« Cambiare » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 041a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAMBIARE
CAMBIARE, Rem re permutare, Italis Cambiare, Latinis Cambire. Siculus Flacc.
de Condit. agror. :
Emendo, vendendoque, aut Cambiando, mutandoque similia finitionum genera inveniri possunt.Occurrit apud Columellam lib. 2. cap. 2. in Lege Salica tit. 39. § 1. tit. 49. in Lege Bajwar. tit. 15. § 8. in Capitul. Caroli C. tit. 28. Edict. in Carisiaco Pertz. vol. Leg. 1. pag. 477. in Lege Athelstani cap. 15. apud Bromptonum, in Chronico Andrensi pag. 459. etc. De vocis etymo vide Oct. Ferrarium in Cambiare.
Præcambire. Vetus Charta in Bibliot. Sebusiana pag. 5 :
Non distrahat, non minuat, non Præcambiat, non beneficiet alicui, etc.
Cambiator, Campsor, nummularius, in Charta Ludov. Regis ann. 1137. in Hist. S. Martini de
Campis pag. 28. in Epist. 120. ex Sugerianis, etc. Vide Murator. in Antiq. Ital. vol. 2. col. 881. et mox
Cambitor.
Scambiator, apud Matth. Paris pag. 586.
Cambire, Priscianus lib. 10. cap. 9. 52 :
Cambio, ἀμείϐομαι, ponit Charisius, et ejus Præteritum Campsi : quod ἀπὸ τοῦ ϰάμπτω, ἔϰαμψα. Græco esse videtur. Unde et Campso, Campsas, solebant vetustissimi dicere.Ugutio :
Cambio facit Campsi, Campsu Supinum u. in o. fit Campso, are, id est, frequenter Cambire, et inde Campsor.Gloss. Græc. Lat. :
Ἀνταλλάσσω, Summuto, Cambio.Alibi :
Ἐναλλάσσω, Immuto, Muto, Commuto, Cambio, Campsi.Leges Athelreldi :
Ut nemo Cambiat aliquid sine testimonio Præpositi.Petrus Blesensis de Eucharistia cap. 9 :
Utuntur præter veteres Scriptores, Anonymus de Miraculis S. Ludgeri Episc. num. 39. Chronicon Andrense pag. 349. 364. Cæsarius Heisterbach lib. 4. cap. 6. etc. Vide Casaubon. in Notis ad Apuleii Apolog. pag. 137.Qui nova vasa creans ea Cambit et aptius ornat.
Cambitio, Permutatio. Leges Athelstani Regis Angl. apud Brompton. cap. 15 :
Manum mittat dominus ad eam Cambitionem.Albertus Aquensis lib. 3. cap. 57 :
In auri vel argenti Cambitione.Notitia Fundationis Cistercii ann. 1098. inter Instrum. tom. 4. novæ Gall. Christ. col. 233 :
In eadem Cambitione concessit ei et filiis suis ipse Dux quantumcumque vinearum in pago Belnensi possent plantare et colere. Cambitiones quæ factæ sunt inter Ecclesias Dei,apud Ludewig. tom. 1. Reliq. MSS. pag. 8. Chart. Rudolph. Argentor. Episc. ann. 1170. ap. Schœpflin. in Alsat. Diplom. num. 311. vol. 1. pag. 258.
Cambtio, in Charta Waldemari Regis Daniæ ann. 1180. apud Steph. Stephanium in Prolegomenis
ad Saxonem Grammaticum pag. 16.
Cambitor, Permutator. Guillelmus Andernensis in Chronico :
Et pro eo, quod bonorum datores, sive Cambitores, tunc temporis sigilla non habebant, etc.Vide Campitor.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cambitor, Nummularius, Gall. Changeur, Banquier. Charta Communiæ Divion. apud
Perardum pag. 335 : Reddent mihi vel præposito meo annuatim... quingentas marchas talis argenti quale Cambitores in nundinis inter se dant et recipiunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cambitoriæ Litteræ, Gall. Lettres de change. Nummularii seu Mensarii chirographum ad pecuniam
ab alio mensario alicui alibi numerandam, apud Rymer. tom. 8. pag. 98. col. 1 : Cum suis gentibus familiaribus, jocalibus, auro, argento, equis, vesturis, Literis Cambitoriis et aliis bonis rebus et hernesiis suis, etc.
