EXPLECTABILIS, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

EXPLECTABILIS, EXPLETUM 1, EXPLETUM 2, EXPLETUM 4, EXPLETUM 4, EXPLETUM 5.

« Explectabilis » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 372b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/EXPLECTABILIS

EXPLECTABILIS, Explectum, Explegitor, Explegium, Expleitum. Vide in Expletum.

EXPLECIA 1. EXPLECTA © École des chartes.

« 1 expletum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 373a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/EXPLETUM1

1. EXPLETUM, Actus quivis juridicus, quem quis habens jurisdictionem exercet per se vel per ministros suos. Charta Edwardi I. Regis Angl. de Jurisdictione Episcopi Agennensis apud Rymerum tom. 1. pag. 425 :

Rex universis... Noveritis, quod cum venerabilis pater J. Dei gratia Agenn. Episcopus nobis exponeret, quod gentes nostræ in jurisdictione Agenn. communi nobis et sibi, aliqua Explectaverunt et adhuc Explectabunt per se ipsos et solo nomine nostro, ratione jurisdictionis Agennensis... Nos, licet prædecessores nostri eadem Explecta fecissent... nolentes eisdem Explectis insistere... nonobstantibus Explectis nostris... salvis etiam nobis omnibus aliis Explectis et juribus... Et quod per aliquod Explectum talium appellationum... non possit contra hoc aliquod præjudicium generari.

Litteræ Ludovici Regis Franc. ann. 1315. apud eumd. Rymer. tom. 3. pag. 522. col. 1 :

Item, intentionis nostræ non existit, nec volumus quod gardiatores... jurisdictionem dicti Ducis (Aquitaniæ) ratione gardiæ hujusmodi, aliquatenus impediant, vel aliquid Explectum justitiæ faciant, nec, etc.

Litteræ Philippi VI. Franc. Regis ann. 1330. 8. Febr. :

Item statuimus concedentes quod Officiarii nostri in terris Dominorum dicti Ducatus (Aquitaniæ) jurisdictionem habentium non faciant aliqua Expleta, nisi in casibus ressorti et superioritatis, et in casibus istis Officiales et Servientes nostri, citationes, adjornamenta et executiones et alia Expleta per manus Dominorum jurisdictionem hujusmodi habentium, aut eorum Officiariorum fieri requirant et permittant, nisi ipsi Domini, vel eorum Officiarii super hoc requisiti, in his faciendis vel exequendis fuerint negligentes.

P. Carpentier, 1766.

◊ Item, Emolumentum quodlibet inde proveniens. Charta ann. 1419. in Stat. Delphin. pag. 91. v° :

Item fuit ordinatum per judices inhiberi exactoribus Expletorum ipsarum Delphinalium curiarum, ne a decem libris et infra, pro apodixa solutionis, recipiant nisi unum liardum.

Expletum, Denuntiatio, vadimonium et quævis actio in litigiis. Arrestum Parlamenti Paris. ann. 1446. ex Chartulario Æduensi :

Per arrestum dictæ Curiæ nostræ dictum fuit, dictum opponentem ad bonam et justam causam contra dicta Expleta se opposuisse, et quod ob hoc remanebat dictus Episcopus. Æduensis defensor et opponens in administrationis spiritualitatis et temporalitatis dicti Archiepiscopatus Lugdunensis gaudencia, de qua sicut dictum est, per dictos Cousinoti et Varmeni desaproprietatus seu expulsus fuerat.

Litteræ Josselini Maclov. Episc. ann. 1382. apud Lobinellum tom. 2. Hist. Britann. col. 648 :

Nobis dixerunt quod totum territorium et temporale nostrum et Ecclesie predicte in manu Ducis ejusdem accipiebant, et acceperunt de facto, cum de jure non possent, et nobis perhibuerunt totum Expletum de premissis.

