CATACUMBÆ, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Catacumbæ » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 217c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CATACUMBAE

CATACUMBÆ, Tertio ab Urbe milliario, ita dicta Cœmeteria publica, quarum descriptionem dedit Onuphrius Panvinius lib. de præcipuis Urbis basilicis pag. mihi 122. S. Ambrosius, seu vetus Scriptor, in Actis S. Sebastiani num. 88 :

Hoc tu dum levaveris, perduces ad Catacumbas, et sepelies in initio cryptæ, etc.

Anastasius in S. Cornelio PP :

Corpora Apostolorum Petri et Pauli de Catacumbis levavit noctu.

In S. Damaso :

Ubi requiescit in Catacumbis.

Vetus Martyrologium editum a Bucherio ad Canones Paschasles, continens depositiones Episcoporum Romanorum :

Mense Januario 13. Kl. Febr. Fabiani in Callisti, et Sebastiani in Catacumbas... Mense Junio 3. Kl. Julii, Petri in Catacumbas, et Pauli Ostiense, Tusco et Basso Coss.

Rudolphus Monachus in Vita B. Rhabani Mauri num. 30 :

Acceptoque corpore B. Quirini Martyris Romam fugit, et sacras reliquias via Appia, tertio milliario ab Urbe, in Ecclesia beatorum Apostolorum Petri et Pauli, ubi aliquandiu jacuerunt, sepelierunt in loco qui dicitur, Ad Catacumbas.

In Catacumbis latitasse S. Urbanum PP. tradunt Acta S. Cæciliæ : ut et Evaristum PP. Vita SS. Faustini et Jovitæ Mart. n. 19. Vide Adonem in Chronico ann. 364. Ordericum Vital. pag. 355. 357. etc.

Catacumba, pro quovis cœmeterio. Ita videtur usurpasse Joannes Diaconus in Episcopis Neapolitanis, in S. Fortunato :

Collocarunt in Ecclesia Stephania ad partem dextram introeuntium sursum, ubi est oratorium in capite Catacumbæ.

Acta S. Isidori Agricolæ n. 28 :

Ipsum trahentes duxerunt ad B. Isidori Catacumbam, etc.

Chronicon Lobiense apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 1427 :

mccxxxix. obiit Guillelmus Episcopus Leodiensis in Catacumba, cui successit Robertus Episcopus Lingoniensis.

◊ De vocis etymo dissident Scriptores. Anonymus in Historia translationis S. Sebastiani cap. 6. a statione navium, quas Cumbas appellabant Græci et Latini recentioris ætatis, locum hunc dictum vult :

Milliario tertio ab Urbe, loco qui ob stationem navium Catacumbas dicebatur.

Et cap. 14 :

Pervenit ad Catacumbas, tertio ab Urbe miliario.

Alii vocem compositam censent ex Cata, et tumba, ita ut fuerit locus mortuorum tumbis, seu sepulcris destinatus, seu quod in eo Martyrum et Christianorum,

qui sub Imperatorum paganorum tyrannide mortem pro fide oppetierant, tumbæ passim inventæ fuissent. Unde locum hunc Ad tumbas, seu ut tunc loquebantur, Catatumbas, quod idem sonat, postea appellaverint Romani. Nam cata, pro ad, usurpasse Scriptores inferioris Latinitatis supra docuimus. Huic certe sententiæ videtur favere Codex Gregorii M. editus lib. 3. Epist. 50. qui Catatumbas habet, non Catacumbas, nisi mendum sit in Editionibus, quod reor : nam et aliquot Codd. MSS. et cæteri Scriptores constanter Catacumbas, passim habent. Unde alia vocis origo investiganda. Cum igitur ejusmodi Polyandria et Cœmeteria publica in cryptis et locis reconditis extiterint, quos istius ætatis Scriptores Cumbas vocabant, videtur potior ratio existimandi, sic dicta, quod ad ejusmodi cryptas, et, ut ita dicam, valles, Martyrum copora deferrent Christiani, qui dum rogarentur ubinam jacerent, respondebant, Cata cumbas, seu Ad cumbas, id est, ad cryptas, vel ad valles, aliquot ab urbe milliariis. Et sane Martyrum sepulcra Romæ vel haud procul ab urbe, in cryptis et locis depressioribus exstitisse auctor est sanctus Hieronymus in cap. 40. Ezech. dum cœmeteria Romana a se visa describit :

Dum essem Romæ puer, et a liberalibus studiis erudirer, solebam cum cæteris ejusdem ætatis et propositi, diebus Dominicis sepulcra Apostolorum et Martyrum circumire, crebroque cryptas ingredi, quæ in terrarum profunda defossæ, ex utraque parte ingredientium per parietes habent corpora sepultorum, et ita obscura sunt omnia, ut propemodum illud propheticum compleatur, Descendant in infernum viventes.

His adjungenda sunt quæ habet Prudentius in Passione S. Hippolyti Martyris, et in Descriptione Cœmeterii Cyriacæ in agro Verano. Porro Cumbas, cryptas esse ac valles suo loco docemus. Vide præterea Romam Subterran. lib. 3. cap. 12.