2. LIBERARE, Præbere, dare, Gall.
Livrer, délivrer. Capitula Caroli C. apud
Carisiacum :
Dedit omnibus licentiam... redeundi ad propria, exceptis his quos
specialiter pro specialibus causis considerandis, vel pro dona Liberanda secum
aliquantis diebus manere præcepit.
Hugo de Cleeriis de Majoratu Franciæ :
Senescallus præparare et Liberare faciet hospitium.
Matth. Paris ann.
1257 :
Rex interim Francorum fecit optime communiri Castra Normanniæ, et a personis
suspectis amovit custodias et Magistratus, et Liberavit eas suis Francigenis et
Normannis.
Charta Conventionum inter Henricum Regem Angl. et
Willelmum Regem Scot. in Libro nigro Scaccarii pag. 38 :
Liberavit Rex Scotorum
domino Regi castellum de Rokesburc.
Infra :
Liberavit... David fratrem
suum in obsidem.
Charta ann. 1337. apud Rymer. tom. 4. pag. 735 :
Præfatus comes... Liberatus fuit in prisona...
detinendus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librare, Eadem notione. Bernardus in Ordine Cluniac. part. 1. cap. 12 :
Hospitibus
et omnibus qui in monasterio ad equos præbendam recipiunt, ipse Librat eam.
Computus ann. 1333. tom. 2. Hist. Dalph. pag. 277 :
Item Libravit per manus Jacobi
de Riveria usseriis regiis... taren... v. gran. xvi.
Charta ann. 1392. tom. 2. Maceriarum Insulæ Barbaræ pag. 665 :
Sacrista et
successores sui in perpetuum teneantur et debeant Librare singulis Canonicis...
xii. denarios monetæ in dicta Ecclesia Librari consueta.
Occurrit
in veteri Calendario Ecclesiæ Claromont. apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 508. in
Epistola Clementis IV. PP. tom. 2. Anecd. Marten. col. 478. etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Livrare, Eodem perinde significatu, a Gallico
Livrer. Charta vetus apud Lobinellum
tom. 2. Hist. Britan. col. 836 :
Dux tenebitur assignare, tradere et Livrare eidem
Comitissæ x. m. librarum reditus.
Alia ann. 1381. ibid. col. 1615 :
Episcopus incontinenti tradidit et Livravit eidem Laurentio..... dictum
equum.
Occurrit alibi.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liverare,
Liveratio. Statuta Vercell. l. 1. f. 15. v°. :
Qui ostenderint
ipsius Liverationis instrumenta, quæ facta fuerint de jure, solvatur eis precium pro quo
Liverata sunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberare Se, Gall.
Se livrer, Sese tradere. Ogerii Panis Annales Genuens. ad ann. 1203.
tom. 6. Muratorii col. 403 :
Papienses vero cum magna multitudine militum duxerunt
illum (Regem Siciliæ)
ultra Lambrum, ibique expectatus a Cremonensibus et
Marchione de Este, eis se Liberavit, et cum maximo gaudio Cremonam intravit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberare, notione passiva non semel occurrit in Processu de Miraculis B. Simonis Erem. Aug.
tom. 2. Aprilis pag. 628. et 629 :
Cursius Liberavit
, id
est, Liberatus fuit. Infra :
Ejus filius Liberavit.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberare in Sacrario, Incerta notione legitur in Capitulis Adalhardi inter Acta SS. Benedict. sæc. 4.
part. 1. pag. 758.
xlvii :
De miscendo in sacrario et cito Liberando.
xlviii : De tepide cantando.
Deliberare, Idem quod
Liberare. Gall.
Délivrer. Porrigere, in manus
tradere, in Capit. Caroli M. lib. 6. cap. 285. 370. Capitul. Caroli C. tit. 43.
extremo, apud Gaufredum Malaterram lib. 4. cap. 27. in Epistola 40. inter Sugerianas, etc.
Vide
Deliberare suo
loco.
Deliberatio, Gallis
Délivrance, in Chartis Parensalib. form. 9. apud Ægidium de Roya
ann. 1395. in Monast. Anglic. tom. 1. pag. 324. etc.
Charta deliberationis, id est,
traditionis, in Privilegio S. Amandi tom. 2. SS. Ord. S. Benedicti pag. 1094.
