DEXTRARII, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

DEXTRARII, Dextrales, Destrales, majores et cataphracti, quibus utebantur potissimum in bellis et præliis. Willelmus Neubrig. lib. 2. cap. 11 :

Equo ejus militari, quem Dextrarium vocant, ablato, etc.

Chronic. Colmariense ann. 1298 :

Habebant Dextrarios, id est, equos magnos, qui inter equos communes, quasi Bucephalus Alexandri, inter alios eminebant.

Brunetus in Thesauro MS. part. 1. cap. 155 :

Il y a chevaus de plusieurs manieres, à ce que li un sont Destrier grant pour le combat, li autre sont palefroy pour chevaucher à l'aise de son cors ; li autres son roucis pour sommes porter, etc.

Consuetudo Andegav. art. 47. et Cenomanensis art. 55 :

Est entendu Destrier, un grand cheval de guerre ; Coursier, un cheval de lance.

Destrieri Joann. Villan. Ricchi e grossi cavalli, ut auctor est Murat. Antiq. Ital. tom. 2. col. 486. B. Genealogia Comitum Flandriæ, inter Anecd. Marten. tom. 3. col. 402 :

Fugiunt Alemanni, fugit et ipse Otho Imperator eorum in palafrido suo ; suum enim Dextrarium, miræ probitatis magnique precii equum, occisum a quodam milite reliquit in acie.

Radulfus de Diceto ann. 1198 :

Dextrarii capti sunt ducenti, quorum septies 20. cooperti fuerunt ferro.

Knyghton ann. 1191 :

Capti sunt .... ducenti Dextrarii ferro communiti.

Abbrev. Placit. Edw. 1. Hibern. rot. 36. pag. 234 :

Duellum vadiatum .... Willelmus venit die constituto eques armatus armis militaribus, videlicet, cum Destrario quooperto, lancea, scuto, etc.

Vide Convent. Brixiens. ann. 1158. cap. 4. ap. Pertz. Leg. tom. 2. pag. 107. Occurrunt passim, apud Radevicum de Gest. Frider. lib. 3. cap. 26. 37. Fulcherium Carnot. lib. 1. Hist. Hieros. cap. 3. Raymundum de Agiles pag. 162. Jacobum de Vitriaco lib. 3. pag. 1125. 1130. Petrum de Dusburg. in Chronico Prussiæ cap. 54. 101. 239. Carolum IV. Imp. in Vita sua pag. 91. Thwrocz. in Petro Rege Hung. cap. 38. Brompton. ann. 1173. Gregorium Decanum Bajocens. in Urbano IV. PP. in Chronico Trivetti apud Acherium Spicil. tom. 8. pag. 611. et 614. etc.

L. Henschel, 1840–1850.

Dextrarii Phalerati, in Chart. ann. 1249. in Guden. Sylleg. pag. 602. Dextrarii Falerati, in chart. ann. 1256. et 1298. in Lappend. Init. Fœder. Hanseat. pag. 74. et 739. Vide Dexterarii.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Destrarii, in Epistola Alphonsi VIII. Regis Castellæ ad Innocentium III. PP. tom. 4. Concil. Hispan. pag. 473.

Dextrarii, apud Ottonem Morenam pag. 81. in Historia Dalphin. tom. 1.

pag. 87. edit. Genev. et pag. 73. edit. Paris.

Dextrarii Ardennenses, quos prædicat Willel. Brito l. 12. Phil. initio, ut Arabicos vetus Poem. MS. de Vulpe :

Dessus les Destriers Arabis,

A leurs costez les brans forbis.

Vide Notas ad Alexiadem.

Dextrales Hispanici, apud Rigordum ann. 1201. quos Asturcones quidam vocant, quod apud Astures Hispanicos potissimi habeantur. Ebrardus Betuniensis in Græcismo cap. 7.

Asturco Dextrarius est, Astur caput ejus :

Nam prius Astur equum dextrandi repperit usum.

Dextrarii de Pretio, apud Bromptonum pag. 1082. Vide Equus.

Dextralius. Arnoldus Lubecens. lib. 5. cap. 3 :

Vidit igitur principem ipsius castri in fervido equo, quem Dextralium dicunt, eminus venientem.

Destrales, pro Dextrales, ut Destra, pro Dextra in Gloss. Lat. Gr. Jo. Monachus Majoris-Monast. lib. 1. Hist. Gaufredi Ducis Norman. : Tubæ multiplicis varia vox intonat, dant Destrales dissonos hinnitus, etc. Sic etiam Gallis Destriers dicuntur. MS. :

Envoiés li vint Destriers sejornez,

Et vint espées au pont d'or noiellez.

Alibi :

Li rend li pors cens Destriers sejornez.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Destrarii, in Epistola Alphonsi VIII. Regis Castellæ ad Innocentium III. Papam, inter Conc. Hisp. tom. 3. pag. 473.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Destrerii, apud Murator. tom. 6. col. 1045. tom. 8. col. 514. tom. 11. col. 68. tom. 12. col. 612.

Dextrarii sic porro dicti, quod dextra ducerentur donec adesset tempus prælii. Ugutio : Dextrarius dicitur, quia per dextram ducitur. Joan. de Garlandia in Synonymis :

Estque manu Mannus, dextræ Dextrarius aptus.

Jacobus Cardin. lib. 2. de Coronatione Bonifacii VIII. PP. cap. 9 :

Post ipsum quadratus equus detextus ad ante

Cygneus ad Dextram vehitur.

Continuator Nangii MS. :

Et après venoient les grans chevaux et palefrois du Roy tres-richement ensellez, et les valets les menoient en Dextre sur autres roussins.

:

En Destre meinent les auferrans de pris.

Compotus Hospitii Reginæ ann. 1330 :

Lorrein, qui meine le grant cheval en Destre.

Hinc ejusmodi equos, qui dextra ducebantur, συρτούς, seu συρτά appellabant Byzantini sequiores, ut docent Codinus de Offic. cap. 5. num. 7. et Anna Comn. lib. 1. Alexiad. pag. 13. Παρόχους Evagrius lib. 6. cap. 4. 15. ut observat Henricus Valesius. Perperam igitur istud damnat etymon Laurent. Pignorius in Notis ad Mussatum :

Quasi, inquit, non asinus et bos Dextra ducerentur

.

◊ Δεξιοί Scriptoribus Byzantinis dicuntur. Leo Grammaticus in Michaële pag. 469 :

Καὶ ἀπελθὼν εὕρεν αὐτὸν ἐντετυλιγμένον ἐν τῷ σαγίσματι τοῦ δεξιοῦ ἵππου, οὗ ἤλαυνεν. Illuc profectus, equi Dextralis, quo vehi solebat, sagulo involutum reperit.

Vide Glossar. med. Græcit. in Ἀδέστρατα col. 25. 26. et in Δέξιος col 279.