« »
 
FACTUM 1, FACTUM 2, FACTUM 3, FACTUM 4, FACTUM 5, FACTUM 7, HABERE 5.
[]« 1 factum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM1
1. FACTUM. Sic appellata, ut auctor est Sirmondus in Notis ad Sidonii Epithalamium Polemii, Constitutio quædam Honorii et Theodosii Augg. ad Agricolam Præf. Pr. Gall. in Codice Autisiod. quæ ab Hincmaro Edictum dicitur. Vide quæ de hac voce observat præterea Salmasius ad Capitolinum pag. 259. ubi Factum idem esse, quod πραγματιϰόν Græcis, seu Pragmatica Constitutio, argute docet.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Solitæ autem sunt Pragmaticæ istiusmodi sanctiones, nonnisi in publicis causis fieri, ad preces civitatum et provinciarum et ad suggestionem plerumque Judicum et Præsidum provinciarum : sicque dictæ sunt, quod longo tractatu et consilio habito solemniter et multa verborum dissertatione formarentur ; qua ratione quidquid fit, Græcis πραγματιϰὸν dicitur. Sic Constitutionis Fl. Constantini Tyranni, qua sanxit ut vii. provinciarum Galliæ conventus Arelati, Imperii tum sede, agerentur quamque primus in Ausonianis Lectionibus vulgavit Scaliger, inscriptionem in scripta scheda hanc fuisse testatur ad Symmachum Juretus :
Factum Fl. Constantini ad Agricolam Præfectum Præt. Galliarum.
Plura vide apud Salmasium in Notis ad Vitam Gordiani. Hæc ex Hofmanni Lexico.
[]« 2 factum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM2
2. FACTUM, Inquit Spelmannus, a Forensibus Anglicis dicitur scriptum solenne, quo firmatur donum, concessio, pactum, contractus, et hujusmodi : alias charta, instrumentum contractus in scriptis conceptum, aut in scripta redactum, apud Cowellum lib. 3. Instit. tit. 22. § 10. Monasticum Anglicanum [] tom. 2. pag. 246 :
Prædictus vero Willelmus postea per concordiam quietum clamavit libere et pacifice ab omni servitio dictam advocatiam,...... ut patet per Factum suum.
Placit. Pasch. ann. 8. Edw. II. Kanc. rot. 13. in Abbrev. Placit. pag. 320 :
Ricardus cognovit prædictum scriptum esse Factum suum, et non ostendit aliquod Factum speciale, quin Joanni in prædicto debito debeat teneri nisi quod prætendit prædictam verificationem, quæ in casu isto contra prædictum Factum non est admittenda, etc.
Vide Indentura.
[]« 3 factum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM3
3. FACTUM, Facti seu litis expositio, vox Practicis nostris notissima, de qua sic Cl. Dom. Fleury Hist. Eccl. lib. 98. tom. 20. pag. 339. ubi de Urbani VI. Papæ adv. Clementem VII. defensione ad Castellæ Regem :
Nous avons ce Factum du Pape Urbain assés conforme au recit que j'ai fait de son election, et c'est la premiere fois que j'ai trouvé le mot de Factum emploié en ce sens.
[]« 4 factum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM4
4. FACTUM, Territorium, prædium. Venditio anni 1408. in Archivis D. Marchionis de Flamarens :
Vendendo dederunt... Bernardo de Gorsolis... Factum quod dicitur de Sentis... cum terris, pratis, nemoribus et cum eorum juridictionibus et pertinentiis.
Recognitio facta per Templarios Abbati Psalmodii ann. 1265 :
Recognoscimus vobis totum Factum seu affare de la Venne.
Hoc est, Recognoscimus nos a vobis tenere prædictum seu feudum de la Venne. Vide Factus.
P. Carpentier, 1766.
Idem quod Affare. Charta ann. 1267. in Reg. 4. Armor. gener. pag. 2 :
Raymundus de Rastello et dom. Bertrandus de Ayrolis taliter convenerunt se insimul de venditione, quam fecerat Raymundus Ruphus de Condorseto de Facto seu affari bastidæ de Costacalida.
