« »
 
[]« Chirothecæ » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 310a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CHIROTHECAE
CHIROTHECÆ. Harum usum priscis ignotum docet Casaubonus in Athen. lib. 12. cap. 2.
Chirothecæ Episcoporum, Quibus ii in sacris Liturgiis ac ceremoniis utuntur : quarum etiam usum Abbatibus interdum concessere summi Pontifices. Leo Ost. lib. 2. Chron. Casin. cap. 82 : []
Idem sanctus Pontifex sandaliorum usum et dalmaticæ ac Chirothecarum in præcipuis fertivitatibus tam illi quam omnibus in hoc Cœnobio regulariter promovendis... Apostolica auctoritate concessit.
De Chirothecis Episcoporum, videndi Honorius Augustod. lib. 1. cap. 215. et Durandus lib. 3. Ration. cap. 12. Vide Abbas.
Chirothecæ de Guerra, ferreæ, nostris Gantelets de fer, in Statutis secundis Roberti I. Regis Scotiæ cap. 27. § 1. Chron. MS. Bertrandi Guesclini :
Et riche bacinet li fist-on apporter,
Gans à broches de fer qui sont au redouter.
Guignevilla :
Des Gantelez aussi te di
Que boin est que soies muni,
Car se és mains blechiés estoies,
Du remanant mult peu feroies.
Chirothecæ purpureæ margaritis et lapillis exornatæ, Imperatoriæ dignitatis symbola, apud Pachymerem lib. 7. Hist. cap. 12.
Chirothecæ Traditione Investire. Charta Liemari Archiepisc. Bremens. ann. 1088. inter Privilegia ejusdem Eccles. pag. 168 :
Super reliquias nostras cum Chirotheca, sicut mos est liberis Saxonibus, tradidit.... curtim ipsam et mansos 4. et dimidium... Aderat Comes Fredericus Advocatus Ecclesiæ, qui Chirothecam traditionis sacris reliquiis impositum, ut mos est, abstulit, et ab ipso Gerhardo per digitorum extensionem promissionem confirmationis accepit.
Alia ibidem pag. 169 :
Eckibertus Comes ex promisso F. Comitis qui tunc erat Advocatus, Chirothecam abstulit, G. confirmationem digito, ut mos est Saxonibus, fecit.
Tabular. Abbatiæ de Rota :
De omnibus gravaminibus et importunitatibus, quas in ea fecerat manifeste satisfaciens, vadium suum dedit, et posuit cum sua Chirotheca in manu Abbatis.
Tabular. Monasterii Berardengens. in territorio Senensi, apud Chiffletium in Luminib. Salicis cap. 6. ann. 1109. et 1121 :
Secundum nostra Legem Saligam per cultellum, fistucum nodatum, Quantonem, et quasonem terræ, atque ramum arboris, legitimam et corporalem vestituram facimus, et nos exinde foras expulimus.
Vita S. Hadelini Confessoris num. 13 :
Cumque Wantum manu, ut moris est, legaliter tradendo teneret.
Et infra :
Locum prædictum cum Wanto, quem tenebat, beato viro contradidit.
Tabularium Burguliense fol. 72 :
Cui Dei gratia concessit Savaricus, atque quod abstulerat, quodam reddidit Guantulo.
Tabularium N. D. Santon. fol. 35 :
Hoc donum fecit Gaufridus Abbatissæ Florentiæ, cum quadam Chirotheca sinistra, flexis genibus, ante eam, in eadem sylva.
Tabularium S. Amantii Inculism. :
Filii Arnaldi confirmaverunt donum præsens cum Chirothecis cujusdam Militis de Rupefucaldi.
Idem Tabul. :
Et posuit in donum plenam Chirothecam de avellanis.
Regestum Parlamenti Paris. B. fol. 111. sub ann. 1294 :
Comes Flandriæ per traditionem Cerothecæ in manu D. Regis humiliter posuit possessionem bonarum villarum Flandriæ, videlicet de Brugis, de Gandavo, etc.
