« 1 caballaria » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 002b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CABALLARIA1
1. CABALLARIA, Prædium servitio militari obnoxium, apud Marcam in Hist. Beneharn. lib. 6.
cap. 24. § 10. Cavareria Vasconibus ; Cavalhairiou, Carcassonensibus :
aliis, Chevalerie ; Latinis inferioris ævi Militia ; Κλῆρος ἱππιϰός, in veteri Inscriptione apud Seldenum ad Marmora Arundeliana
pag. 156. et in libro de Titulis honorariis pag. 839. Sabellicus lib. 9. Hist. Venet.
decad. 1. pag. 248. de Creta insula :
Prædia quædam in insula esse constat, quæ equestris Militiæ nomine emeritis traduntur : insulani Caballarias vocant.Assisiæ Hierosolymitanæ MSS. cap. 167. ubi de hærede agitur, qui anno ætatis decimo quinto feudum tenere potest :
Et se il n'est Chevalier, quant il fait la preuve de son âge, se il fait que sages, il dira au seignor, quant il aura son âge prové, Sire, donnez-moy un respit reinable de moi faire Chevalier pour faire vous le service, que je vous dois de mon fié ; et le seignor li doit doner le respit de 40. jours.Cap. 145 :
Par l'assise ou usage de cestui royaume, fié qui ne doit servir que d'une Chevalerie, ne se part mie entre serors.Et cap. 147 :
Quant fié eschet à plusiours seurs, qui doivent service de plusiours Chevaliers, le fié par l'assise, ou l'usage de cestui royaume de Hierusalem doit estre parte entre elles, en tel maniere, que si elles sont deus, et il y a deux Chevaliers, chascune doit avoir l'une des Chevaliers, et la maint née des seurs qui ont part fait la partison, et les aisnées choisissent, etc.
P. , 1766.
◊ Feudum quod nemo,
præter militem, possidere potest. Feudum cavalorum, in Lit. ann. 1369. tom. 5.
Ordinat. reg. Franc. pag. 284. Honor cavallayragius, in Tabul. S. Vict. Massil.
Chevaliere, in Charta ann. 1383. apud Brussel tom. 2. de Usu feud. pag.
757 : Item sur la Chevaliere, que tient monsieur Regnault de Duille, chacun an xxx. sols Tournois.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cavalheirium, Eadem notione. Transactio inter abbatem et monachos Crassenses ann. 1351. ex
libro viridi fol. 53 : Conventus habet, tenet et possidet botum, fortiam, redditus et proventus agrayrales cum medietate decimæ et primiciæ, et cum jurisdictione alta et bassa in loco et terminalibus S. Martini de Curtibus... et etiam totum illud Cavalheirium, quod fuit uxoris Guillermi Pilifortis domicelli quondam cum suis juribus, quod dicta uxor... habebat in loco et terminalibus de Blumaco.
P. , 1766.
Cavalaria, Eadem notione. Libert. Petræ-assis. ann. 1341. in Reg. 74. Chartoph. reg. ch.
647 : Item quod habitatores dictæ villæ... possint emere, et donationes recipere, vel ad feudum seu in emphiteosim terras et possessiones quascumque ;.... nisi tamen res essent francales, seu de Cavalaria, vel militares.
P. , 1766.
Cavalharium, Cavalherium, Pari significatu. Charta ann. 1389. in Reg. 138. Chartoph.
reg. ch. 288 : Acquisivit capitulum Narbonense a Petro Conilhi omnia jura sibi competentia in et super quodam Cavalherio, sito in termino de Laurano..... Item ab executoribus testamenti domini cardinalis Narbonensis duo Cavalharia parva.
P. , 1766.
Cavallerinum, Eadem acceptione, in Martyrol. MS. eccl. SS. Steph. et Sebast. Narbon. :
Anno nativitatis Domini 1385. fuit ordinatum, quod attentis tantis beneficiis per dominum Petrum de Indicia cardinalem Narbonensem et olim archiepiscopum factis,... et præcipue de quodam optimo Cavallerino, sito in castro S. Marcelli prope Narbonam, etc.
P. , 1766.
Cavallairivum, simili sensu. Pact. inter archiep. et vicecom. Narbon. ann. 1232. ex Bibl. reg.
cot. 2 : Item petebat dom. Aimericus sibi restitui quoddam Cavallairivum, quod fuit Berengarii de Moniano, et est in terminio grangiæ de Terrallo ; quod dictum Cavallairivum et grangia dicebat teneri et debere teneri ab eodem domino Aimerico.