Deliberare. Concilium Dusiacense I. part. 2. cap. 33 :
Hincmarus autem respondit, quia
febris illum tangebat, et statim deinde vellet Deliberari, ut sanguinem posset
minuere,
quo loco
Deliberare est egredi.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librare Equos, Pabulum, et quidquid nomine
fodri significabatur, equis ministrare. Charta
ann. circ. 1296. in Instrum. tom. 4. Gall. Chr. col. 35 :
Et quia dictus locus
patens est omnibus viatoribus, et posset ab hospitibus maxime in Librando equos
multipliciter gravari ; nolumus quod in dicto Monasterio ministretur Libra equorum
ibidem hospitantibus.
Vide
Fodrum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Libragium Herbæ, Jus exigendi
librationem herbæ seu fœni pro equis. Pacta ann. 1300. tom.
1. Hist. Dalph. pag. 54. col. 1 :
Ordinamus quod dictus Consolatus et jus civaeri,
bladorum, leguminum et aliorum, prout et de quibus soliti sunt præstari, Libragium herbæ
ac salinagium, quod olim dicebatur esse de juribus Consolatus prædicti.
Vide
Herbagium et
Forragium in
Fodrum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librare Festum, Die festo pecuniam distribuere. Kalendarium Claromont. apud Duchesnium in Notis
ad Bibl. Cluniacens. :
Quarto Nonas Jan. Octava S. Stephani et Odilonis Abbatis et
Confessoris, pro quo festo Librando Odilo de Mercorio Canonicus Claromontensis....
promisit xl. solidos censuales aut reddere semel xl. libras, et
debent Librari in Missa et Vesperis dicti festi.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librare Nobiles et Francos in Dalphinatu dicebantur Castellani, qui nobilibus et Francis ad bellum
profecturis, ac militaturis sumtibus Dalphini, cibaria necessaria providebant : hinc in
Litteris ad Castellanos missis pro bellica citatione, ut observatur tom. 1. Hist. Dalphin.
pag. 48. sæpius occurrunt hæc verba :
Castellani provisi per unum mensem Librare
Nobiles et Francos Castellaniarum suarum.
Charta ann. 1340. apud Duchesnium in
Probat. Hist. Dalphin. Vienn. pag. 63 :
Ut primo allocetur et Libretur in exercitu
et cavalcatis Dalphinalibus ipse (Aynardus Claromont.)
et sua comitiva post
D. Dalphinum.
Alia ejusd. anni tom. 1. Hist. Dalphin. pag. 53 :
Parati
Nobiles et Francos vestræ Castellaniæ Librare per omne tempus et modum in aliis nostris
Litteris dicti mandi insertum.
Vide mox
Liberatio.
P. Carpentier, 1766.
Liberare, Auctione facta adjudicare, occurrit in Charta ann. 1442. ex schedis Pr.
de
Mazaugues :
Quod dictus nuntius pro qualibet incantatione et incantu faciendo
per eum, recipiat denarios sex de rebus Liberatis seu ad incantationem
venditis pro libra et non ultra ; et ubi non Liberarentur res seu bona quæ
incantarentur, pro ipso eodem incantu tres denarios recipiat.
Vide infra
Librare 3.
Liberatio, Quidquid in pecunia, vel cibo, et potu, vel vestimentis a domino domesticis, aut
Officialibus quotannis, vel certis ac definitis anni tempestatibus
liberatur, seu præbetur. Hugo de Cleeriis de Majoratu Franciæ :
Tunc
Panetarius mittet Comiti duos panes atque vini sextarium, et coquus frustum panis et
vini haustum : hæc est enim Liberatio Senescalli illo die.
Charta Roberti Ducis
Norman. filii Ricardi :
Habens unaquaque die... de Liberatione 6. panes et 6.
fercula coquinæ, et unum sextarium vini, etc.
Ricardus Hagustaldensis de Episc.
Hagustald. :
In prædicta Eboracensi Ecclesia unam portionem de communi eorum pro
Liberatione ipsius illi dedit.
Rogerius Hovedenus pag. 738 :
Cum autem
Rex Scotiæ ad Curiam Regis Angliæ venerit, quandiu ipse in Curia Regis Angliæ moram
fecerit, habebit quotidie de Liberatione 30. sol. et 12. wastellos dominicos, et 12.
simenellos dominicos, et 4. sextaria de dominico vino Regis, etc.