Arrestum Parlamenti ann. 1499. apud Baluzium Hist. Arvern. tom. 2. pag. 464 :
Fidem suam et in illius signum manum suam dextram, et Cyrothecam ejusdem eidem de Belbez in tradendo reddiderat.
Le Roman de Maistre Vacces :
Votre terre, dit-il, vous rend par cest mien Gant.
Adde Ordericum Vitalem lib. 5. pag. [] 581. Monast. Anglic. tom. 1. pag. 22. Rollandinum in Summa Notariæ cap. 1. Hemereum in Augusta Viromand. pag. 196. 263. Justellum in Probat. Hist. Arvern. pag. 142. Brodeum in Consuetud. Parisiens. tom. 1. pag. 528. Vide Wantus.
Chirothecæ, seu Wanti, Pars pretii investituræ, quæ non tam domino, quam ejus ministeriali competit, Majori scilicet, vel villico. Vetus Charta pro Episcopo Ambianensi :
Chascune vente soit de maison ou de terre, il a uns Wans.
Charta Theobaldi Episcopi Ambian. ann. 1172. in Tabulario Eccl. Ambian. fol. 52 :
Si aliquam territorii partem venundari contigerit, Domini venditiones habebunt ; scilicet tot denarios quot venditor inde habuerit solidos. Major vero terræ illius pro Wantis accipiet duos denarios.
Occurrit ibi pluries. Charta ann. 1212. in Tabulario Ecclesiæ Carnotensis num. 154 :
Easdem (hostisias) tenebunt ab omni prorsus exactione, quantum ad nos pertinet liberas et immunes, nisi quod inde nobis aut aliis loco nostri vendas et Gantos redderent, si hostisiæ venderentur.
Alia ann. 1225. num. 245 :
Et de omnibus venditionibus factis in Majoria suos denarios pro Gantis.
Charta ann. 1205. in Tabular. N. D. de Josaphat :
Et quidquid in terris est, dederunt cum venditionibus et Gantis.
Tabular. S. Dionysii ann. 1238 :
De investituris habebunt Majores duos denarios Laudunenses pro suis Chirothecis tantummodo.
Charta ann. 1243. de Lege de Landousies, in diœcesi Laudunensi, ex Tabulario Foisniacensi :
Qui vendit domum cum fundo, aut aliam hæreditatem, dominis dabit 4. denarios et emptor 4. et villico 2. cum Cyrothecis.
Vetus Consuetudo Dunens. art. 37 :
Les Gands se doivent païer par l'achapteur dans 8. jours aprés l'achapt au Seigneur, etc.
Ita in Consuetudine Castelli Novi in Timeraisio art. 50. pro fundi censui obnoxii venditione Dominus habet vigesimum pretii solidum, ejus vero Serviens Chirothecas 20. solid. æstimatas,
avec les Gants de son Sergeant estimetz 20. sols
. Adde art. 52. et Consuet. Lodunens. cap. 14. art. 23.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cirotheca, Eadem notione. Charta Curiæ Suession. ann. 1219. in secundo Chartulario S. Medardi :
Venditiones, Cirothecas, omnimodam justitiam, et quidquid juris habebant in præmissis eidem Ecclesiæ penitus in perpetuum quittaverunt.
Altera anni 1232. ex eodem Chartulario :
Recognovit se vendidisse Conventui S. Medardi Suession. quinque modios et tres sextarios vinagiorum cum Cirothecis et venditionibus.
Alia Curiæ Remensis ann. 1230. ibidem :
Concesserunt quidquid juris eis obvenerat ex escheancia Geradi quondam fratris dicti Balduini super venditionibus et Cirothecis.
Epistola Arnulfi Comitis Chiniacensis de Fundatione Cellæ in villa Pyrorum ann. 1068. apud Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 472 :
Decimam de S. Hilario et de Warc, de omni indominicatu, scilicet de terris indominicatis, de silvis indominicatis, de sexteragio, de furno, de cambis, de sotularibus, de Cyrothecis.
Chirothecam in signum consensus dare. Speculum Saxon. lib. 2. art. 26. § 6 :
Nemini licet forum erigere, vel monetam de novo instituere, sine consensu ejus loci Ordinarii, seu judicis ; etiam Rex in signum sui consensus, suam ad hoc mittere debet Chirothecam.
