« »
 
[]« 3 bajulus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 526b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BAJULUS3
3. BAJULUS, Tutor, Bail, Baillistre, Balliseur, in Consuetudinibus municipalibus nostratibus passim ; unde Balduinus, Flandriæ Comes qui Philippi I. Regis Franciæ tutor fuerat, in veteribus Instrumentis vocitatur Philippi Francorum Regis ejusque regni procurator et [] Bajulus. Usatici Barcinonenses MSS. cap. 103 :
Tutores vel Bajuli respondeant, si voluerint, pro pupillis.
In Consuetudinibus municipalibus maritus dicitur Bajulus uxoris, Mari et Bail. Chronicon Flandr. cap. 69 :
Et le Roy l'a receu en son hommage, et le Duc son Baron, comme Bail d'elle.
Per Assisias Hierosolym. MSS. cap. 168. et 170.
Bailliage ne doit nul avoir, si le fié ne li peut escheir, for que en une sole maniere : se l'eir a pere ou mere, laquelle il ait des deus, celui emporte le Bailliage devant tous les autres par l'assise.
Et cap. 169 :
Le Bail n'a point la garde de l'enfant, qui est Seigneur de terre, de crainte que la convoitise lui fit faire la garde du loup ; mais il doit estre gardé par accort du commun de ses hommes, tant son corps que ses forteresses, et doit avoir son vivre honorablement, et ses forteresses fournies raisonablement des rentes de la Seigneurie.
At cap. 170 :
Le pere ou la mere qui ont le Bail de leur enfant, en ont aussi la garde, pour ce que l'eschette dou fié ne peut venir à lui.
Philippus Bellomanerius in Consuet. Bellovac. MS. cap. 15. discrimen esse observat entre le Bail et le garde.
Insignis locus in libro vernaculo MS. Livre de Plet et de Justice fol. 105. r° col. 1 :

De Baill. Tuit cil qui tiennent en fie sunt en baill par la reson dou fie. Or demende len qui aura baill ? Len dit que li plus pres. Et s'il i a feme ou home ive qui aura leal ball li uns ou les ij ?

§ Len dit li males aura la garde et s'il sunt ij males ives en l'escheete li dui auront le bail.

§ Et li autres aura la garde et aura avenant por la garde ; et tel chose si est de fie portable, car choses non portables, et non de baro mes de contez, qui sera de ij yves homes ou home et fame, ou feme et fame pareil ; et li deus homes ont le preu et uns a la garde, et de iij freres li ainz nez a la garde. Ne feme ne prent, tant qu'il i ait home issint pres, et se li freres ainz nez est morz et ait au le ennete li autre ont le bail yviement ; et bail dure dusque xxj an, et an feme a xv anz ; et mariage tost il bail nenil en home, et en feme oil ; en roi n'a point de baill mes il i a garde ; et les issues des choses a celui qui est en baill sont à celui qui a le baill, et len doit garder les choses dou baill en point.

§ Quiconques reçoit bail, il le reçoit à tot son fes et tot doie le menor ; cil qui prent le bail paie les detes et quant le menor viant à age il s'en vet o ses choses toz quites. Autremant vet dou vilenages, tant com li peres et la mere se tient de marier, tant ont de bail, et quant ils se marient si faut le bail, et sunt comme compoignon, par quoi lor biens soent acompoignez alors, autrement non.

§ Puis que la chose passe à autre que a la mère et au père bail faut, mes garde ne faut pas, ainz doit avoir li plus pres la garde de l'enfant. Or demande len en desve, ou en home qui ne set qui se fet, ou en malade qui ait maladie perpetuel savoir s'il i a bau ? Et len dit que non, mes il i a garde et li profiz de toz ses biens sunt seant.