Testam. Rostagni de Pratocomit. ann. 1429. ibid. in Reg. 3. part. 2. pag. xxxiv :
Item plus lego eidem Alsiacio totum Factum meum et hæreditatem, quod et quam habeo et possideo in loco de Montebocherio...... Volo et ordino quod dictum Factum et hæreditas supra, etc. Faire,
Actum, factum, in Lit. remiss. ann. 1411. in Reg. 165. Chartoph. reg. ch. 145 :
Je vueil bien que chacun sache que je faiz ce Faire. Faisance
vero et Fesance usurparunt nostri, ut tempus, quo aliquid factum est, designarent. Lit. ann. 1360. apud Marten. tom. 1. Ampl. Collect. col. 1473 :
Vous faisons savoir que à la Fesance de cestes, nous estiens tout sains et en bon point.
Epist. Joan. le Maingre ann. 1407. apud eumd. Marten. tom. 2. Anecd. col. 1331 :
Après font mencion vos distes lettres de vostre avénement à Rome, et que encore à la Faisance d'icelles vos distes lettres, n'avez fait révérence à Gregoire.
[]« 5 factum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM5
5. FACTUM, Expeditio militaris. Hoc significatu Factum Vasconiæ legitur apud Rymerum tom. 1. pag. 589. col. 2.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Via Facti, Gall. Voie de fait, Vis illata, seu violenta et coacta cum aliquo agendi ratio.
Omnia facta guerræ, inimicitiæ et Viæ facti cessabunt
, apud Rymerum tom. 13. pag. 746. col. 1.
[]« 7 factum » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 392c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FACTUM7
7. FACTUM, Rei alicujus conditio, [] status. Charta ann. 1310. ex Schedis Præsid. de Mazaugues :
Cum ipsæ ignorent Factum et qualitatem dictarum recognitionum.
Galli dicimus le Fait et la qualité.
Facta Armorum, Hastiludia, Torneamenta ; Gallis, Faits d'armes. Jo. Brompton. in Ricardo I. pag. 1261 :
Rex Ricardus, in Angliam transiens, statuit Facta armorum, quæ vulgo Torneamenta dicuntur, in Anglia exerceri.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Facta Manualia, in Regest. Cameræ Comput. ann. 1358. fol. 100 :
Ad facta manualia procedentes in dicta rixa ;
hoc est, ad vim manifestam.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
In Facto Esse, Gall. Etre au fait, Rem apprime scire. Julian. Cæsarin. Card. Epist. ad Eugenium IV :
Quanto fuisset consultius intimare mihi prius ista, qui sum hic in Facto, ut postea Sanctitas vestra avisata de omnibus maturius deliberaret.
[]« 5 habere » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 148b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/HABERE5
5. HABERE. Concilium Turonense III. can. 25 :
Quoniam aliqua sunt Monasteria, in quibus jam pauci sunt Monachi, qui prædicti Patris regulam suis Abbatibus Habeant promissam, i.
qui promiserint. Guidonis Disciplina Farfensis lib. 1. cap. 16 :
Cum autem orationem Habuerint factam, pueri incipiant, etc.
Lib. 2. cap. 2 :
Sed tamen ante Habeant ipsi omnia sua facinora patefacta.
Capitulare Aquisgran. ann. 789. cap. 79 :
Nec in publico vestimenta lavare, nec berbices tondere Habeant licitum.
Additio altera ad Capitulare Theodulfi :
Et nulli extra parvulos et infirmos, licet Missam auditam Habeant,.... edere et bibere præsumat, ante publicum peractum officium.
Capitulare Noviomagense ann. 806. cap. 7 :
Auditum Habemus, qualiter, etc.
Phrasis Gallica : Nous avons oui.
P. Carpentier, 1766.
Habere Donatum, Factum, Donare, facere ; usitatissima apud Scriptores mediæ ætatis loquendi formula : sed et Latinis haud incognita ; quam prætermisissem, nisi a quibusdam viris doctis inter barbaras voces fuisset amandata. Vide Collect. Histor. Franc. tom. 7. pag. 627. et tom. 9. pag. 554. et 604.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Habere Se, Gerere se, Se Comporter. Laurentius Bizinius de Origine belli Hussitici ann. 1421. apud Ludewig. tom. 6. Reliq. MSS. pag. 171 :
Tentabant quatenus Pragenses Haberent Se ad defendendum.