Consuetudo Andegav. art. 411 :

Aucun ne sera receu à faire adjorner autre en demande de retrait, s'il n'est sujet ou resseant au pays auquel il fera bailler ledit ajournement, s'il ne baille pleige suffisant dudit pays et resseant en iceluy audit Sergent, auquel il requerra l'ajournement avant le faire bailler, lequel pleige sera tenu de recevoir les adjournemens, significations et Exploits dependans dudit retrait. Exploict de Sergent, Exploict de Justice,

in plerisque Regum nostrorum Edictis, ut et in Consuetud. Britan. art. 77. 92. 229. Bituric. tit. 2. art. 29. 32. Apparitoris relatio est et declaratio de vadimonii denuntiatione a se facta, exsecutione, obsignatione bonorum vel personarum comprehensione, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Expletum, Manus injectio, ablatio pignorum. Charta Senescalli Rhedonensis ann. 1250. in Archivis Eccl. Dolensis :

Cum non inveniamus in Comitatu Britanniæ extra feodum vestrum de bonis Guillelmi Buticularii Militis, inde Capitulo Dolensi de summa novies viginti et octo librarum satisfieri possit, Paternitati vestræ mandamus (Dolensem Episc. alloquitur) quatenus tradatis eidem Capitulo jus quod habet in buticulagio Dolensi idem Guillelmus, et si illud non sufficiat, de bonis ejus ad valorem dictæ summæ nomine pignoris tradatur Capitulo, et bannum faciatis et Expletum sicut de pignore.

Venditio ann. 1329. e Chartulario Æduensi :

Voluerunt insuper... se ac hæredes et successores suos compelli a nobis seu a nostra Curia... per captionem, distractionem seu alienationem et Explectum omnium bonorum suorum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explectare Expletare, Quemlibet jurisdictionis actum exercere ; Apparitoris munus obire, Gall. Exploiter. Charta pariagii Regem inter et Episcopum Mimat. ann. 1306. ex Tabulario Mimatensi :

Ad Episcopum et Ecclesiam Mimatensem pertinet jus... cudendi monetam ære contaminatam et monetam argenteam, levandi compensum seu paxiagium pro pace servanda et omnia alia Explectandi pro majori potestate et seignoria sua, quæ ad majorem potestatem, regaliam et majus dominium pertinere noscuntur.

Edictum Philippi Franc. Regis ann. 1293. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1251 :

Si gentes nostræ justitiando, sicut ad nos pertinet, aliquid saisiant, capiant, vel Expletent, vel saisire vellent, capere aut Expletare, etc.

Aliud ejusd. Regis Edictum eodem ann. pro Comite Hannoniæ col. 1256 :

Philippus Dei gratia Francorum Rex Ballivo Viromandensi salutem... Hoc proviso, quod ressortum dictæ terræ Ostrevanni nullatenus per justitiam vel dominium Alemanniæ vel Hannoniæ, sed per nostrum Franciæ ressortum et superioritatem nostram, quam ibidem habemus, justiciari et Explectari permittas. Volumus insuper quod Servientes tuæ balliviæ non permittas in terra Ostrevanni justiciare vel Explectare, nisi in casibus ressorti et aliis casibus ratione superioritatis ad nos pertinentibus.

Occurrit hac notione apud Menesterium in Probat. Hist. Lugdun. pag. lvii. col. 1. et pag. 75. col. 1. alia vero notione mox infra in Explectum 2.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explectatio Bonorum, In ea manus injectio, eorum ablatio, apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 321. Rymerum tom. 10. pag. 203. col. 2. et in Privilegiis Equitum Melitensium pag. 21.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explectatio Jurisdictionis, Exercitium vel actus jurisdictionis, in Charta pariagii ann. 1306. jam laudata in Expletare.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Expletatio Personarum, Manus injectio in personas. Litteræ Philippi VI. Franc. Regis ann. 1329 :

Ad hoc compellendo per captionem et Expletationem personarum et bonorum eorumdem, si et infra regnum nostrum potuerint reperiri. Exploicter le vassal,

in Consuetud. Aurelian. est in ejus bona manus injicere, cum dominus feudalis vassalli feudum Expletat, hoc est, illius feudi fructus facit suos vassallum spoliando.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explectabilis, Explaitabilis, etc. Obnoxius Explectationi, qui Explectatione personæ et bonorum cogi potest ad solvenda domino debita servitiaque exhibenda. Venditio anni 1320. Historiæ Dalphin. tom. 1. pag. 81 :

