1. ROSARIUM, Gallice Rosaire, Series sacrorum globulorum, majorum 15. et minorum 150. intermixtorum, quos percurrunt recitando Pater noster, si majores sint globuli, vel Ave Maria, si minores ; in honorem scilicet quindecim Mysteriorum Domini nostri J. C. quorum consors fuit B. Virgo Maria : cujusmodi orationis auctor fuisse dicitur S. Dominicus in Bulla Pii V. PP. ann. 1596. ubi usum ejus auctoritate sua confirmavit :

B. Dominicus Spiritu sancto, ut pie creditur afflatus, occasione, qua Albigensium hæresis per partes Galliarum et Italiæ misere grassabatur... levans in cœlum oculos... admodum facilem et omnibus pervium et admodum pium orandi et precandi Deum, Rosarium, seu Psalterium, B. Virginis nuncupatum, quo eadem beatissima Virgo, salutatione Angelica centies et quinquagies, ad numerum Davidici Psalmi repetita et oratione Dominica ad quamlibet decimam, cum certis meditationibus, totam Domini nostri Jesu Christi vitam demonstrantibus, interposita veneratur, excogitavit et excogitatum per sanctæ Ecclesiæ partes propagavit.

Ubi quod de Albigensibus dicitur, ut recte adnotat Hofmannus, locum non habet apud Alanum de Rupe, Psalterii restitutorem, qui Fraternitatis hujus (namque mox Fraternitas de Rosario instituta est) ortum non ab occasione Albigensium, sed Saracenorum piratarum, in quorum manus prope Compostellam incidisset S. Dominicus, arcessit. Sic autem habet Bulla Sixti IV. PP. ann. 1475. qua approbat Fraternitatem de Rosario nuncupatam, renovatam Coloniæ per Fratres Ordinis Prædicatorum :

Omnibus et singulis utriusque sexus, dictæ Fraternitatis confratribus et sororibus, in quinque præcipuis B. Virginis festivitatibus, scilicet Annunciationis, Visitationis, Assumtionis, Nativitatis et Purificationis, centum dies indulgentiarum, in qualibet dictarum festivitatum die, atque quotiescumque per se, vel per alium, Rosarium B. Virginis, quod quinquaginta

Ave Maria cum quinque Pater noster

continet, legerint seu legi fecerint.... misericorditer relaxamus

. Accessere postea ab Innocentio VIII. Pio V. præfato aliisque Romanis Pontificibus indulgentiæ aliæ, eæque adeo amplæ, ut Paulus V.

revocatis omnibus indulgentiis a prædecessoribus suis concessis, tam fraternitatis Rosarii confratribus, quam aliis, novas indulgentias voluerit concedere,

quibus deinceps fruerentur, uti habetur in ejus Bulla Romæ data ann. 1608. Quod vero Petrum Eremitam modum orandi per calculos quinquaginta quinque

ita ordine distinctos, ut post denos singuli majusculi affigantur filo.... et quot hi sunt, toties Dominicam precem, quot illi, toties Angelicam salutationem, ter numerum ineundo recitant, terque Symbolum brevius inferant, quod Deiparæ Virginis Psalterium nuncupant,

circa annum 1090. jam invenisse dicit Polydorus Virgilius de Inventione rerum lib. 5. cap. 9. cum iis, quæ diximus de S. Dominico, sic conciliat Alphonsus Fernandes Placentinus Dominicanus in Concert. Prædicat. Fam. ad ann. 1213. ut dicat,

de Rosario posse loqui dupliciter, uno modo, ut est Orarium per calculorum supputationem ; aliter, ut est devotio cultus B. Virginis Mariæ complectens potissima vitæ et mortis Filii Dei et ipsius Matris mysteria. Primo modo Rosarium accipientes, fatendum Petrum Eremitam illud adinvenisse, et per calculos filo introductos orare docuisse. Secundo vero modo, ut Rosarium centum et quinquaginta salutationum Angelicarum et quindecim orationis Dominicæ repetitionibus constat, a B. Patre Dominico..... institutum est.

Vide quæ hanc in rem jam dicta sunt in vocibus Capellina 1. et Psalterium. Glossar. med. Græcit. in Κομπολόγι Append. col. 107. d. Rosarii B. Mariæ Virginis ab Hæreticorum calumniis defensionem, una cum mysteriis et Bullis Romanorum Pontificum edidit Josephus Stephanus Episcopus Oriolensis, Romæ ann. 1584. De Rosarii devotione Tractatus singularis, paucis abhinc annis, editus etiam est Parisiis apud Ph. Nicolaum Lottin, qui potest consuli.

2. ROSARIUM, Rosarius rubus, Rosier. Valerius in Epist. ad Ruffinum, tom. 9. Operum S. Hieronymi :

Quam illibatam servaverunt vigiliæ, defloravit illusio per somnium, ut semper omne Rosarium aliquo turbine sua purpura spolietur.

3. ROSARIUM, Ῥοδονιά, in Glossis Lat. Græc. et Græc. Lat. Hortus rosarum.

4. ROSARIUM, Locus rosellis seu arundinibus abundans, arundinetum. Charta ann. 1334. ex Tabul. D. Venciæ :

Item quod nulla persona privata vel extranea extruat Rosarium dicti castri, sive herbam vocatam res, sine licentia bajuli dominæ

(de Grauleriis). Vide infra Rosellus et Roseria.

5. ROSARIUM vel Rosarius, Multi eo titulo donantur libri, inter quos celebris est Arnaldi de Villanova tractatus, qui sic inscribitur in Cod. reg. 7149 :

Liber quondam abreviatus, verissimus thesaurus thesaurûm, Rosarius philosophorum, et omnium secretorum maximum secretum, de verissima compositione naturali philosophiæ, qua diminutum reducitur ad perfectum, solicum vel lunicum.

Deinde sic incipit :

Iste liber nominatur Compositor, alias Rosarius, eo quod ex libris philosophorum breviter abreviatus est, etc.

Et ad calcem :

Explicit Rosarium Arnauldi de Villanova.