◊ Remanet etiamnum in Germania et Belgio vocabuli vestigium. Nam in civitatibus passim Flandricis, aliisque nonnullis Ambachten ejusmodi Corpora dicuntur, quæ unum sibi legunt, cujus auctoritatem perinde atque capitis sui venerantur. Unde et ii Ambachten heeren Belgico idiomate, Ambactorum quasi Dynastæ intelliguntur, aut certe viri tales, penes quos sit rerum summa, et in coloniis territoriisque dominatus. Regiones ipsæ in Ambactias distribuuntur : unde pro, in comitatu Engelberti, aliquando in diplomatibus legere est, in Engelbrechtes Ambachte, vel Ambechte, uti testatur Freherus lib. 1. Orig. Palat. Apud Keronem, Officina, Ambahti : Officium, Ambahti : Officia, Ambaht, exponuntur ; Apud Kilianum, Ambacht, est officium, præfectura, jurisdictio civitatis. Lexicon Germanicum vetus apud Lipsium lib. 3. Epist. 44 : Ambachtman, ministri. Quam vocem Somnerus a Saxonico embeðman, minister, et embeahtian, ministrare deducit. Joan. Stiernhookus lib. 2. de Jure Sueonum vetusto cap. 4. pag. 207. scribit, servos in jure Gotthico, Sudermanico et Westmannico, Ambat, nominari, idemque videri quod Ambacht, apud Cæsarem, nisi quod apud Suecos hodie tantum feminis tribuitur. At Salmasius lib. de usuris, nequaquam vocem esse Gallicam contendit, hæcque Festo addita esse ab illius Abbreviatore, et in Cod. MS. haberi post hæc Festi verba : Aut Am præpositio loquelaris significat circum ; unde supra servus Ambactus, id est, circumactus dicitur. Vide eumdem ad Hist. August. Pithœum lib. 1. Advers. cap. 8. Pontanum in Gloss. Turnebum in Advers. Cluverium in Germ. antiq. lib. 1. cap. 8. 13. etc.

◊ Domnus Ludovicus le Pelletier existimat Ambactus vocem originem ducere ex Britannia minori, ubi Am Circum, et Bac Naviculam et Comitatum significat. Quam autem facile Ambactus ex Am et Bac ductum sit, nemo non videt. Si tamen non placet hæc originatio, aliam suggerit idem Auctor. An, inquit, articulus apud Armoricos in Am ante B mutari solet ; Bagad autem vel Bagat Turbam significat, ex qua componitur procerum familia vel comitatus. Hinc quasi sua sponte nascitur Ambagatas, quæ vox in Latinam versa produxit Ambactus quam facillime. Vide de hac voce quæ habent Schilter. in Gloss. voce Ambacht, Wachter. in Gloss. voc. Ambacht et Achten et Frisch. in Lex. voce Amt. Adel. Vide Grimmii Antiq. Juris pag. 304, n° 6. et ejusdem Grammat. tom. 2. pag. 211. Apud Ulfilam est Andbahts, quo vocabulo Gothice reddit Græcum ὑπηρέτης in Evang. Joh. cap. 7. v. 32. 45 et 46. cap. 18. v. 3. 12. 18. 22. Matth. cap. 5. v. 26. Luc. cap. 1. v. 2 ; διάϰονος in Epist. ad Rom. cap. 13. v. 4. cap. 15. v. 8. In libris Francice scriptis hac voce redduntur latina :

Villicus, conductor, minister, decurio, levita, procurator, satelles, major, exactor.

Locos vide apud Graffium in Thesauro Ling. Franc. vol. 3. col. 25. Anglosaxonibus est Ambeht. De etymo vide Graffium l. 1. et Bosworthii Lex. Anglos. 6, z. Suecis Ambud erat Supellex, instrumentum. Quæ hodie prævaluit significatio Ministerii, officii, etc., Francicis et Anglosaxonicis scriptoribus jam erat usurpata. In legib. municip. Hamburgensium et Lubecensium Ambtlüde sunt Opifices, fabri. Vulgari autem significatione Amt, proprie Ambt, olim Ambacht est Officium, magistratus, officium judicis, peculiariter ejus, qui rure auctoritatem exercet, Advocatia. Apud Haltausium in Gloss. Germ. col. 21. legitur ex Dipl. Theod. Comit. Hollandiæ ann. 1083 : Judiciariam potestatem in Alcmere, que Ambacht vocatur teutonice. Dipl. ann. 1291 :

Justitia temporalis sive advocatia, quod est Ambocht.

Diplom. ann. 1230 :

Fidelibus nostris dedi in feodum jurisdictionem, quæ Ambacht dicitur.

Vide Ambudt et Ambaxia ; hæc enim vocabula ejusdem esse originis nullus dubito.