Hugo de Breyssiaco domicellus... vendit... Henrico de Turre... los Meyers de Saysseu et homagia eorumdem, tailliabiles et Expleytabiles (vel Explaitabiles, ut habetur ibidem pag. 69.) cum posteritate eorumdem ad voluntatem et misericordiam dicti domini Henrici emptoris.

Emtio anni 1329. e Chartulario Æduensi :

Vendiderunt... mansum... cum omnibus et singulis juribus aliis et pertinentiis prædictorum mansorum tailliabilibus et Explectabilibus de alto et basso, serva conditione et manu mortua.

Charta Dumbensis anni 1371 :

Bernardus Mitod recognoscit se esse hominem ligium, quittum, justiciabilem, Explectabilem et taillabilem pro medietate sui et suorum hæredum, sine reclamatione alterius domini Baronis vel superioris, et tenere de directo dominio Antonii de Saxo domino Barbarellli domum, etc.

Charta Villæ-novæ in Dumbis ann. 1426 :

Joannes Baro recognoscit se esse homo tailliabilis, corveabilis, justitiabilis, Explectabilis, manus mortuæ et servæ conditionis, atque burgensis domini Ducis Borbonii. Homines taillabiles et Explectabiles

rursus memorantur in Litteris anni 1358. apud D. Secousse tom. 3. Ordinat. pag. 318. Charta ann. 1446. apud Thomasser. in Bitur. pag. 106. etc.

EXPLETTUM 2. EXPLETUM © École des chartes.

« 2 expletum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 373c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/EXPLETUM2

2. EXPLETUM, Expletium, Reditus, proventus terræ, prædii, Espleito, Occitanis ; Expleit, in Chartulario Aureliensi fol. 49. et 52. Gallis practicis, Explets, Exploits ; Anglis Esplées. Chronicon Vosiense part. 1. cap. 66 :

Hoc anno Burgenses de Subterranea ad invicem juraverunt, ut nullum omnino Monachis darent Expletum, quod vocatur Tailliada.

Bracton. lib. 2. cap. 18. § 2 :

Item nec Expletia capere possit, quia nondum venit tempus messium nec vindemiarum. Si autem fructus non maturos perceperit, ista non debent dici Expletia, cum sint potius ad damnum quam ad commodum.

Charta Rotroci Comitis Perticensis ann. 1126. apud Souchetum in Notis ad Vitam Bernardi Abb. Tiron. :

Volumus et largimur ex nunc ipsos usus, actus, Expletum, et possessionem, nullas ferre saisinas, vel præscriptionem, etc.

Alia Raimundi Vicecom. Turenæ ann. 1276. apud Justellum :

Cum omnibus redditibus, tailliis, quæstis, servitiis, et Expletis et aliis obventionibus, etc.

Fleta lib. 5. cap. 8. § 9 :

Poterit quis habere liberum tenementum sine usu et Expletiis.

Fori Oscæ Jacobi I. Regis Aragon. ann.

1247. f. 4 :

Et qui tenet ipsum (haver) in pignore, debet accipere in compotum, si quod Explectum acceperit de ipsa hæreditate.

Infra :

Et antequam accipiat Expleytos, traxerit illam de pignore ille de quo est hæreditas, etc.

Privilegium Ermengaudi Comitis Urgell. ann. 1162. inter Concil. Hisp. tom. 3. pag. 374. col. 2 :

Ex ipsa vero die, qua præfata castra in manu Comitis esse incipient, et reditibus et censibus et Expletis quæ de ipsis castris exierint prænominata castra custodiantur.

Tabular. Eccl. Cadurcensis :

Espleita minuta per capten et per terras quas tenet Hugo, habet intra ejus Espleitam propter utilitatem quam consequuntur de terra, etc.