Brompton :
Et dedit unicuique eorum vadia sua, et Liberationem ab illo die usque ad proximum
Pascha sequens.
Constitutiones Ottoboni Cardinalis apud Lindwodum, seu Concilium
Londinense ann. 1268. cap. 49 :
Quidam Abbates, Priores, interveniente pretio... ad
certum tempus vel ad vitam illorum quibus fit concessio, certum quid, quod communiter
Liberationes appellant, communiter vendunt, et assignant pro vitæ necessariis singulis
diebus, vel certis temporibus exsolvendum.
Charta ann. 1270. tom. 1. Chartularii S. Vandregesili
pag. 767 :
Scilicet in pane, potu, cibo... oblationibus, carnibus et aliis
omnibus Liberationibus.
Alia ann. 1318. apud
Madox Formul. Anglic. pag.
316 :
Concessimus Johanni dicto piscatori unam Liberationem annuam in domo nostra
quoad vixerit capiendam ; videlicet qualibet septimana septem panes qui vocantur
Prikelings, et septem lagenas cervisiæ.
Adde Chartam fundationis Sacræ Capellæ
Paris. ann. 1245. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 121. col. 2. et aliam
Philippi V. Franc. Regis ann. 1318. ibid. pag. 128. col. 1.
Liberationes diurnæ, in Fleta l. 2. cap. 27. § 5. Ita usurpant Ricardus
Hagustaldensis cap. 8. et alii. Le Roman
de Florimont MS. :
Si ont pris del Roi congié,
Et li Rois leur a moult proié,
Li povres perdu prend congié
Qui prennent de lui Livraison,
Et il et tuit si compagnon.
Et il respond, Non prendrai mie,
Livrer nous doit li Rois d'Ongrie.
Le Roman
de Vacce MS. :
A ceux qui voudront promit terres,
Si Angleterre peut conquerre :
A plusieurs promit Livraisons,
Riches soudoiers et bons dons.
Maxime vero ita appellabant nostri vestes, quæ certis anni tempestatibus ac
festis a Regibus nostris, (atque adeo etiam proceribus aliis) liberis, domesticis ac
officialibus quotannis præbebantur : idque
Livrées vocabant. Computum Stephani
Fontani Argentarii Regii ann. 1351 :
Ledit Argentier n'a rien délivré lesdits
jeunes enfans de France, excepté pour Messeigneurs Jean et Philippes de France, et Loys
de Bourbon, lesquiex furent vestus de Livrée avec Monsieur le
Dauphin le jour de Noël, et retenus en sa compagnie : quar il fu ordené
qu'ils seroient faits Chevaliers nouveaux à la feste de l'Estoile prochainement
ensuivant.
Alibi :
Des dras que Madame la Royne et pour sa Livrée de
myaoust, et aussi de la tonture et de la façon des robes d'icelle Livrées, l'Argentier
en fait mise en son compte precedent.
Rursum in alio cap. :
Dras de laine
pour le corps de Mons. le Dauphin, et de ceux de sa compagnie ; c'est à savoir le Duc
d'Orliens, le Comte d'Anjou, les Comtes d'Alençon et d'Estampes, et le Duc de Bourgogne,
et aussi pour Mess. Jean et Philippes de France, et Loys de Bourbon, de leurs robes
qu'ils orent de Livrée ensemble, et à part eus à la myaoust, et en compagnée avec
lesdits Seigneurs, depuis qu'ils furent ostez du Gouvernement de Madame la Roine, des
robes qu'ils orent à leur Chevalerie, et ceux aussi qui furent faits Chevaliers ensemble
avec eux, c'est à savoir Messire Philippe et Loys de Navarre et Charles d'Artois, et des
habits que ledit Mess. Charles ot avec lesdits Seigneurs et Comtes à la feste de
l'Estoile.
Hæc et similia quæ apud Scriptores nostros crebro occurrunt, docent
cur pedissequi seu famuli
Liberatas, seu
les Livrées, dominorum suorum
deferre dicantur : de quibus præterea agimus in vocibus
Pallium et
Roba.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librata, Eadem notione. Charta ann. 1394. ex Archivo S. Victoris Massil. :
Johannes
Abbas erat obligatus in 300. flor. auri causa emptionis pannorum diversorum colorum in
butigia drapariæ, tam pro suo vestiario, quam et pro vestiario seu Librata
scutiferorum.
