« »
 
[]« 1 familia » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 409b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FAMILIA1
1. FAMILIA, Hac voce indigitantur Servi, coloni, in prædiis rusticis commanentes, dominis prædiorum famulatum et servitium exhibentes. Glossæ Basilic. : Φαμιλίας, οἰϰετῶν, ἀνδραπόδων. Charta Caroli Cal. pro Tornutiensi Monasterio apud San-Julianum :
Et Truncinum villam, cum Familia utriusque sexus, et omni re ad se pertinente.
Capitul. de Villis § 2 :
Ut Familia nostra bene conservata sit, et a nemine in paupertate missa.
Appendix ad Marculfum. Formul. 8 :
Fultus per hunc libellum manumissionis te fratrem nostrum, quem servilis conditio hactenus addictum tenuit inter hujus ecclesiæ Familiam, etc. Familia [] Ecclesiæ,
in Capitul. Aquisgran. ann. 816. cap. 6. Capitular. lib. 1. cap. 82. lib. 5. cap. 210. Familia Familiæ Ecclesiæ, hoc est, Servi eorum qui Ecclesiæ servitio addicti sunt, in Charta Humberti Dalphini inter Ordinat. Regum nostrorum tom. 3. pag. 272. Adde Baluzii notas ad Capitul. et Chartam Henrici Imp. ann. 1102. apud D. Brussel tom. 2. de Usu feud. pag. 802. Monasterii Familia in Walafrid. Vita S. Otmari cap. 12. Sæpe in Statut. antiq. S. Petri Corbeiensis. Hanc vocem JC. et Scriptoribus veteribus, pro cœtu servorum uni domino subjectorum notam constat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Triplicis generis distinguuntur hujuscemodi Familiæ in Historia Novientensis Monasterii, inter Anecd. Marten. tom. 3. col. 1128. ubi sic habetur :
His itaque curtibus subjecta Familia trifarie secernitur. Prima ministerialis, quæ etiam militaris recta dicitur, adeo nobilis et bellicosa, ut nimirum liberæ conditioni comparetur. Secunda vero censualis et obediens permagnifica et sui juris contenta. Tertia nihilominus est, quæ servilis et censualis dicitur. Sed tamen omnes sub dominio Episcopi et ab ipso rectoris constituti consistunt.
Ibidem col. 1131. memoratur
Familia ministerialis, servilis et censualis
. Chart. Ludov. Pii ann. 817. pro hoc cœnobio in Alsat. Dipl. num. 82. Cum tota familia tam libera quam servili, in chart. Otton. II. Imper. ann. 977. ibid. num. 160. Chart. S. Petri Carnot. ann. c. 1120. ap. Guerard. Chartul. tom. 1. pag. 371 :
Cunctis Famulis, tam servituti obnoxiis quam liberis.
Contra Familia a ministerialibus segregatur in chart. Adelbert. Archiep. Mogunt. ann. 1130. in Guden. Cod. Dipl. tom. 1. pag. 92 :
Ut ipsi ministeriales majori præposito serviant... familia autem tota ad fratres omnino pertineat.
Medium locum inter liberos et servos Familiares occupant in chart. Maurimonast. ann. 1120. in Alsat. Dipl. num. 247 :
Facta est autem hæc traditio per..... præterea per multos alios sapientes et probos, tam liberos, quam Familiares et servos.
© École des chartes.