Cambitus. Gloss. Græco Lat. :
Ἀντιϰαταλλαγή, Cambitas, permutatio.Leg. Cambitus, Gallis Change, vel nummulariorum officina. Charta Gaufredi Comitis Andegavensis ann. 1047. pro Ecclesia N. D. Santonensis, apud Sammarthanos :
Adjunximus autem donis nostris monetam et monetagium per Cambitum totius Episcopatus Xantonensis, etc.Alia Ludovici VII. Reg. Franc. ann. 1140. in Tabulario ejusdem Ecclesiæ :
Concedimus tibi et Ecclesiæ B. Mariæ, cui auctore Deo præsides, Cambitus, fractionemque monetæ veteris, si novam fieri jusserimus, perpetualiter habere, sicut Autbertus monetarius, et Willelmus Autberti filius ejus longis temporibus ab Ecclesia B. Mariæ feudali possessione tenuerunt, hac videlicet ratione, ut nullus homo vivens in toto Episcopatu Xantonico absque tua licentia Cambire audeat.In eodem Tabulario fit mentio in Charta ann. 1141. Tabularum Cambitus Santonicæ civitatis.
Cambium, Permutatio, Italis Cambio, nostris Eschange. Leges Partitæ part. 5.
tit. 6. § 1 :
Camio, es dar et otorgar una cosa senalada por otra : y en esta sinificacion Cambiar, vale tan solamente trocar, y permutar una cosa por otra.Verba y en esta, etc. non habentur in edit. Academ. Matrit. Lex Longob. lib. 3. tit. 8. § 4. Conrad. I. cap. 1. :
Ut nullus militum Cambium aut precariam aut libellum sine eorum consensu facere præsumat.Lib. 1. Feud. tit. 22 :
Si quis fecerit investituram, vel Cambium de beneficio sui militis, etc.Adde lib. 4. tit. 1. et Chartam commutationis inter Moroaldum Farfensem et Usualdum S. Salvatoris Abbates in Annalibus Bened. tom. 2. pag. 714 :
Et si ipsum Cambium minime facere potuerimus, aliud tantum de terra ad simile illius vobis in congruo vestro dare debeamus.
P. , 1766.
◊ Ut validæ haberentur
prædiorum ecclesiasticorum permutationes requirebatur auctoritas regia, ut legitur apud
Oefelium tom. 2. Script. rer. Boicar. pag. 45. col. 1. ex Concamb. Ebersperg. : Nam juxta antiqua jura omne concambium ecclesiastici prædii, quinque mansos continens, instabile computabatur, nisi regia auctoritate firmaretur.
Cambia, Eadem notione. Lex Bajwar. cap. 20. tit. 8. Edit. Heroldi :
Commutatio, hoc est quod Cambias vocant, etc.Vetus Charta apud Henschenium 26. Mart. pag. 634 :
Accepi hovam illam a Luidgero in Cambia contra terram aratoriam rochi supradicti.
P. , 1766.
Cambiatio, Permutatio, Gall. Echange. Charta ann. 1151. in Append. ad Marcam Hispan.
col. 1313 : In omnibus vero quæcumque amodo... emptione, Cambiatione, commutatione, vel aliquo alio modo adquirere potueris, etc.
Cambium Publicum, Tabula nummularia. Exstat in Regesto 36. Chartophylacii Regi n. 199. Diploma
Philippi Pulcri Regis Franc. qua Cambium Parisiense in Magno Ponte teneri statuit :
Quod Cambium Parisiis erit et tenebitur super nostrum magnum Pontem solummodo a parte Graviæ, inter Ecclesiam S. Leufredi et majorem arcam, sive defectum ipsius Pontis, prout hactenus ante corruptionem pontis ejusdem quondam lapidei exstitit consuetum. Item quod nulli omnino liceat alibi quam in loco illo Cambiare, seu Cambium tenere Parisiis, etc. Act. Paris. mens. Febr. ann. 1304.In eodem Regesto Charta 232. 233. 234. Cambium, sive tabula nummularia dicitur. Exstat etiam ibidem Statutum ejusdem Philippi ann. 1305. quo ejusmodi tabulas nummularias in quatuordecim Regni locis haberi præcipit. Codex MS. redituum Episcopatus Autissiod. :
Cambium Autissiod. debet Episcopo die Sabbati ante Natale quatuor libras.Hist. Mediani Monasterii pag. 368. e veteri Necrologio ejusdem loci :
Obiit D. Valentinus Abbas hujus loci, qui contulit nobis quatuor libras monetæ Argentinensis supra Cambium Argentinense pro anniversario suo.
Camium, Idem quod Cambium, Permutatio. Charta Sanctii Regis Aragon. apud
Hieron. Blancam :
Qualiacumque sanctus Johannes... dono, vel comparatione vel Camio acquisivit.Hinc Camiare, in eadem Charta. Vide Historiam Pinnatensem pag. 269. et Sandovallium in Episcopis Pampilon. pag. 40. 41.
