HERBAGIUM, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

HERBAGIUM, Herba in pratis succisa : Herbage, in Consuetud. Norman. art. 30. Bracton. lib. 4. tr. 1. cap. 37. § 1 :

Hæc esset potius emptio Herbagii, quam pastura.

Charta ann. 1344. apud Kennet. Antiquit. Ambrosden. pag. 458 :

Dicunt quod est commvnis via ac sua communis pastura, quum fœnum et anterius Herbagium amoveantur.

Herbagium, Jus seu facultas succidendi ejusmodi herbas in pratis, aut in Communiis, vel etiam in silvis, aut animalia in iis pascendi. Regestum censuum et feodorum Carnoti f. 57. ex Camera Comput. Paris. fol. 57 :

L'herbage d'ilec, c'est asavoir l'usage, que les bestes d'ilec prenent és bois d'ilec, quant lesdits bois sont en aage, qui il se puent deffendre.

Idem Bracton. cap. 38. § 12 :

Notandum, quod sub nomine Herbagii non continetur glans, et ideo tempore glandis et pessonæ, excluduntur porci et capræ, nisi ad hoc specialiter agatur, quod talem habeant communiam.

Adde § 1. Leges Henrici I. Regis. Angl. cap. 90 :

Inde pensandum de eo, cui hoc licuit, an qui læsus est, Herbagium, vel lignagium, vel causam aliquam in nemus habeat.

Ordericus Vit. lib. 5 :

Concesserunt etiam totius villæ Herbagium.

Charta Odonis Episcopi Parisiensis ann. 119. ex Tabulario Episc. Paris. :

Terram nostram de Marna, in qua nemus olim fuisse dinoscitur, ad hostisias dedimus et ad censum, tali modo, quod quælibet hostisia habebit 8. arpennos terræ cultibilis, et unum arpennum ad Herbagium faciendum.

Quoniam Attachiam. cap. 48. § 6 :

Eschetæ de mobilibus sunt, utpote per impasturationem animalium in dominiis et Herbagiis dominorum, etc.

Charta Balduini Episc. Noviom. apud Vassorium in Hist. Noviomensi pag. 895 :

Herbagium vero de Canectencourt, nostræ Ecclesiæ est proprium, etc.

Charta ann. 1300. in Regesto Philippi Pulcri Regis Franc. ann. 1299. n. 38. ex Tabulario Regio :

Et franchisiam Herbagii pro sex vaccis, et pasnagii pro sex porcis.

Jacobus I. Rex Aragon. in Foris apud Exeam. ann. 1265 :

Richi homines, Milites, nec etiam Infantiones Aragonum teneantur dare sibi vel successoribus suis boalage, nec Herbage.

Charta Hugonis Vicecomitis Castriduni ex Chartul. B. Magdalenæ de Castroduno fol. 17 :

Facta fuerit compositio, scilicet ut ipsi libere mortuum nemus ad usus suos et Herbagium ad pecora sua alenda in nemoribus meis caperint.

Charta apud Madox Formul. Anglic. pag. 250 :

Canonici regulares de Chaucumbe habeant tres equos in Herbagio cum equis meis dominicis.

Adde Augustinum du Pas in Stemm. Armoric. pag. 823. et Foros Beneharn. Rubr. de Herbages.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbagia, Eadem notione. Charta ann. 1208. ex Chartul. S. Nicasii Remens. :

Quantum ad Herbagiam et pascua, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbergium, Eodem significatu. Chartular. S. Vincentii Cenoman. fol. 71 :

Habebat illa Alesia in hortis de virgulto monachorum, et Herbergium, et repercussionem arborum de virgulto illo, quæ emit idem Miles.

Jus Vivi ac Mortui Herbagii, Gall. Droit de mort et vif Herbage, in Consuet. Ambianensi Monstrol. Vimacensi, et aliis. Lilteræ ann. 1291. tom. 3. Ordinat. pag. 194 :

Si retieng mes Herbages et mors et vis ; et l'amende des mors, se paiié n'étoient au terme deu. Herbagium vivum

vocant quod in pecude, mortuum quod in pecunia numerata exsolvitur. Vide Raguellum.

P. Carpentier, 1766.

Herbagium Vivum, Gall. Vif herbage, dicitur Census, qui pro facultate succidendi aut depascendi herbas in pecude exsolvitur, ad discrimen mortui, qui in numerata pecunia. Arest. ann. 1395. 21. Aug. in vol. 8. arestor. parlam. Paris. :

Quod episcopue Ambianensis et ejus successores levarent jus Herbagii mortui et vivi ab omnibus tenentibus animalia lanigera in prædictis villa, banleuca et metis earum.

Lib. rub. fol. parvo domus publ. Abbavil. fol. 34. v°. ad ann. 1287 :

Li sires de Demenchecourt demandoit à avoir vif Herbage de xvj. bestes que chil Ernouls avoit en se maison ; et chil Ernouls disoit que il ne devoit fors que mort Herbage, pour chou que se fille avoit vij. bestes en ches xvj. bestes. Il fu rendu par jugement que lidis Ernouls devoit paier vif Herbage, pour chou que se fille estoit à sen pain et à sen pot.

