ABACUS 3, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 3 abacus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 006c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ABACUS3

3. ABACUS, Arithmetica : nam Arithmetici, in abaco, vel mensa pulvere conspersa numerorum notas delineabant : unde Martianus Capella ejusmodi abacum dixit esse mensulam hyalini pulveris respersione coloratam. Persius sat. 1. v. 132 :

Nec qui Abaco numeros, et secto in pulvere metas
Scit risisse vafer ..

Vide Gruteri Inscr. pag. 224. Willelmus Malmesh. lib. 2. ait Gerbertum Remensem à Saracenis Hispanis didicisse Astrologiam, Abacum, cæterasque artes. Henricus Knyghton lib. 1. Chron. cap. 3 :

Omnium liberalium artium peritus, Abacum præcipue, lunarem compotum et cursum rimatus.

Dicunt Itali saper l'abbaco, imparar l'abbaco, pro Arithmeticam tenere, Arithmeticam addiscere.

◊ 4. * Hinc Libros signatos per Abacum intelligo Codices notis numericis per singulas paginas signatos, in Stat. Mantuæ lib. 1. cap. 34. ex Cod. reg. 4620 :

Massarius communis Mantuæ teneatur et debeat singulis semestribus dare singulis notariis, ad maleficia deputatis, libros... signatos per Abacum a principio usque ad finem cujuslibet libri.

Abacista, qui Abaco operam dat, ratiocinator, supputator, λογιστιϰός, Barbaris Algorista, Italis olim Abbachiere, nunc Abbachista. Guill. Malmesbur. lib. 2. Hist. Angl. cap. 10. de eodem Gerberto :

Abacum certe primus a Saracenis capiens, regulas dedit, quæ a sudantibus Abacistis vix intelliguntur.

Fridericus II. Imp. lib. 2. de Venat. cap. 42 :

Conjungendo pollicem extensum pollici, et replicet indicem ad extremitatem pollicis, et erit modus secundum quem Abacistæ tenent septuaginta cum manu : et alii digiti ejusdem manus replicentur in palmam sub illis duobus digitis, ut firmius sustententur, ad similitudinem tenentis numerum ternarium : et sic ex replicatione indicis super pollicem, et trium digitorum in palma sub illis, teneat manum ad formam Abacistæ tenentis septuaginta tria.

Vide Signum.