Alia ann. 1480. ex eodem Archivo :
Quidam verberavit acriter
servitorem... portantem Libratam civitatis.
◊ Manet id nominis, tæniolis ac lemniscis, quos pileis
apponunt adolescentes, aut quibus se adornant mulierculæ : sed et eo referunt Rigaltius et
Meursius quod habet Constantinus Porphyrogenitus in Tacticis, ubi præcipit ut milites
cassides habeant pulcre samiatas, in earumque cono τουφία μιϰρὰ,
ἤγουν λιϐρία, id est, uti interpretantur, des Livrées. Quod si ita est,
istius vocis usum perantiquum esse dicendum erit, tametsi vix putaverim Constantini ætate
nostris ejusmodi tæniolas nuncupatas. Præbebantur autem Liberatæ seu robæ in festo
Christi natalitio, et in Assumtione Deiparæ, quas Livrées de Noel et de la Myaoust
appellabant.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Librata, Hospitiorum præbitio seu designatio. Litteræ Clementis VII. PP. ann. 1382. tom.
10. Spicil. Acher. pag. 242 :
Ad hæc si Romanus Pontifex, qui pro tempore fuerit,
vellet cum sua curia in aliqua civitatum... regni Adriæ morari, hoc possit libere et
absque impedimento quocumque... et tam circa Libratas ordinandas, cancellos
f<unclear></unclear>
ta, rationes domorum, jurisdictione Marescalli libera et aliorum officialium
curiæ Romanæ.
Ordinatio Johannis XXII. PP. supra ordinandis Libratis
Cardinalibus in Civitate Avenionis, apud Sebastianum
Lantoni tom. 1. Histor.
Avenion. pag. 164 :
In Librata superiori domus episcopalis assignata sunt hospitia
infrascripta.
Et infra :
Istud hospitium exemptum fuit a dicta Librata,
et loco ipsius hospitii fuit assignata ipsi Librata quædam cava seu volta lapidea, quæ
est subtus ipsum hospitium.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberatio, Merces, salarium. Charta Henrici Regis Angl. ann. 1155. apud D.
Brussel
tom. 2. de Usu feudorum pag.
iv :
Nullus Vicecomes, vel Baillivus noster, vel alius capiat equos vel
caretas alicujus pro cariagio faciendo, nisi reddat Liberationem antiquitus statutam ;
sed et pro careta ad tres equos x. denarios per diem, et pro careta ad tres
equos, xiii. den. per diem.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberatio, Voluntas, sententia, consilium. Testamentum Bertichramni Episc. Cenoman. tom. 3.
Analect. Mabill. pag. 127 :
Ergo quia votus, et Liberatio, et deliberatio mea est,
ut, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberatio, Securitas, cautio. Conventio inter Henricum Reg. Angl. et Theodorum Comitem
Flandriæ in Libro nigro Scaccarii pag. 30 :
Si Rex eos (obsides)
tamdiu retinere voluerit ad Liberationes Regis, etc.
Clericus Liberationis, in Legibus Malcolmi II. Regis Scotiæ cap. 5. qui
Liberationibus annotandis
et describendis præest.
Liberata, Præbitio,
Livrée. Tabularium Dunstapulense :
Liberata bosci quam
habet Prior in Bocwood.
Infra :
Liberata prati in le South-Maede.
Statuta Henrici IV. Regis Angl. Apud Westmonast. ann. 1. inter cætera statuitur,
quod
nullus Archiepiscopus, Episcopus, Abbas, vel Prior, nec aliquis alius Ecclesiasticus,
vel temporalis cujuscumque status seu conditionis existat infra Regnum Angliæ, det
aliquam Liberatam panni, nisi solummodo familiaribus et officiariis suis, ac illis, qui
de consilio suo existunt tam spirituatibus, quam temporalibus in una lege, vel in altera
eruditis, etc
. Vide
Capitium.
Liberata, Idem quod
Liberatio. Nicol. Upton. lib. 1. de Militari officio cap.
17 :
In Anglia quando Rex aliquem nobilitat, solet una cum feudo signum, hoc est,
Liberatam suam nobilitando condonare, etc.