Cavalleria. Apud Aragones Ricis hominibus jus antiquum erat in omnibus civitatibus atque
oppidis maxima vectigalia pro Militibus alendis assignari, quæ stipendiariæ portiones
vocabantur Honores et Cavalleriæ. Portio unius Militis, apud Lucam Tudensem in
Chronico æra 880. Charta Jacobi Infantis Aragoniæ ann.
1256. laudata tom. 5. SS. Junii pag. 651. qua confirmat et jurat omnia privilegia,
franquitates, Cavallerias, donationes et concessiones, habitatoribus Majoricarum datas
et factas ab illustrissimo domino Jacobo Rege Arragonum. Usatici
Barcinonenses MSS. editi a Raimundo Berengarii et Adelmodi Comit. Barcin. cap. 4 :
Miles vero si Cavallariam dimittit, dum eam tenere possit, nullo modo judicetur, nec emendetur sicut Miles. Cavallariam satis dimittit, qui cavallum et arma non habet, nec fevum de Milite tenet, et in hostes et cavalcadas non vadit, nec ad placitos et curias sicut Miles, nisi senectus eum detinuerit.Iidem Usatici cap. 18 :
Omnes homines debent firmare directum senioribus suis, ubicunque seniores eorum eis mandaverint in suo : ad Potestatem quoque vicecomites et comites sui per unumquodque castrum cum honore suo per 100. uncias auri Valentiæ ; Miles vero per 10. per unamquamque Cavalleriam terræ, per castrum cum adempramento ejus per alias 10. per fevos minores secundum eorum valorem : per hominaticum namque, per mediam Cavalleriam terræ de hoc quod ad fidem pertinebit.Vitalis Episcopus Oscensis apud Hieron. Blancam in Comment. Rer. Aragon. pag. 730 :
Ille Ricus homo, qui habet 40. Cavallerias, potest sibi retinere 4. etc.Infra :
Casus autem amissionis honorum et Cavalleriarum sunt hi, etc.
◊ In foris Aragonensib. :
Cavallerias tenentes a dom. Rege tenentur servire domino Regi ubique, salvo in mari, etc.
◊ Quadruplex autem olim fuit Cavalleriarum
species : quasdam enim Cavallerias de honor vocabant, alias
Cavallerias de Mesnada ; cavallerias acostumbradas dar como de honor nonnullas ;
postremas vero, cavallerias acostumbradas dar como de mesnada. Eadem namque
officia, diversa adjuncta ratione, disparibus ordinibus tribuebantur.
Cavalerias de Honor, Stipendia illa nominabant, quibus Rici homines Milites suos, vel Militum filios,
Infanciones vocatos, afficiebant : eis enim dari poterant, vel debebant,
dabanturque vel in pecunia, vel in fructibus, aut vacuis possessionibus, ut cuique Rico
homini liberum erat ; ab eo autem quod vectigalia Ricorum hominum Honores sunt
vocata, et ipsa etiam alimentaria Militum ac Infancionum stipendia, quia in iisdem illis
honoribus decernebantur, Cavallerias de Honor vocari consueverunt.
Qui autem tenent Cavellerias honoris, tenentur servire dom. Regi tempore guerræ per tres menses in anno, in eundo, stando, et redeundo, in Observ. Foror. Aragon.
Cavalleriæ de Mesnada, prioribus erant dignitate inferiores. Ita autem appellabant singulas eas
stipendiarias portiones, quas Reges de Regalis patrimonii subsidiis, domesticis suis ac
palatinis hominibus impertiebant. Sed de Mesnadariis agitur suo loco.
Cavalleriæ Acostumbradas dar como de Honor, et como de Mesnada, ita dictæ, quod interdum quæ unius generis erant, ad
alteram traducerentur : verbi gratia cum Cavaleria de Honor fiebat Cavaleria de
Mesnada, vel e diverso, id est, mutabilis aut immutabilis. Nam Cavalleriæ de
honor perpetuæ erant, aliæ ad libitum a Rege, a quo nude pendebant, conferebantur.
Vide Foros Aragon. lib. 7. tit. de Cavalleriis.
Cavallaria occurrit etiam in Charta Caroli C. Imp. ann. 37. pro Monasterio S. Bertini, quæ
est prima Chartularii ejusdem Monasterii Guerardo 57. pag. 124. :
His rebus adjecimus ad victum Fratrum villam nomine Hegebort. Vide Militia, et Michaelem del Molino in Repertorio Fororum Aragon. in voce Cavallaria.Liegesborthcum omni integritate sua, ut olim fuit, exceptis Cavallariis tribus
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cavalleria, Ars equestris. Ars de Cavalleria recensetur in Catalogo Operum B. Raymundi
Lulli, tom. 5. Junii pag. 699.