Scamium, in Tabulario Prioratus de Paredo fol. 91 :
Hoc Scamium laudavit nobis domnus Pontius.
Escambium, Permutatio, Gallis Eschange. Charta Ricardi I. Regis Angl. apud Radulfum
de Diceto :
In Escambium autem prædicti manerii de Andeli... concessimus.... omnia molendina, etc.Passim. Vide Cambium.
Escambiator, Trapezita, argentarius, apud Radulfum de Diceto, et Matth. Paris ann. 1190.
Scambiaria Charta, qua aliquid commutatur, in Tabulario Conchensi in Ruthenis n. 98. 298.
Scampsaria Charta, in eodem Tabulario Ch. 135.
Concambire, Permutare. Tabularium Monasterii Brivatensis apud Justellum, ann. 864 :
Quam exalodes... inter se communicare et Concambire debuissent, quod ita et fecerunt.
Concambiare, in Lege Salica tit. 39. apud Marculfum lib. 2. form. 23. Eckeardum Jun. de Casib.
S. Galli cap. 1. Baldricum lib. 3. Chr. Camerac. cap. 49. Marten. tom. 1. Collect. Ampliss. col. 228. et col. 281. Miræum tom. 1.
pag. 57. col. 1. etc. Glossæ Philoxeni :
Cacumbeat, διαλλάσσει,ubi legendum concambiat.
Concamiare apud Perardum in Burgundicis pag. 163. Concammiare, apud Stephanotium tom.
3. Antiquit. Pictav. MSS. pag. 239. Vide Præceptum Caroli Mag. tom. 1. Collect. Ampliss.
col. 36.
Concambium Argenti, in Capit. Car. C. tit. 31. cap. 13. Edict. Pistense Pertz. pag. 491. Odo. de Diogilo lib. 4. de
Profect. Ludov. in Orient. :
In tentoriis habebamus congruum, si duraret, Concambium.Alibi :
Et ipsi forum idoneum, Concambium competens, et alia, quæ nostris utilia visa sunt pro suo Imperatore sacramento simili firmaverunt.Rursum :
In hacOccurrit apud Marculfum lib. 1. for. 30. lib. 2. for. 23. in Lege Aleman. tit. 20. in Vita S. Erminoldi Abb. et Mart. cap. 3. n. 11. apud Petr. Damian. in Vita S. Romualdi cap. 8. n. 39. in Chr. Casin. lib. 3. cap. 40. al. 42. lib. 4. cap. 14. 15. apud Jacob. de Vitriaco in Histor. Orient. cap. 73. etc.(terra)pro voto nobis fuerunt et forum et Concambium.
Concamium, et Concamiatura, Commutatio. Formulæ veteres apud Bignonium :
Concamiatura inter duos Abbates.In ipsa formula :
In commutatione vel in Concamio.
Concambio, Commutatio. Vetus Notitia ann. 834. apud Beslium in Regib. Aquitan. :
Data Concambio in mense Maio, etc.
Concamberia, Eadem notione, in Tabulario Brivatensi Ch. 210.
Charta Concambaria, in Tabulario Abbat. Conchensis in Ruthenis n. 304.
Contracambium, Gall. Contreschange, apud Gregorium VII. PP. lib. 2. Epist. 71.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Concambiatio in Actis S. Gregorii VII. Papæ cap. 2. n. 7. inter Acta SS. Maii tom. 6. pag. 156.
et in Præcepto Caroli Calvi tom. 3. Concil. Hisp. pag. 143. col. 2. Cartula Concambiationis in Chart. ann. 724. ap.
Brunett. Cod. Dipl. Etrur. pag. 471. lin. 26.les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Concamiatio in Contractu inter Monasteria S. Facundi ac S. Petri de Exlonza in regno
Legionensi tom. 3. Concil. Hisp. pag. 153. col. 1.Procamium, Idem quod Cambium, Permutatio. Charta ann. 828. apud Perardum in
Burgundicis pag. 16. 17 :
Et hoc Procamium inter ipsos factum... stabile permaneat.Alia ibid :
Emptionem vel Procamia, etc.
Procamiare, Permutare. Charta Willelmi Comitis Arvernorum pro fundatione Abbatiæ
Cluniacensis :
Non distrahat, non minuat, non Procamiet, non beneficiet, etc.Vetus Charta apud Parardum in Chartis Burgundicis pag. 20 :
Ut aliquid de terris inter se commutare vel Procamiare deberent.Occurrit apud eumdem præterea pag. 22. 143. 144. 145. 151.