Confer Mittermaieri Instit. Jur. German. § 415. not. 18. et Klimrath. in Revue de la législation française et étrangère ann. 1837. pag. 356.
Balius, Eadem notione, in Constit. Sicul. lib. 2. tit. 7. et lib. 3. tit. 23. 27.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Baillia, Tutrix, administra bonorum pupilli. Charta Simonis de Claromonte ann. 1260. ex Tabul. Corbeien. :
Pro evidenti utilitate dictorum impuberum ad plenum cognita coram me tanquam coram Domino, auctoritatem et assensum [] præstante, præsente et consentiente domina Maria matre dictorum impuberum tutrice et Baillia eorum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bajula, Eadem notione. Charta ann. 1391. ex Archivis Massil. :
Maria D. G. Regina Jerusalem et Siciliæ et Bajula nutrix et administratrix illustris nati nostri Ludovici Regis.
Hæc eadem vox sumitur etiam pro nutrice ; hinc Massiliensibus etiamnum Baile, nourrice. Vide Bajula suo loco.
Balia, Baillia, Balium, etc. Administratio rerum et bonorum pupilli ; Bail, Baillie, passim in Consuetudinibus municipalibus ; Balia, Italis : voces deductæ a Bajulus, de qua supra. Tabular. Brivatense Ch. 155 :
Et si ipse infans talis fuerit, qui in Ballias debeat intrare, ipsi possessores illius locis teneant et nutriant eum : et quando infans ad perfectam venerit ætatem, et de Ballia exire poterit, honorem recipiat.
Testamentum Guillelmi Montispessulani ann. 1146 :
Guillelmus... in garda et in Baillia dominæ matris meæ usque ad ætatem 20. annorum permaneat.
Bajulia, Tutela. Vetus Charta apud Diago in Comitibus Barcinon. lib. 2. cap. 70 :
Ut teneat eam suo Seniori Comiti Berengario, usque ad illum terminum, in quo habet acceptam Bajuliam sui nepotis et sui honoris, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bajula, Eadem notione. Concil. Terracon. ann. 1329. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 285 :
Statuimus ac mandamus, quod curam animarum habentes, et qui sunt in personalibus, vel dignitatibus constituti, publica officia sæcularia non assumant ; nec Bajulas, nec vicarias teneant Laicorum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bajulatio. Leges Balduini Comitis Flandriæ ann. 1200. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 770 :
Si femina decesserit ex cujus parte feoda vel allodia provenerint, vir ejus ante puerorum suorum plenam ætatem in ipsis prius, et in feodis eorum, et bonis Bajulationem habebit, quousque parvi ætatem suam habuerint.
Ibid. semel et iterum occurrit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Baillagium. Consuetud. Lemovic. art. 53 :
Non debent liberi dolo vel fraude subtrahi vel induci ad matrimonium contrahendum sine licentia et voluntate ipsorum curatorum et tutorum, quam diu erunt in Baillagio eorumdem.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bailia. Charta ann. 1227. apud Chesnium in Probat. Hist. Castill. pag. 44 :
Pro Bailia et tutela puerorum bonæ memoriæ Guidonis quondam Comitis Sancti Pauli.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Baillium. Charta ann. 1374. apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 369 :
Baillium dictorum liberorum, et omne jus Ballii et regiminis eorumdem ad dictum dominum Comitem pertinebunt.
Occurrit præterea in Edicto Philippi Aug. ann. 1197. tom. 1. Ordinat. reg. Franc. pag. 22.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Baillum, apud eumdem Baluzium ibid. pag. 455. ex Regestro Parlamenti ann. 1452.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ballium. Charta Florentii Comitis Hollandiæ apud Rymer. tom. 2. pag. 176 :
Ballium sive advocatia terræ nostræ et liberorum nostrorum in ipsius Regis custodia, usque ad ætatem ipsorum liberorum legitimam integre remanebit.
Alia ann. 1270. ex Archivis Castri Nannet. :
Computavit Riocus de Penros Senescallus Leonensis de exitibus balliæ de domino Gardone Bastard c. libras... de Ballio Amiciæ de Foresta, pro Ballio filii Brientii de Cheac.
Occurrit etiam apud Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 1029. et 1244. In Hist. Harcur. tom. 4. pag. 2170. et in Spicileg. Acher. tom. 10. pag. 197. []
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ballum. Charta ann. 1260. ex Tabul. Corbeien. :
Sub tutella et Ballo dominæ Mariæ matris suæ, etc.
Pactum matrimonii inter Carolum Regem Aragon. et Margaritam filiam Caroli II. Regis Siciliæ ann. 1290. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1238 :
Jure Balli secundum locorum consuetudinem sibi salvo, habebit etiam post Ballum finitum cum dotalitio illo, etc.
Adde Regestrum Magn. Dier. Campaniæ ann. 1285. fol. 18. Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 1216. et 1240. Hist. Harcur. tom. 4. pag. 1124. etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Ballistum. Concilium Rotomag. ann. 1231. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 178 :
Clerici beneficiati, seu in sacris ordinibus constituti, non sint advocati pro pretio, seu in fraude pretii in curia laicali, nec loco laicorum curiam teneant, nec Ballisti (leg. Ballistis) eorum seu aliorum illicitis præficiantur.
Quæ quidem vox perperam de balationibus seu saltationibus et choreis est intellecta. Hic enim, ut palam est, de negotiis secularibus a quibus abstinere debent Clerici sermo fit, inter quæ tutela non ultimum locum tenet, ut norunt qui res ecclesiasticas vel leviter attigere.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bajulatus, Baliatus, Balium. Nicolaus de Jamsilla de Gestis Frederici II. Imper. apud Murator. tom. 8. col. 508 :
Marchione itaque dimittente Bajulatus officium, Comites, Barones... convenerunt rogantes Principem Manfredum, ut Balium nepotis Regis pupilli a Marchione dimissum, quod eidem Principi jure agnationis legitime offerebatur, assumeret..... cum ex quo Marchio semel Baliatus officium gerere cœperat, se ab eo exonerare non posset.