Chirothecam Porrigere dicebatur qui hanc humi projiciebat, eoque facto ad duellum quemvis provocabat, quo a [] crimine quo accusabatur, sese expurgaret. Matth. Paris ann. 1245 :
Quod licet Comes instanter inficiaretur, statim Miles supradictus more Francorum Chirothecam suam ei porrexit, se offerens in propatulo coram Curia id corporaliter secundum considerationem Curiæ regalis probaturum ..., quam Chirothecam quasi duelli vadium ostensam Comes recepit, spondens se defendendo dimicaturum contra ipsum, etc.
Vide Duellum.
P. Carpentier, 1766.
Chirothecus Belli, Quo ad prælium provocatur. Chronic. Estense ad ann. 1344. apud Murator. tom. 15. Script. Ital. col. 419 :
Capitaneus dicti exercitus destinavit domino Francisco Chirothecum belli, quem Dom. Franciscus recepit libenter, et ordinavit quælibet pars acies suas.
Chirothecas habere vetantur Judices Regii, dum pro tribunali sedent, in Speculo Saxonico lib. 3. art. 69.
In eodem Speculo Saxonico lib. 3. art. 45. § 10 :
Duæ lineæ Chirothecæ cum furcula seu tridente, quo fimus tollitur, emenda est dedititiorum.
Vide Grimm. Antiq. Jur. Germ. pag. 152.
P. Carpentier, 1766.
Chirothecæ Balenæ, inter arma recensentur, in Arest. parlam. Paris. ann. 1292. ex Reg. 2. Olim fol. 96. v° :
Armatus Cirotecis balenæ et deferens ensem suum, etc.
P. Carpentier, 1766.
Cirothecæ Depictæ Clericis prohibentur, in Stat. S. Flori MSS. fol. 2 :
Pannis rubeis seu viridibus vel virgatis, Cirothecis depictis,... uti nolite.
P. Carpentier, 1766.
Chirothecas in salutationibus exuere solebant. Lit. remiss. ann. 1398. in Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 187 :
Bernard de Becans escuier trouva d'aventure Guillaume de Faget, autrement dit Cayphas, son parent bien prouchain, sur le chemin publique, lequel il salua gratieusement, en disant teles paroles ou semblables en effet : Dieu te gart, il a long-temps que nous ne parlasmes ensemble, et tu en as grant tort ; car ce est à ta deffaulte ; et en disant ces paroles osta ses gans des mains, et tendi la main audit Cayphas pour le touchier en signe de paix et amour, et aussi comme bons amis et parens ont accoustumé de faire, quant ilz ont demouré de eulx veoir : et ainsi qu'il lui tendoit la main mise hors du gant, ledit Cayphas lui tendi aussi la sienne ; mais il ne dengna oncques oster ses gans des mains. Et lors ledit suppliant veant qu'il le faisoit par desdaing et mesprins, lui eust dit ces paroles ou semblables : So ribaut et tousjours te durera ta malice, par ma foy je t'en chastiray une fois, et eust levé la main comme se il voulsist ferir sur la joe ledit Cayphas.
P. Carpentier, 1766.
Cirotera, pro Ciroteca, in Comput. ann. 1400. inter Probat. tom. 3. Hist. Nem. pag. 149. col. 2 :
Pro Ciroteris pro illo, qui portavit banderiam comunem in dicta processione, etc.
P. Carpentier, 1766.
Cirothecarius, Chirothecarum opifex, Gall. Gantier. Comput. MS. fabr. S. Petri Insul. ann. 1487 :
Ostani Baillet Cirothecario pro coopertura libri Bibliæ de Corio albo facta, in latere sinistro chori cathenati, viij. col.
P. Carpentier, 1766.
Chirotheca, Sacculus. Lib. de Mirabil. Romæ in Itiner. Ital. Montisfalc. pag. 291 :
De omnibus regnis totius orbis jussit venire unam Chirothecam plenam de terra, quam posuit super templum, ut esset in memoria omnibus Romam venientibus, etc.