« »
 
[]« Censor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 257a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CENSOR
CENSOR, Judex. Gloss. Ælfrici : Censores, vel judices, vel Arbitri, deman, id est, judices. Theodulfus Aurel. in Parænesi ad Judices lib. 1. Carm. pag. 131 :
Judicii callem Censores prendite justi.
Infra. pag. 132.
Hic ita Censores pravos his vocibus hiscens
  Admonet.
Ibidem :
Vidi ego Censores ad juris munia tardos,
Munera, nam fateor, ad capienda citos.
S. Eulogius Cordu bensis in Præfat. ad Memoriale Sanctor. :
Judicem adiit.
Et mox :
Arguitur quod gravitatis Censoris oblitus, leviter per semetipsum ad cædendum Martyrem egerit.
Lib. 3. cap. 16 :
Cordubæ Patricia Censor a Rege præfectus extiterat.
Vita Ludovici Pii ann. 830 :
Quod postea ad judicium adductos, quum omnes juris Censores, filiique Imperatoris judicio legali, tanquam reos majestatis decernerent capitali sententia feriri, nullum ex eis permisit occidi.
P. Carpentier, 1766.
Censor mercaturæ
, In Inscript. Lingon. tom. 9. Comment. Acad. Inscript.
Censores, pro colonis censitis, in Charta Alamann. 88. apud Goldastum.
Censorium, Tribunal, in Glossis Arabico-Lat.
Censorius Dies, Judicii supremi dies. Vetus Inscriptio Christiana Veronæ :
Solus cur sim quæris, ut in die Censorio sine impedimento facilius resurgam. Dies examinationis,
in Epitaphio Theodimi Subdiaconi Regionarii S. R. E. et Correctoris Campaniæ, quod exstat Neapoli in Eccles. S. Andreæ ad Nidum, apud Baronium ann. 715. 4. Dies Decretus, apud Commodianum Instr. 54 :
Flamma quos æterna torquebit die Decreto ;
id est, Decretorio, Censorio S. Augustinus Serm. 247. de Tempore.
Non metuis, ne, cum resurrectionis dies venerit, artifex tuus... increpans vigore Censoris et judicis dicat, etc.
Censura, Judicium, judicis sententia. Salvianus lib. 2. de Gubernat. Dei :
Cur hæc omnia ? cur utique, nisi ut intelligamus eandem futuram semper in mundo Censuram et cohercitionem Dei quæ fuisset.
Utitur ibi non semel. Anastasius Bibl. in Exilio S. Martini PP. pag. 96 :
Putabant enim actutum venturam Censuram, ut trucidaretur.
Bulla Leonis IX. Papæ Annal. Benedict. tom. 4. pag. 735. col. 2 :
Ut quæ stabilienda priorum pertinere dinoscuntur locorum, ubertim promulgare et apostolicæ institutionis Censura debeamus confirmare.
Ibidem pag. 374. n. 107 :
Fuit aliquis ibi qui diceret ex privilegii Censura Fuldensem exigi Pastorem, eo quod tertium Antistitem sedis Moguntinæ mittere Fuldense deberet ovile.
Censura, Severitas morum, et disciplina exactior : vox recentioris Latinitatis, inquit Casaubonus. Chronicon Andrense pag. 375 :
Vir singularis Censuræ et severitatis.
Occurrit apud Capitolinum, Pollionem, Volcatium, et aliquot alios. Isidorus Pacensis Episcopus in Chronico æra 753 :
Omnem Hispaniam per annos tres sub Censurario jugo pacificans.
Censura Ecclesiastica, Judicium ab Episcopo prolatum, quo vocabulo non solum interdicti, sed suspensionis et excommunicationis sententia intelligitur, ut est cap. 20. de Verb. sign. Concil. Francoford. ann. 794. can. 9 :
Exivit tamen ejus homo ad judicium Dei, neque [] per Regis ordinationem, neque per sanctæ Synodi censuram, sed spontanea voluntate.
In chartis haud raro formulæ leguntur qualis sequens in charta ann. 1259. ap. Guden. Cod. diplom. tom. 1. pag. 669 :
Ut per censuram nos Ecclesiasticam compellere valeat, sponte eligimus et in hoc ultronei consentimus.
L. Henschel, 1840–1850.
Censura Banni. Charta ann. 1172. in Alsat. Diplom. num. 316. tom. 1. pag. 260 :
Censuræ investituram Stivagiensis Banni Stivagiensi ecclesiæ... ea conditione concedo, ut 40. sol... annuatim persolvat... et eundem Censuram quam diu censum istum persolverit, libere ac secure possiderit. C. Censa 3.
© École des chartes.