« »
 
[]« Craspiscis » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 606a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CRASPISCIS
CRASPISCIS, Qui alias Piscis crassus nostris et Anglis dicitur, sicut Balæna, et ad Regem peculiari ac Regio jure pertinet : unde Piscis Regius vulgo dictus, ut in hac voce docemus : Spelmanno Grampois, quasi grand poisson dicitur, Bractono Crassus piscis, lib. 2. cap. 5. § 7. cap. 24. § 1. lib. 3. tract. 2. cap. 2. § 4. Poisson à lard, in Legibus Maris Oleronensib. art. 37. 38. 44. Leges Æthelredi Regis cap. 23 :
Qui ad pontem veniebat cum bato, ubi piscis inest, 1. obolus dabatur in telonium, et de majori navi 1. denar. Homines de Rothomago qui veniunt cum vino vel Craspisce... monstrabant res suas et extolneabant.
P. Carpentier, 1766.
◊ Crapois, in Lit. ann. 1315. tom. 1. Ordinat. reg. Franc. pag. 600. Grapois, in aliis ann. 1349. ibid. tom. 2. pag. 319. art. 15. Arest. ann. 1384. 13. Febr. in vol. 7. arestor. parlam. Paris. :
Quant est des sept estaux pour vendre seiches, et deux pour vendre Crapois, etc.
Bestiarius Ms. :
En la mer ki est grant et saine
Est l'esturjon et la balaine,
Et le tourbot et le Crapois,
Et uns grans, qui a non poupois.
◊ Neque tamen semper Regis erat Crassus piscis, sed interdum dominorum feudalium, si hoc jus alias iis per chartam indultum esset. Charta Guillelmi Nothi Regis Angliæ in Monastico Anglic. tom. 1. pag. 317. et apud Prynneum in Libertatib. Angl. tom. 1. pag. 1192 :
Et si piscis, qui Craspeise vocatur, illic advenerit, Abbatis et Monachorum sit totus.
Charta Henrici III. Reg. Angl. apud eumdem Prynneum tom. 2. pag. 739 :
Cum nullus in regno nostro jus habeat[] hujusmodi regium piscem vendicandi, ubicumque applicuerit, nisi de jure speciali a vobis vel prædecessoribus nostris ei fuerit indultum.
Adde pag. 982. Monasticum Anglican. tom. 2. pag. 961 :
Totam terram quam Acelinus Clericus ibi in Sotavilla tenuit, et duas naves ad Crassum piscem, et 2. salinas, et dexteram alam de Crasso pisce, et frustum unum de Crasso ejusdem piscis, et aliud de macro.
Charta Roberti Comitis Augi ann. 1059. ex Tabulario S. Michaelis de Ulterioriportu :
Si homines Abbatis piscem qui dicitur Sturjon, capiunt, totus erit S. Michaelis, Crassus piscis, si captus fuerit, ala una et medietas caudæ erit Monachis.
Idem habetur in Charta Philippi Regis Franc. ann. 1301. Radulfus de Diceto ann. 1194 :
Circa dies istos piscis quidam vocatus vulgo Crassus piscis, vi ventorum et impulsu maris appulsus est apud... villam Canonicorum S. Pauli Londoniæ : cum quæstio moveretur utrum ad Regem, an ad Canonicos piscis pertinere deberet, sententiatum est, piscem non ad Regem, sed tam ad Decanum, quam ad Capitulum spectare debere.
Aresta Pentec. ann. 1271. in Regest. Parlam. fol. 73 :
Super eo quod D. Guillelmus Crispini intendebat probare se esse in possessione et usu habendi grossum piscem quocumque nomine vocetur, qui valeat 50. libras, vel plus aut minus, quando contingit quod idem piscis arrestatur ad littus maris apud Popevillam, etc. Ballivo contradicente pro Rege, quod Consuetudo generalis est in Normannia, quod quando talis piscis invenitur in littore maris, quod Baro, nec Miles, nec alius, qui a Rege teneat, talem piscem habet, si valeat ultra 50. libras, nisi per cartam eum habeat, .... Pronunciatum fuit quod dictus Guillelmus ipsam balenam non debebat habere, nec erat super hoc audiendus.
Vide Argentræum lib. 1. Hist. Britan. cap. 9. et Aquaria.
Campartura Crassi Piscis, in Charta Richardi de Haya, apud Columbum in Blancalanda pag. 550. Vide Geaspecia.
© École des chartes.