Occurrit passim. Cowellus vocem ab expleo deducit, quod vix crediderim. Forte quod ex placito, seu pacto cum firmariis, domino cedit ex proventibus agri.

Expletum, sumitur etiam pro dominio et prædio, cujus fructus percipit dominus. Charta Arnaldi Comitis Inculismensis ann. 1199 :

Pro eo quod prædicti homines, et eorum animalia in terris meis, pascuis, et Expletis deambulabant.

Et infra :

Et volo et concedo ut liberi et securi, et eorum animalia per terras et pascua mea et Expleta eant et redeant absque ullo servitio.

Galli dicerent, dans mes revenus.

Expleta, æ. Testamentum Raymundi Comitis Tolosæ apud la Faille tom. 1. Annal. Tolos. Probat. pag. 127 :

Dispono ut omnes Expletæ, quæ exierint in hoc anno de omnibus meis bouariis de Tolosano mittantur in potestate hospitalis de Hyerusalem et domus Militiæ Templi, et illæ Expletæ distribuantur et dividantur amore Dei et in redemptionem peccatorum meorum.

Explegium, Eadem notione, in Charta A. Comitis Inculism. ex Tabular. S. Eparchii fol. 13. 14 :

Cum... multis modis gravaremus in collectis, in mestivis, in avena, gallinis, caseis, et multis aliis exactionibus et servitiis occasione Explegii, quod habebam in quibusdam terris, extrinsecus positis, etc. Explée

dicitur fol. 27. v.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explegitor, f. Qui percipit Explegia, nisi quis malit Exploratorem intelligi, Gall. Espion : quo posito forte melius legeretur Explicitor vel Explicator, quia solent exploratores explicare quod inspiciunt. Litteræ Episcopi Hereford. ad Henricum Regem Angl. ann. 1263. apud Rymer tom. 1. pag. 755. col. 2 :

Quidam malivoli vestri sanguinem nostrum sitiunt, qui nos Explegitorem reputant, dicentes quod nichil in Marchia, quod vobis non revelamus.

Expletivus, Idem quod Expletum. Regestum Comitum Tolosæ in Camera Comput. Paris. in Charta ann. 1247 :

Et vendidit ei dictus R. Joannes totam illam condaminam terræ, quæ vocatur del Bacudel... terras cultas et incultas, boscos et barcas, prata et pascua, taillivos et Expletivos, venationes et forestagia, etc.

Alia ann. 1236. ibid. fol. 51 :

Prata et pascua, nemora et barras, et alberetas, et ramerios, et devesios, et adempra, et Expletivos, et forestagios, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explementum, Eodem significatu. Charta Erardi Episc. Autiss. ann. 1272 :

Nos dictas xx. libras... Decano et Capitulo, consensu ipsorum super hoc accedente, assidemus et assignavimus percipiendas ab ipsis perpetuo super proventibus sigilli curiæ nostræ Autiss. et Explementis ipsius curiæ.

Expletare, Expleta seu reditus terræ vel prædii percipere : Exploiter, in Consuetud.

municipalibus passim, quod maxime dicitur de dominis feudalibus, qui ex vassallorum prædiis fructus colligunt et faciunt suos. Edictum seu Statutum Philippi Pulcri Regis Franciæ de Nobilibus ann. 1302. art. 5 :

Ordinamus quod res, bona, maneria, et jura dictarum regaliarum manuteneantur, custodiantur, et Explectentur absque detrimento ac devastatione, ac si nostra essent.

Adde Continuatorem Nangii ann. 1327. Charta Officialis Autissiod. ann. 1276. de Præpositura S. Germani ejusd. urbis :

Cum Præpositura a tempore a quo non extat memoria, descendisset de hærede in hæredem usque ad ipsum Johannem, et eam aliquandiu tenuerat, possederat et Explettaverat sine lite.