Bartholomæi Scribæ Annal. Genuens. lib. 6. ad ann. 1244. apud Murator. tom. 6. col. 509 :
Qui ad defensionem exercitus Mediolanensis et offensionem exercitus domini Friderici Se mirabiliter Habuerunt.
Lanfranci Pignoli Annal. Genuens. lib. 7. ad ann. 1266. ibid. col. 539 :
Quia vero dictus Admiratus et consiliarii et comiti ejus male Se Habuerunt, adeo quod præsumptum fuit eos fuisse proditores.
P. Carpentier, 1766.
Habere Agere, Multum laboris et operæ in re aliqua ponere. Lit. remiss. ann. 1386. in Reg. 134. Chartoph. reg. ch. 52 :
Idem exponens respondit quod revera ipse satis Habuerat agere, et multum passus fuerat in solvendo suam partem ; adeo quod non posset ipsum juvare ad solvendum suam partem antedictam.
Phrasis Gallica :
Qu'il avoit eu assez à faire,
id est, non sine magno negotio.
P. Carpentier, 1766.
Habere Agere, Habere Facere contra aliquem, Gall. Avoir à faire contre ou avec quelqu'un, Rem pugna cum aliquo dirimere. Lit. remiss. ann. 1355. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 146 :
Idem Petrus Marc-d'argent, malo imbutus spiritu, dixit eidem Stephano, quod contra ipsum volebat Habere agere.
Aliæ ann. [] 1351. in Reg. 80. ch. 637 :
Indignatus Petrus dixit Johanneto : Garcifere vilissime, tecum habere facere volo ego... Percussit dictum Petrum de quodam cutello, etc.
Charta ann. 1300. in Chartul. Sabaud. fol. 133. v° :
Dominos antiquiores ipse tenetur sequi ratione ligietatis antequam comitem Sabaudiæ, si forsitan ipsi Haberent facere cum dicto domino comite vel ejus hæredibus.
P. Carpentier, 1766.
Habere Facere, Negotium habere, vulgo Avoir affaire. Charta ann. 1313. inter Probat. tom. 2. Hist. Nem. pag. 13. col. 1 :
Nisi essent peregrini, vel aliæ personæ, quæ Haberent facere extra regnum, quibus gentes regiæ permittant portare parvos Turonenses.
Stat. Astæ collat. 11. cap. 78. pag. 33 :
Insuper quilibet Habens facere prope dictum beale, etc.
P. Carpentier, 1766.
Habere Animum cum Aliquo, Parti alicujus favere, societatem cum aliquo habere, Gall. Avoir des intelligences. Hist. belli Forojul. apud Murator. tom. 3. Antiq. Ital. med. ævi col. 1200 :
Et in terra erat major pars hominum animum Habens cum domino Paduæ.
P. Carpentier, 1766.
Habere Bonum Os, Galli eodem sensu dicimus, Avoir bonne bouche, Tacere, commissa celare. Lit. remiss. ann. 1352. in Reg. 81. Chartoph. reg. ch. 236 :
Pactum inter se fecerunt et ordinaverunt, quod Haberent bonum os, id est, quod istud non revelarent.
P. Carpentier, 1766.
Habere ad Dies Suos, Usufructuario et precario jure possidere, Gall. Avoir sa vie durant. Reg. visitat. Odon. archiep. Rotomag. ex Cod. reg. 1245. fol. 421 :
In diocesi Meldensi habeant (monachi S. Martini Pontisar.) quoddam manerium, in quo deberent esse monachi ; sed episcopus loci Habebat illud ad dies suos, et archidiaconus Meldensis similiter Habebat unum aliud manerium ipsorum ad dies suos.
P. Carpentier, 1766.
Habere ad Injustitiam, Injustam actionem intendere, causam iniquam defendere. Charta an. circ. 1130. ex Chartul. Stirp. :
Iterum quæsivit michi terram de la Reversaria,.... et injustitiam Habens defecit.
