« »
 
[]« Cenitus » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 254c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENITUS
CENITUS. Lex Salica tit. 32. de Convitiis :
Si quis alterum Cenitum clamaverit, 600. denar.... mulctetur.
Ubi Glossæ, oculum rutum habentem, Gall. Borgne. Verum huicce interpretationi repugnant plerique. Goldastus
hominem nihili
hoc [] vocabulo significari ait, ex Germanico Kein nuts. Wendelinus, quasi Ghy-niet, cenitum effictum putat, id est, tu nihili.
Homo stultus et nihili
apud A. Gellium lib. 10. cap. 19. Dudo lib. 3. de Actis Normann. pag. 96 :
Duris et obscenis verbis me turpiter lacessisti, cum me effeminatum armisque frigidum, quin etiam nihilum vocasti.
Apud Cæsarem lib. 3. de Bello Gallico,
nullius usus Imperator
.
Eccardus Cenitum Cinædum interpretatur. Muratorius tom. 1. part. 2. pag. 47. visis omnium sententiis, redit ad eam quæ Goldasti et Wendelini est, Cenitumque interpretatur hominem nihili : quod idem arga significat, inquit, suffultus vetustissimo Codice Estensi, qui vetustam glossam affert :
Cenitus, id est arga.
Quæ cum vocibus Græcis ἀργός, piger, otiosus, et ϰενός, inanis, vacuus, iners, magnam habent cognationem. Codex Gwelferbitanus apud Eccardum habet Cynitum : quod si vera esset lectio, a Græco ϰύων, ϰυνός, Canis, posset derivari, vel a Cambro-Britannico Cwyd, Canis, Cynydd, Curator canum. Schilterus in voce Cinit existimat vocem Quintuo esse interpretem Ciniti :
Si quis alterum Cinitum,
ut legit ipse, vocaret, Malberg. Quintuo, etc. hoc autem Quintuo esse vocem injuriæ atrocis, ut Longobardorum Arga, qua non modo crimen lenocinii imputatur, inquit, sed et complexum criminum. Muratorio igitur fere concinit Schilterus. Quod mox ait Cangius noster Cenitum esse quasi Cœnosum, id stare non potest, ut recte animadvertit idem Schilterus. Enimvero si Cenitus idem est qui Cœnosus, idem quoque erit qui Concacatus ; sed ex ejusdem tituli numero 3 :
Qui alterum Concacatum... vocaverit 120. den... culpabilis
judicatur, ex citato vero numero 1. Qui Cenitum... 600. den. Multo igitur levior est injuria Concacati quam Ciniti, ac proinde non eadem est utriusque vocis significatio.
P. Carpentier, 1766.
Eccardo assentit Frischius in Vocabul. Germ. Lat. part. 1. pag. 310. col. 3. ubi notat Cenitum corruptum esse ex Lat. Cinædus. At vero si placet opinio, quæ hominem nihili hac voce significari censet ; eo haud absurde fortassis revocari potest Gallicum Cenele vel Cenelle, quo res vilis nulliusque pretii designatur apud poetas nostrates : cujus vis propria est Aquifolii vel Pruni silvestris fructum indicare. Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1 :
Jou ne prise mie deux Ceneles
Vos siaumes, ne vos misereles.
MS. par. 1 :
Je ne prise mon cors vaillant une Cenelle,
Ne ne quier mès baisier ne dame, ne pucelle.
Gesta Briton. in Italia apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 1466 :
Sont mes joieaux, c'est ma vesele,
Ne remaigne une Cenelle.
Cynele tom. 1. Fabul. pag. 183 :
Gigue, ne harpe, ne viele
Ne vaucissent une Cynele.
Vide infra Genella.]
Ego vero a cæno, seu luto vocabulum deductum malim, ita ut Cenitus, idem sit qui Cænosus, luto conspersus. Joannes de Janua :
Cenosus, fetidus, spurcus, lutulentus, hircosus.
Quippe cænosum quemdam appellare convicii species fuit, ut ignominiæ loco habitum cæno et sordibus perfundi, ex libro Ecclesiastici cap. 22. vers. 1. et 2. Hinc Græci recentiores ϰοπροπατᾷν pro ignominia [] afficere dicunt, ut est in Glossis Græcobarbaris. Paschasius in Vitis Patrum :
Elephantiose, cæno et luto horride.
Gregorius Turonens. lib. 7. cap. 14 :
Tunc Rex his verbis succensus jussit super capita euntium projici equorum stercora, ipsumque fœtidum urbis lutum.
Lex Longobard. lib. 1. tit. 16. § 8. Aist. cap. 6. :
Pervenit ad nos, quod dum quidam ad suscipiendam sponsam cujusdam sponsi cum paranymphis aut trotingis ambularent, perversi homines aquam sordidam et stercoratum super ipsum jactassent, etc.
Charta Communiæ Peronensis ann. 1207 :
Si quis ponens insidias ipsum cæno lel luto involverit, Major et Jurati veritate intellecta a viris sive a feminis, ipsum ad solvendum decem libras Communiæ compellent pro emendatione forisfacti. Fœtidus,
in Charta Libertatum Jazeronis oppidis in Bresia :
Si aliquis appellet aliquem.... latronem, homicidam,... vel fœtidum, vel leprosum, vel aliter viciosum.
Stabilimenta S. Ludovici lib. 1. cap. 146 :
Si aucuns appelle un autre faus, ou larron, ou meurtrier, ou pugnée, ou d'aucune autre folie, vilaine, etc. Stercoreus
apud Plautum in Milite glorioso :
... Gloriosus, impudens,
Stercoreus, plenus perjurii atque adulterii.
Sed et Athenienses damnatos alicujus criminis προσπηλαϰίζειν solitos docent Grammatici Græci : ut Lampridius in Heliogabalo, in Tyrannorum statuis titulos lutatos, seu luto tectos. Vide Gesta Regum Francorum cap. 23. Zonaram tom. 2. pag. 42. 1. edit. et Theophanem in Chron. pag. 372. et infra vocem Concagatus.