« »
 
[]« 1 brachium » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 730c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BRACHIUM1
1. BRACHIUM, Mensuræ species, cubitus. Charta Henrici Imp. ann. 1081. apud Ughellum tom. 3. pag. 420 :
Nec domum in prædictis terminis usque ad 36. Brachia interdici permittemus. Unum Brachium candelæ,
in Epist. Honorii III. PP. apud eumdem Ughellum tom. 4. pag. 1301. Bulla Nicolai IV. PP. ann. 3. de censibus Ecclesiarum in Regno, et Campania et maritima :
In episcopatu Anagniensi Episcopus ipse in unoquoque festo coronationis D. Papæ debet 60. Brachia panni, et 200. scutellas, etc. 20. sol.
Occurrit ibi pluries.
P. Carpentier, 1766.
Etiam terræ mensura. Charta ann. 1337. apud Lam. in Delic. erudit. inter not. ad Hodœpor. Charit. part. 3. pag. 1228 :
Cum centum Brachiis terreni, siti circumcirca dictam turrim, etc.
Vide Brachiera et Brachiata 2.
Brachium S. Georgii, Bosphorus, seu Fretum Hellespontiacum, sic dictum a Templo S. Georgii extra urbem Constantinopolitanam, quod ad littus istius freti exstructum erat. Vide Tyrium lib. 2. cap. 8. lib. 20. cap. 24. Interdum pro ipsa Propontide usurpatur, ut apud Villharduinum num. 65. et 162. ubi Abydenum castrum Brachio S. Georgii adjacuisse dicitur. Monachus sancti Mariani Altisiod. :
Veneti per medios fluctus strictioris maris, quod Bosporus, vel Brachium S. Georgii dicitur, intrepide navigant.
Conradus Ursperg. :
Usque ad paludem sive sinum maris, qui Brachium S. Georgii dicitur, devastantes.
Jacobus de Vitriaco :
Hellespontus, qui hodie Brachium S. Georgii dicitur.
Vide Leunclavium in Pand. Turc. n. 128.
Brachium Fluviale, Un bras d'eau, apud Aimoinum lib. 3. Hist. Francor. cap. 62. :
Per ripam Brachii Fluvialis, quo civitas cingitur, ambulavit. Brachium marinum,
apud Matth. Paris. pag. 460. Brachium maris apud Acher. Spicil. tom. 8. pag. 645.
Brachium in Collum Ponere, in signum susceptæ servitutis. Chartæ Parensales Bignonianæ form. 26 :
Sed dum ipsos solidos minime habui unde transsolvere debeam, sic mihi aptificavit, ut Brachium in collum posui, et per comam capitis mei coram præsentibus hominibus tradere feci, in ea ratione, ut interim quod ipsos solidos vestros reddere potuero, et servitium vestrum et operam, qualemcunque vos vel juniores vestri injunxeritis, facere et adimplere debeam, etc.
Conf. Grimmii Antiq. Jur. Germ. pag. 147. qui monet supplendum esse Brachium vestrum in collum meum posui. Aimoinus lib. 3. cap. 4 :
Et (Chrodinus) Brachium ejus (Gagonis) collo superponens suo, signum futuræ dominationis dedit, etc.
Vide Fredeg. Scholast. in Bracile.
Ad Brachia, Ad Brachia, clamabantur in prælio : quia cum Milites seu equites cataphracti armis undique corpus tectum ac munitum haberent, telis, [] hastis, ac ensibus impervii erant, nisi qua caput humeris connectebatur, aut per ocularia cassidum, aut etiam cum brachia erigerent ad vibrandos ictus, et sursum enses attollerent ; tum enim captata hujusmodi occasione, brevioribus ensibus ac verutis latera perfodiebantur ; vel denique in id potissimum artem impendebant suam, ut captatis brachiis hostes de equis dejicerent : cum lapsi rursum se se erigere ob grave armorum pondus non valerent. Ob duplicem igitur hanc causam in prælio vulgo inclamabatur, Ad brachia. Guillelmus de Nangiaco in Gestis S. Ludovici Regis Francor. pag. 381 :
Et quia tantis armorum utensilibus armari non consueverant, idcirco minus agiles et ruinæ promptiores concussi cum impetu extiterunt : quod ut Francis animadversum est, communiter acclamantes, Ad Brachia, ad Brachia, per humeros eos cum manibus rapientes, ab equis ad terram præcipites impellebant.
Idem Scriptor pag. 377 :
Et cum densitas armorum, quibus hostes erant munitissimi, ictus Francorum vibratos in aere repelleret, Franci mucronibus gracilibus et acutis sub humeris ipsorum, ubi inermis patebat aditus, dum levarent brachia transforantes, per latebras viscerum gladios scapulo tenus immergebant.
Descriptio victoriæ obtentæ per Carolum Regem Siciliæ :
Sed nostri Gallici velut se agiliter infigentes,..... ex brevibus spathis suis eorum latera perfodiebant, ut vitam demerent corde tacto.
Hinc ipse Carolus, dum milites suos hortaretur, clamabat :
Punctim infigite, milites Christi, punctim transfigite.
Will. Brito lib. 11. Philippid. :
.... Cultris subularibus alter
Scrutatur thorace vias.
Infra :
.... Nunc corpora forti
Prensa manu, quando spatium non invenit ictus,
Hunnisonis depellit equis, nunc juxta peremptis
Viva coacervans aliena tabe volutat.
Nunc multos lapsis, et ferri pondere pressis,
Inque ipso lapsu fracto quandoque cerebro,
Aut collo, aut costis, vita sine vulnere privat.
Brachium Regis Invocare, nostris, Invoquer le bras seculier. Σαρϰὸς δεξιά, Βασιλέος δεξιά, apud Epiphanium Hæresi 73. n. 23. Vitalis Oscensis Episcopus apud Blancam pag. 728 :
In villis Infancionum vel Ecclesiæ si propter debilitatem Curiæ, Brachium domini Regis vel Majordomus ejus, vel cujuscunque Officialis, ad exigendas pœnas hujusmodi invocetur : ipse cujus est brachium invocatum, tenetur compulsionem et auxilium impartiri.
Veteres Chartæ apud Seldenum ad Eadmerum pag. 168. et in Monastico Anglic. tom. 3. pag. 259. 308 :
Et si Episcopi judicio stare noluerit, si opus fuerit, ad vindicandum fortitudo et justitia Regis vel Vicecomes adhibeatur.
Huc pertinent Leges Edwardi Confess. cap. 3 :
Quod si aliquis ei forisfecerit, Episcopus inde justitiam faciat. Verumtamen si quis arrogans pro Episcopi justitia emendare noluerit, Episcopus Regi notum faciat ; Rex autem constringat malefactorem ut emendet cui forisfecit, scilicet primum Episcopo, deinde sibi ; et sic erunt duo gladii, et gladius gladium juvabit.
Charta Abbatis S. Cornelii Indensis, qua vendit Guidoni Comiti Flandriæ oppidum Rothnacense, apud Miræum tom. 2. pag. 1009. col. 2 :
Per se vel per alium tantum capiant vel capi faciant sua auctoritate, invocato etiam, si voluerint, Brachio seculari.
Rymer. tom. 9. pag. 61. col. 1 :
Per censuras Ecclesiæ, [] una cum invocatione Brachii sæcularis.
Vide Gregorium Mag. lib. 7. Indict. 1. Epist. 20.
Brachia, Ordines regni, quos vulgo Status dicimus. Leges Aragonum, apud Blancam pag. 771 :
Quod per nos et successores nostros eligantur 4. personæ idoneæ, una videlicet de quolibet Brachio, etc.