P. Carpentier, 1766.
Habere ad Justitiam, Aliquem ad juri standum, vel quod juris est exequendum, cogere. Charta jam jam laudata :
Item die adorato piscatus fuit stagnum de Vilalaur : unde domini stagni quæsierunt mihi rectum, sed ego Hycterium non potui eis Habere ad justitiam.
Alia Alfonsi comit. Tolos ann. 1138. inter Probat. tom. 2. Hist. Occit. col. 482 :
Ad justitiam vobis Habebo, et si illos ad justum vobis Habere non possemus, adjuvabo vos de eis, sine vestro inganno.
P. Carpentier, 1766.
Habere pro Malo, Gall. Trouver mauvais, Offensioni habere. Epist. inter Acta B. Christ. tom. 4. Jun. pag. 412. col. 1 :
Unde pro malo non Habeatis, nec ingratitudini imputetis, etc.
P. Carpentier, 1766.
Habere Materiam, Causam habere, vulgo Avoir matiere. Comput. ann. 1412. inter Probat. tom. 3. Hist. Nem. pag. 205. col. 2 :
Et primo solverunt... Raymundo de Guerra et Petro de Rodis, capitaneis gentium armorum... ad finem ne Haberent materiam faciendi malum per gentes suas, etc.
P. Carpentier, 1766.
Habere Melius, Gall. Avoir du meilleur, Viribus superare aliquem. Lit. remiss. ann. 1477. in Reg. 203. Chartoph. reg. ch. 13 :
Voyant icellui suppliant qu'il n'avoit pas du meilleur, etc.
P. Carpentier, 1766.
Habere in Testimonium, Testem adhibere, Gall. Prendre à témoin. Reg. Cam. Comput. Paris. sign. JJ. rub. fol. 39. r° :
Et de hoc Habebat curiam in testimonium.
[]
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Habere Personam, pro Respicere. Canones Hibern. tom. 9. Spicil. Acher. pag. 13 :
Non oportet judices Ecclesiæ Habere Personam in judicio, quia non est acceptio personarum apud Deum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Habet, Exstat. Codex MS. Irminonis Abb. Sangerm. fol. 25 :
Habet ibi silva quæ habet in totum leguam 1. et dimid.
Habere, Res, divitiæ, facultates, Avoir nostris, Avere Italis, Haabe Germanis. Vide Havo. Pacta inter Venetos et Francos, in Gestis Innocentii III. PP. :
Totum quidem Habere, quod in civitate inventum fuerit, a quolibet duci debet, et poni in commune, etc.
Tabularium S. Florentii :
Hic ob salvationem animæ suæ omnes redhibitiones prædictæ villæ Monachis condonavit, et de Habere eorum lx. solidos accepit.
Occurrit passim in Statutis Venetis ann. 1242. lib. 1. cap. 43. 46. 53. etc. ut Avoir in Scriptis Gallicis medii ævi. Hinc Guillelmus sine Habere, apud Guibertum, qui Alberto Aq. et Tyrio, Sans avoir nuncupatur. Vide Glossar. ad Villharduinum.
Habentia, numero singulari, Divitiæ, opes, apud S. Augustinum lib. 20. contra Faustum. Nonius Claudius lib. 7 :
Animos eorum Habentia inflarat.
Hist. Novient. Monast. apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 1150 :
Anni duo necdum fluxerant, et Habentia Monasterii sic est exhausta, quod retroactæ copiæ nullum vestigium invenitur.
Plautus in Truculento :
Ad se cum anima ejus Habentiam averterit.
Utitur etiam Quadrigarius apud Nonium.
Habentes. Florentinis Abbienti, Divites. Julianus Antecessor. Const. 108. § 14 :
Et si post tres testationes in scriptis habitas, et idoneos homines Habentes, invenerit eum, quem contestatus est cum uxore sua, etc.
Ubi Græca habent ἀξιοπίστους μάρτυρας. Charta Cenulfi Regis Merciorum ann. 821. in tom. 1. Monastici Angl. pag. 100 :
Nec Rex suum pastum requirat, vel Habentes homines, quos nos dicimus Fæstingmen, etc.