ARSENA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Arsena » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 408b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ARSENA

ARSENA, Armamentarium, vulgo Arsenal, Italis Arzenale. Sanutus lib. 2. part. 4. cap. 12 :

Oportet ad illius (navigii) conservationem in posterum in locum pertrahi coopertum... qui locus ubi dictum conservatur navigium, Arsena vulgariter appellatur.

Dantes in Infern. Cant. 21 :

Quale ne l'Arzena de' Vinitiani,
Bolle l'inverno la tenace Pece,
A rimpalmar di legni lor non sani.

◊ De vocis etymo ita nugatur Sansovinus in Venetia lib. 8 :

La casa dell' Arsenale, che s'interpreta,

Arx Senatus,

cioé fortezza, bastione, antemurale, et sostegno del Senato contra l'armi de gli infideli

. Alii vocem Turcicam putant, seu Arabicam, ex voce, ut aiunt, Darcenaa, quæ idem sonat, ablata prima litera : quod minus probabile videtur, cum ἀρσηνάλης armamentarium Constantinopolitanum diceretur longe antequam Turci Constantinopolim pervenissent, Theophilo Michaëlis filio imperante, ut ex Inscriptione quæ a Grutero et aliis refertur, constat. Vide Glossar. med. Græc. voce Ὰρσηνάλης, col. 125. et Ἀρσανᾶ, Append. col. 27. Ego vero ab ars deductam existimo, quæ sequioribus Latinis, perinde ac ingenium, machinam denotavit, uti supra ex Alberto Aquensi observatum est, ita ut locus fuerit, in quo artes, id est, machinæ bellicæ, quas etiamnum Artilleries dicimus, reponebantur : nam quod Artilleriam ab arcubus dictam scribit Vossius, vix est vero simile. Vide Jacob. Bourgoing lib. de Orig. et usu vulgarium vocum pag. 12. Ægid. Menagium et Octav. Ferrarium in Orig. Ital. D. Ludovicus le Pelletier ab Armorico Arsanail deducit, quod est Apotheca instrumentorum agriculturæ.

P. Carpentier, 1766.

◊ Parum feliciter id dictum esse scribit Murator. tom. 2. Antiq. Ital. med. ævi. col. 525. ubi Arsena, Navale, locum scilicet, in quo fabricari aut servari solent naves, nostris Bassin, melius, ut et ego opinor, interpretatur ; quo etiam sensu, eodem Muratorio teste, Darsena dicunt Itali. De vocis autem etymo aliter prorsus censeo ; placet enim origo a Cangio proposita ; quidquid obloquatur ibidem vir doctissimus.