« »
 
[]« Biberis » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 649b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BIBERIS
BIBERIS, vel Biber, Potio, liquoris haustus, sive sorbitio, Gallis Breuvage, vel Boisson. Gloss. Keronis : Biberis, Trinchan. Concilium Nannetense cap. 15. et Hincmarus Remensis in Capitulis ad Presbyteros cap. 15. et 16. :
Panem tantum frangentes, singulos accipient Biberes.
Id est, semel singuli bibent. Ordo officii in domo S. Benedicti ante Pascha :
Ita intrantes in refectorio accipiant singulas Biberes et panem, et quicquid eis appositum fuerit.
Ita usurpant Regula S. Benedicti cap. 35. Regula S. Cæsarii cap. 22. Regula S. Aureliani cap. 53. sub finem, Liber Usuum Cisterciensium cap. 80. 81. 88. 90. 108. 112. 114. 118. Nomasticon Cisterciense pag. 240. 265. 278. 313. Vita S. Popponis cap. 13. n. 51. etc. Antiquæ Consuetudines Canonicorum Regularium cap. 21. De bibere post Nonam, et cap. 26. apud Martenium tom. 4. Anecdot. col. 1225. et 1226. Charta Archiep. Mogunt. ann. circ. 1088. in Guden. Cod. Diplom. vol. 1. pag. 385.
Bibituria, Idem quod biber vel biberis. Regula S. Aureliani sub finem :
Ordinem convivii huic regulæ inseruimus. Fercula quotidie ad refectionem tria, ad prandium duo, ad cœnam duæ Bibituriæ.
◊ Quod vero Biber, vel Biberis dicitur, Potio appellatur in Regula S. Fructuosi cap. 5. et in Regula Magistri cap. 27. 53. ut et apud Ardonem Monachum in Vita S. Benedicti Abbatis Anianensis num. 30 :
Vascula... in quibus modicum erat vini, ex quo vel Missas cantarent, vel dominicis diebus singulas Potiones per ciperent.
Tradit Possidius in Vita S. Augustini cap. 25 :
Ecclesiæ Clericos una domo et mensa, sumptibusque communibus nutritos et vestitos, numerumque iis poculorum fuisse præfixum.
Sed et non omnino id vocabuli insolens videri debet : nam et Biber dixerunt veteres. Fannius lib. 8. Annal. :
Domina ejus ubi villam venerat, jubebat Biber dari.
Cato in Orig. et Titinnius in Prælia :
Date illi Biber, iracunda est.
Ubi tamen viri docti censent Biber accipi pro Bibere, ultima litera elisa : quod firmat Sosipater lib. 1. Instit. Gramm. cap. 21. sect. 46. qui Biber, τὸ πίειν vertit. Ut ut sit, satis constat errasse Cardinalem Turrecrematum et Bernardum Abbatem Casinensem, qui Biberes in Regula S. Benedicti, scyphos nude intelligi debere censuerunt ; tametsi ita habeatur in Gloss. MSS. Biberes, Calices. []
Biberes Nonales, Pocula quæ Monachis post Nonas exactas et decantatas propinantur in æstate, qua æstus provocat sitim, ut est in Regula Magistri cap. 13. et 27. Eckehardus junior de Casibus S. Galli cap. 11 :
Sonatur ad Nonam, qua peracta invitat tandem Abbas omnes (Episcopos) pariter ad Nonales Fratrum, quibus conscripti essent, Biberes.
Statuta Ordinis de Sempringham pag. 763 :
Quæ vero Collectam tenet, non ministrabit ad Biberes post Nonam. Junior serviat per Præpositos ad Biberes ante Cœnam : post Biberes semel licet bibere, accepta licentia.
Adde pag. 773. Idem Eckehardus cap. 9 :
Hebdomadam septem quotidie victualium statuit cum pane abundo, et quinque mensuris de cervisia, quarum quintam Nonalem quidem vino comparari voluit. Refectio Nonæ
dicitur in Regula S. Benedicti cap. 29. ubi duplicem statuit refectionem quotidianam, Sextæ et Nonæ. Capitula Monachorum S. Galli ann. 817. cap. 27 :
Ut in æstivo tempore post Nonam bibant fratres, et postea ad Capitulum pergant.
Statuta Cluniacensia Petri Venerab. cap. 27 :
Statutum est ut non vasis illis vineariis, quæ justitiæ vocantur,... sed propriis scyphis unusquisque bibat eo tempore, quo post Nonam ad potum Fratres pergere solent.
Consuetudines Evershamensis Cœnobii in Anglia :
Et quandocunque est potus post Nonam, percipiet Refectorarius duas justas de cellario, et ad mixtum unam.
In libro Usuum Cisterciensium caput 83. inscribitur, de Bibere post Nonam. Ebrardus Betuniensis in Græcismo cap. 15 :
Tertia prandere postulat, ut solitum est,
Vescitur ac Nona merenda messor in hora.
◊ Catholicon parvum : Merenda, le Menger de l'heure de None.
© École des chartes.