Concamius, Concammiare. Vetus Notitia apud Beslium in Comitib. Pictavensib. pag.
149 :
Prout Gratiano ipsum locellum Concammiaverat... Postque ipse Concammius fuit factus Gratiano.Commutatio Godelenum Abb. Nobiliac. inter et Conventum S. Juniani apud Stephanotium tom. 3. Antiq. Pictav. MSS. pag. 227 : Sig. ┼
Hemmenone qui hanc Concammio isto fieri vel adfirmare rogavi...Hic est Concammius quam Emenus fecit in Culnago.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Concannium sibi invicem tradiderunt, in Chartulario S. Sulpicii Bituricensis fol. 14.les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Congamius. Charta anni 1078. apud Stephanotium tom. 3. Antiq. Pictav. MSS. pag. 624 :
Ut tandiu retineret... medietatem recepti de gerberia, usque dum Abbas redderet Petro Congamium valentem.
Cambio, Idem quod Cambium, Hispanis Cambio. Tabularium Vindocinense
Thuani fol. 1 :
Dicens, quod non dederit ei memoratus Episcopus suam Cambionem pro altaris parte, sicut promiserat.Et infra :
Ut etiam si non daret ei Episcopus Cambionem, non tamen reverteretur ad altare.Alia significatione vide h. v. suo ordine.
Cambii, Mensæ Cambiatorum. Miracula S. Aigulfi Abbatis Lerinensis, cap. 10.
Ante fores Ecclesiæ B. Martyris subter mensas, quas Cambios vocant, hospitatus est.
Campsor. Ugutio :
Nummularius, monetarius, mensarius. Campsor.Nostris Changeur ; qui Græcis recentioribus ϰαταλλάϰτης, apud Nicetam in Alexio Ang. Thomam Magistr. pag. 5. Edit. Rom. Joan. Cananum pag. 191. etc. Ebrardus in Græcismo cap. 12 :
Gobelinus Persona in Cosmodromio ætate 6. cap. 76 :Alea ludentis ; ludentis mensa : tabellaCleri : Campsoris trapezetum liquet esse.
Campsores etiam pecunias per platearum theatra sparserunt.In Statutis Massil. pag. 137. integrum extat capitulum de satisdatione a Campsoribus communi seu curiæ Massiliæ præstanda : quo in capitulo statuitur,
quod nullus possit vel debeat esse Campsor vel nummularius, nisi fuerit civis Massil. et satisderit idonee... per 300. marchas, scilicet quod bene et fideliter exerceat officium suum, et tute et secure cum eo contrahatur, etc.Occurrit rursus apud Stephanotium Fragm. Hist. MSS. tom. 4. in Narratione de rebus gestis apud Clarummontem Ludewig. Reliq. MSS. tom. 4. pag. 248. tom. 7. pag. 89. Rymer. tom. 13. pag. 461. Jos. de Aguirre Concil. Hisp. tom. 3. pag. 616. col. 2. Vincent. Mariam in Constitut. Dominican. col. 66. Menotum Serm. in fer. 2. post quartam Dominicam Quadrag. in Catalogo MS. Sodalium Confraternitatis B. M. Deauratæ, in Hist. Dalphin. tom. 2. pag. 516. et apud Leibnitium tom. 2. Scriptor. Brunswic. pag. 57. etc. :
Li Changeor i vindrent de Paris.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cambsor, Eadem notione. Philippusapud D. de Lauriere tom. 1. Ordinat. Reg. Franc. pag. 326.(Pulcher)Dei gratia Francorum Rex, notum facimus... quod cum capitaneus, universitas et societates mercatorum et Cambsorum, etc.
P. , 1766.
Campsor Planus, Qui in campsorem receptus est, campsorumque privilegiis gaudet, puta
tabula seu mensa pannis cooperta. Constit. Jacobi II. reg. Aragon. ann. 1301 : Si aliquis vel aliqui campsores sunt, qui non solvant vel nolint solvere totum id quod debeant bene et plane, sicut planus Campsor consuevit... Qui(campsor)de cetero securitatem sub forma non præstiterit supradicta, non audeat tenere in sua tabula tapits, vel alios pannos.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Campsoriæ Officium, in Statutis Massil. pag. 138.Exquamiare, Excamiare, Commutare, Eschanger. Vetus Charta apud Perardum in
Burgundicis pag. 62 :
Ragenardus Vicedominus Exquammiavit.... campum unum.Infra :
Signum Ragenardi, qui hoc Procamium fieri et firmari rogavit.Alia apud eumdem pag. 145. Excamiare, vel commutare habet. Vide Camium supra.