Unde ejusmodi præstationem locum non habuisse colligitur, nisi ubi esset certus pecudum numerus. Charta ann. 1353. in Reg. 82. Chartoph. reg. ch. 256 :

Item les mors et vis des herbages d'Ault et de la chastellenie, pour lx. solz Paris. de rente par an.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbagium, Census annuus domino debitus pro facultate succidendi herbas, etc. Charta ann. 1217. ex Chartul. S. Nicasii Remens. :

Radulphus de Betignicurte vendidit Ecclesiæ S. Nichasii quidquid habebat ... tam in mansionariis quam in Herbagio et censu.

Diploma Jacobi I. Aragon. Regis ann. 1264. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1121 :

Quod ipsi, nec homines eorum, nec etiam extranei qui non essent eorum, qui animalia ducerent ad terminos et pascua castrorum, locorum et villarum eorum, non teneantur dare nobis, nec successoribus nostris, Herbagium, nec aliquid ratione Herbagii de animalibus quæ in terminis prædictorum pascentur. Item quod si eorum Clerici habitent in villis et locis eorum, ab ipsis Herbagium non recipiant de animalibus ipsorum quæ pascentur in pascuis nostris.

Charta ann. 1269. ex Archivo S. Albini Andegav. :

Fulco de Torallo minor miles .... vendidit et concessit... omnes fructus quos habere poterat... in censibus, supercensibus, hominibus,... pratis, insulis, herbis, Herbagiis.

Adde Constitut. Frederici Reg. Siciliæ cap. 23. Vide Herba 2.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbagia, Eadem notione. Bulla Paschalis PP. II. ann. 1114. ex Chartul. S. Nicasii Remens. :

Habitatores S. Martini debent B. Nichasio Herbagiam.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbarium, Eodem significatu. Charta ann. 1115. apud Stephanot. Antiquit. Bened. Petracor. MSS. fol. 171 :

Dederunt Deo et beatæ Mariæ (de Ligurio)... decimam partem pasquerii et decimam partem Herbarii de omni silva et de omnibus bestiis porcorum vel pecoribus qui de ipso loco fuerunt ... Similiter datum est ut reddant pasquerium, alias Herbarium Deo et servitoribus ejusdem Ecclesiæ.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Herbatgium, in Charta Guidonis domini Montislauri ann. 1387. apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 610 :

Homines, homagia, pedatgia, Herbatgia, quæstus, proventus, talliæ, etc.

Herbaticum, Idem quod Herbagium.

Guerardo in Glossar. Polypt. Irminonis : Census tertio quoque anno domino debitus pro herba succidenda vel depascenda. Vide ibi Indic. Diploma Ottonis II. ann. 981. apud D. Le Blanc Dissert. de Monetis pag. 88 :

Per hoc nostrum perdonamus præceptum, ut nullus eorum aut suorum hominum deinceps ... in aliquo loco donet portonaticum, aut ripaticum, vel Herbaticum, vel glandaticum.

Charta Rogerii Ducis Apuliæ ann. 1110 :

Ut de omnibus Monasterii animalibus per totam terram meam nemo Herbaticum tollat.

Charta exarata Constantino et Basilio regnantibus anno mundi 6532. Indict. 7. apud Ughellum tom. 7. pag. 1362 :

Communem pascendi animalia habeant locum,... nec Trojani Vaccariensibus Herbaticum, vel dent, vel accipiant.

Adde pag. 1434. Charta Caroli M. in Actis Episcop. Cenoman. pag. 266 :

Tam de sua dominicata, quam et de Vassallorum suorum, de vinericiis quoque et perdonato, et pastionibus et pascuariis, de Herbaticis, et pullis, de piscationibus et pastionaticis, id est glandaticis, etc.

Codex MS. Irminonis Abb. Sangerm. fol. 20 :

Ad alium annum (solvit) multones 11. ad tertium annum propter Herbaticum germia 1. de vino in pascione mod. 111.

Quod ibidem sæpius occurrit. Vita S. Guillelmi tom. 5. Junii pag. 129 :

Nullus Herbaticum aut aquaticum tollat vel exigat aut aliquam aliam faciat exactionem.

Adde Chartam Rogerii Regis Siciliæ ann. 1137. apud Falconem Benevent. Chartam Sanctii Regis Aragon. æræ 1158. apud Blancam in Comment. Rer. Aragon. pag. 607. Suritam in Indice æra 1160. Chronic. Farfensis Monast. pag. 657. 664. Chronicon Richardi de S. Germano ann. 1232. Ughellum tom. 1. Ital. Sacr. pag. 117. 915. tom. 8. pag. 201. etc.

P. Carpentier, 1766.

Herbaticum, Census pro facultate succidendi vel depascendi herbas, ut infra Herbantum. Charta Jacobi reg. Aragon. ann. 1232. ex Chartul. Campan. fol. 549. col. 2 :

Damus etiam .... quod in aliquo terræ nostræ non donent umquam Herbaticum vel carnaticum de suis bestiariis seu ganatis grosis vel minutis, ymnos (l. immo) ubique sui bestiarii et ganati franche et libere et salve ac secure pascantur.

P. Carpentier, 1766.

Herbatium, Jus exigendi Herbaticum. Lib. cens. eccl. Rom. MS. :

Cum placito et districto eorum et glandatio et Herbatio, tam de eodem castello quam de villis.