Vide Sebastian. Fantinum Castruccium
in Hist. Avenionensi pag. 288.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Breve de Liberate, Chartula liberationis. Mandatum Henrici III. Regis. Angl. ann. 1262. apud Rymer.
tom. 1. pag. 751 :
Mandamus vobis quod scrutatis rotulis Cancellariæ nostræ,
faciatis habere venerabili Patri R. Carent. Archiep. Breve suum de Liberate de termino
S. Michaelis... de annuo feodo suo, quod percipit ad scaccarium nostrum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Liberatura, ut
Liberata, Præbitio. Statuta Ricardi II. Reg. Angl. ann. 1380. apud
Rymer. tom. 7. pag. 242 :
Item, quod quilibet scholarium prædictorum de Liberatura
sua sibi fieri faciat robam talarem, decentem et honestam pro statu clericali.
Charta Henrici VIII. ann. 1545. apud eumd. Rymer. tom. 15. pag. 76 :
Damus...
licentiam specialem quod ipse deinceps annuatim quolibet anno... dare possit viginti
Liberaturas panni... dabit Liberatas seu Liberaturas panni.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Libratura, Eadem notione.
D. Episcopus Cabilonensis pro procuratione Prioratus de
Chievres percipit sex libras Viennenses et unam thuris libram in festo S. Vincentii ;
delatori vero debet Præsul unum candelæ cereæ cubitum et unam Libraturam avenæ
, tom.
4. Gall. Christ. col. 909.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Libratio, ut
Liberatio, Præbitio, distributio. Jura et reditus Ecclesiæ Nobiliac.
apud Stephanotium tom. 3. Antiq. Pictav. MSS. pag. 527 :
In festo B. Juniani
accipit Abbas a Priore unum bovem ad faciendas Librationes.
Charta Guidonis
Comitis Nivern. apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 31 :
Dominus de Thierno
petebat sibi præstari talem Librationem, qualem uni ex Canonicis
præstatur in pane et vino et denariis.
Testamentum ann. 1337. ibid. pag. 311 :
Lego ecclesiæ Camaleriæ perpetuo duas Librationes vini et panis quolibet
anno.
Charta ann. 1223. ibid. pag. 490 :
Assedimus... xl.
solidos Claromont. debitales in redditibus villæ nostræ de Mona percipiendos in
perpetuum annuatim... ad Librationem dicti anniversarii faciendam.
Pro quodam
annuo reditu sumi videtur in Charta ann. 1239. tom. 1. Chartular. S. Vandreg. pag. 1119 :
Quidquid de Libratione percipiebamus annuatim ratione dicti molendini.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Libratio Claustri,
Libratio Superpellicii. Hæc distributio est quæ singulis fit Clericis,
qui divinis intersunt officiis ; illa vero quæ iisdem fit ratione
præbendæ. Epist.
Clementis IV. PP. pro Eccl. Aniciensi ann. 1267. tom. 2. Anecd. Marten. col. 478 :
Clericuli omnibus Horis intersint, et si duabus Horis diurnis vel nocturnis
defecerint, priventur Libratione superpellicii ipsa die. Et si succentor negligens
fuerit circa correctionem eorum, die illa qua non correxerit negligentes, claustri
Libratione puniatur.
Et col. 479 :
Quilibet qui in Canonicum ejusdem
Ecclesiæ fuerit receptus, vel dignitatem seu personatum adeptus, nihil percipiat de
Librationibus superpellicii vel præbendæ, prima Libratione dumtaxat excepta, donec,
etc.
Hinc
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Libratus Canonicus dicitur, qui hujusmodi
Librationes percepit. Bulla Innocentii VIII. PP. pro
Canonicis Genevensibus ann. 1484. in Continuatione magni Bullarii Rom. pag. 291. col. 1 :
Ordinarunt quod singula nomina Canonicorum per ordinem secundum eorum receptionem
in libro regulæ scribantur... et ille prior vel primus esse dicatur et senior, qui
primum manualiter in choro extiterit Libratus, licet alius forte primo extiterit
installatus et receptus, sed non Libratus.
Livreia, ex Gallico
Livrée. Charta Philippi Reg. Franc. ann. 1316. ex Tabulario S.
Wandregesili :
Significatum est nobis forestam nostram... multipliciter devastari
sub umbra Livreiæ, quam percipiunt Abbas et Conventus S. Wandregesili,
etc.