Litteræ Johannis Franc. Regis ann. 1356. inter Anecd. Marten. tom. 1. col. 1414 :

Cum temporalitas Episcopatus Andegavensis ad nostram regaliam ratione obitus Episcopi dicti loci nuper devenerit, vobis (Senescallo) tenore præsentium committimus et mandamus quatenus temporalitatem prædictam ponentes, omnes redditus, fructus et emolumenta ejusdem cum suis pertinentiis universis levare et Expletare nomine nostro... faciatis.

Vide alia notione in Expletum 1.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Explectare, Silvas vel arbores succidere, Gall. Exploiter. Fundatio Monasterii de Bosco-Raherii Ord. Grandimont. post annum 1172. inter Anecd. Marten. tom. 1. col. 572 :

Dicti Fratres in dictis forestis et in omnibus defossis (f. defensis) earumdem factis vel faciendis a nobis vel successoribus nostris indifferenter capiant et Explectent quidquid ad usum et ædificationem ipsorum, et domorum suarum, et omnium pertinentiarum suarum viderint expedire.

Apud Stephanotium tom. 2. Antiquit. Pictav. MSS. pag. 449 :

Habebit etiam unum hominem, qui Explectabit ad collum nemus de Broeis ad omnia necessaria domus suæ.

Expletator, Qui Expleta seu reditus percipit. Tabular. Nantoliense :

In Pictonib. an. 1479. homines mansionarii et Expletatores dicti territorii.

Exploicteurs in Consuetudine Andegavensi art. 168. sunt Operarii demetendis segetibus adstricti. Vide Expletum 3.

Expletamentum, Idem quod Expletum, in Charta Philippi Regis Fr. ann. 1317. apud Argentreum in Hist. Armoric. lib. 5. cap. 34. Lobinellum in ead. Hist. tom. 2. col. 472. Thomasserium in Biturig. pag. 730. et strictiori significatu pro cæsione lignorum apud Acherium Spicil. tom. 10. pag. 279.

« 4 expletum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 374b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/EXPLETUM3

4. EXPLETUM, Opera domino debita tempore messis : Exploit, in Consuetudine Andegavensi. Donum Agnetis de Bré in Tabulario Vosiensi fol. 33 :

In manso Stephani Dagrefol et Acouzac ii. sol. in Aug. et i. popadam, et i. gallinam et Expletum .... in manso de Crotas ii. sol. ad S. Mariam in Aug. et iv. den. et iii. sextar. de segl. et iv. de civada adferat de Comborn et i. gallinam et i. popadam et Explectum et suem. In manso Albrudes des Pirizas i. mod. d. gl. et ii. sol. in Aug. et iv. sext. de civadae et vi. de vinada et Expletum et trogam et i. gallinam.

Vide Expletator in Expletum 2.

4. EXPLETUM, Corbis species ad colligendos fructus. Sententia arbitralis ann. 1292. inter Abbatem et Consules de Gimonte :

Si forte accipiant racemos, ficus vel alios fructus causa comedendi, ad aliquam missegariam vel talam minime teneantur, nisi cum sacco, panerio vel alio Expleto extraxerint dictos fructus.

Vide Explecta 2. et Explectum.

« 5 expletum » (par P. Carpentier, 1766), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 374c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/EXPLETUM5

5. EXPLETUM, Exemplum, descriptio, Gall. Copie. Inventar. ann. 1476. ex Tabul. Flamar. :

Item plus quoddam aliud instrumentum possessionis, in quo continetur inter cetera Expletum litterarum exequtionis cum processu vigore ipsarum facto super receptione possessionis locorum de Flamarenxis... Super Expleto quarumdam litterarum a dicto domino judice parvi sigilli Montispessulani et curia parva obtentarum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Expletum Belli, Bellicum facinus, incursio, Gall. Exploit de guerre. Epistola Caroli VII. Franc. Regis apud Acherium Spicil. tom. 7. pag. 300 :

Licet alias vobis scripsissemus vos caritative et amicabiliter adhortando... ut... ab illationibus damnorum et aliis Expletis belli adversus eum (Archiep. Colon.) et ejus Ecclesiam, terram et gentes abstineretis.