CASTELLUM 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 castellum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 208a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CASTELLUM1

1. CASTELLUM. Gloss. Lat. MS. Regium Cod. 1013 : Castrum antiqui oppidum vocabant in alto positum cujus diminutio facit Castellum. ex Isidor. Origin. lib. 15. cap. 2. sect. 13. Quo sensu Hirtius dixit :

Castella complura locis editis posita.

Vita S. Willibrordi Episc. Traject. inter Acta SS. Benedict. sec. 3. part. 1. pag. 610 :

Quod etiam pius prædicator haud segniter implere satagebat, circuiens omnes illius terræ regiones, per urbes, vicos, Castella, ubi prius evangelizabat, etc.

Ibid. Infra :

In qua tunc gente S. Willebrordus positus est prædicator, sedique Episcopali in Trajecto Castello delegatus est.

Quod Castellum hic dicit Alcuinus hujus vitæ prosaicæ scriptor, in vita metrica, Urbem nuncupat cap. 11. et S. Liutgerus in Vita S. Gregorii Abb. Trajectensis,

Trajectum antiquam civitatem

appellat ; hinc confirmatur, quod jam ante nos observarunt alii, scilicet ab illius temporis scriptoribus oppida munita dicta fuisse Castra et Castella, ut passim videre est apud Gregorium Turon. et alios coætaneos ; urbes vero insigniores, ac præsertim episcopales, Urbes et Civitates appellatas fuisse. Vide Mabillonium loco laudato et Valesium in præfatione ad Notitiam Galliarum pag. xviii. et infra v. Castrum. Glossar. Lat. Græc. : Castellum, municipium, ϰώμῃ Castella, φρούρια. Ugutio : Castrum, quod in loco alto situm est, quasi casa alta, unde Castellum. Salvianus lib. 5 :

Sicut solent hi, qui hostium terrore compulsi, ad Castella se conferunt.

Ordericus Vitalis lib. 4 :

Munitiones, quas Castella Galli nuncupant.

Guibertus Abbas Novigenti de Laude B. Mariæ cap. 7 :

Castellum autem ex vallo et muro turrique conficitur, et id ipsum a castrando et coercendo vocatur.

Le Roman de S. Leocade MS. ubi de patrona cujusdam loci :

Qui la requiert de cuer fin
Par ses proieres li aquiert
Ce que justement li requiert,
Chastelaine est et avoée
Du Chastel et de la contrée.

Ubi Chastelaine est Castelli domina, ut apud Borellum :

Elle n'est dame, ne Chastelaine.

Ad vocem Chastel quod attinet passim occurrit apud Scriptores nostros paulo antiquiores.

Castellorum Opus, inter exactiones ac vexationes reponuntur in Charta Rainoldi Archiep. Remens. ann. 1094 :

Et wirpivit exactiones quas Tallias vulgo vocant, quas in villa S. Remigii exercebat, et omnia carropera, et Opera Castellorum, et omnes alias injustas consuetudines.

Tabularium Dervensis Monast. :

Scilicet bannum, infracturam, corvadam, carroperam, Opus ad Castellum, vel aliam quamlibet consuetudinem, neque nos, neque quisquam hominum accipiat.

Charta Hugonis Diensis Apost. S. Legati ibidem :

Carropera, frescennas, Opus Castelli, conventum generale semel in anno, tamen mensurate, etc.

Charta alia ejusdem Tabularii :

Opus ergo Castelli semel in anno fiet una hebdomada Martii et non in alio mense. Et si opus non fuerit, pro redemptione operis recipiet 6. denarios de manso vestito, etc.

Vide Auxilium pro Castello ædificando, et Anubda. Confer S. Rosa de Viterbo voce Castellatico, Elucidarii tom. 1. pag. 247. ubi liberum de toto Castellatico e Chart. ann. 1125.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Castellorum Operatio. Eadem significatione legitur non semel in diplomatibus Regum Anglorum. Vide Kennetti Glossarium ad calcem Antiquit. Ambrosden. etc.

« 2 castellum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 210c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CASTELLUM2

2. CASTELLUM, vel Castellus, secundum Albericum ; dicitur secundum Speculatorem,Receptaculum quod aquam publicam suscipit, quæ ducitur ad aliquod prædium irrigandum, in veteri utriusque Juris vocabulario. Vide Forcellinum etCastallum.

« 3 castellum » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 210c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CASTELLUM3

3. CASTELLUM, Pars navis anterior et posterior, Gall. Château de proue et Château de poupe. Contract. navig. reg. cum Venetis ann. 1268. ex Cod. reg. 8406. fol. 202. r°. :

Item si voluerint nauligare naves ad plateas,... tunc petunt pro singulis plateis Castelli, et pontis, et paradisi lx. sol. Turon. cum aqua.

Vide Jal. Antiq. Naval. vol. 2. pag. 420.