« »
 
[]« 1 gagnagium » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 008c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/GAGNAGIUM1
1. GAGNAGIUM, Wagnagium, Wannagium, Peculium agricolæ, quo nomine, ut auctor est Cowellus, comprehenduntur omnia tam jumenta, quam alia instrumenta, quæ ad cultum agrorum, et fruges colligendas sunt necessaria. Matthæus Paris pag. 179 :
Villanus eodem modo amercietur, salvo Wannagio suo.
Sed præsertim id vocabuli usurpari solet pro agro culto et sato. Gloss. Lat. Gall. : Agricultura, Gaignage. Historia Francor. MS. vernacula ex Biblioth. Memmiana, in Philippo Aug. :
Les gens, qui soioient les blés és Gaignages, etc.
Ita passim Poetæ nostrates agros [] proscissos et satos vocant. Willel. Guiart in S. Ludovico :
Par jardins et par Gaaingnages.
Alibi :
Et en traiant le sanc des chaires,
C'on espant par les Gaaingnages,
Trancher nés, et fendre visages.
Idem ann. 1304 :
De mors nus sanglans les visages
A pluseurs par les Gaignages.
Atque ita Wainagium usurpant Matthæus Paris pag. 261. Bromptonus lib. 9. cap. 9. § 3. Fleta lib. 1. cap. 48. § 2. etc. Wannagium, idem Matth. Paris pag. 179. et Rogerus Hovedenus pag. 779. 785. Gaagnagium, vetus Charta in Regesto Herouvalliano Philippi Aug. f. 9 :
In nemore, in plano, et in Gaagnagiis.
Charta ann. 1244. inter Instr. Gall. Chr. tom. 4. col. 102 :
Assignamus in perpetuum monasterio dictæ Abbatiæ Gaagnagium de Cerviduno pro septem libris reditualibus in censu dictæ villæ.
Pluries occurrit in Tabulario Meldensi. Charta ann. 1238. in Tabular. Abbat. Jardi prope Meledunum :
Cum... dederit medietatem Gagnagii sui de Borda, etc. Gagnages,
Consuetudines Aurelianensis art. 152. Stampensis art. 183. Blesensis art. 222. et Menetoviensis art. 8. 25. Gaignerie, Consuetudo Pictavensis art. 177. Britann. art. 401. Charta ann. 1169. apud Gallandum de Franco allodio pag. 69. 71. Denique Gaagnia, idem Regestum Philippi Aug. :
Et Gaagniam, quam Canonici de Marchesio Radulfi tenent de Domino de Montechevrel.
MS. :
Qu'il a une terre trouvée,
Qui de tous biens est estrouvée,
Car il ne y avoit que Gaignaiges,
Et prés, rivieres et boscaiges.
Porro Gain, et olim Gaaing, Gaigne, in Litteris ann. 1355. apud D. Secousse tom. 3. Ordinat. pag. 35. appellabant nostri, quod Latini Lucrum. Unde Terræ Lucrabiles et non Lucrabiles, cultæ et incultæ, in eodem Regesto Philippi August. fol. 9. et in Monastico Anglic. tom. 1. pag. 809. et tom. 2. pag. 132. 275. 383. Terres Gaagnables et non Gaagnables, in Chartulario S. Vandregisili tom. 2. pag. 1484. Guaignales terræ, in Litteris ann. 1354. tom. 4. Hist. Harcur. pag. 1654. Ita Lucrari, pro arare, aut agrum proscindere, serere, usurpat Charta ann. 1107. apud Augustin. du Pas in Stemmate Pentevriensi pag. 7 :
Concessit Monachis S. Albini, in quantum eis necessarium foret de terra illa, et de silva, scilicet de Lanmor, ad Lucrandum cum carucis, et ad pascua animalium, equarum, porcorum, et aliorum animalium in perpetuum, etc.
Sed et Hugo Plagon in Versione MS. Willelmi Tyrii ad lib. 3. cap. 19. Agriculturis operam dare, his verbis vertit :
Gaigner les terres ;
et ad lib. 6. cap. 1. Sed et suburbanorum incolæ, hisce :
Li vilain, qui estoient Gaigneur en la terre.
Ita le Caton en Roman MS. :
Se tu veus labourer en terre,
Vergile dois lire et enquerre,
Chil te sara bien enseignier,
Ques terres tu dois Gaaignier.
MS. :
Les vilains face arer, et les terres Gaaignier.
Idem verbum occurrit in Stabilim. S. Ludovici lib. 1. cap. 163. Historia vernacula Bellorum sacrorum MS. :
Cil puis estoit tout enkeus et emplis, et si [] Gaagnoit-on par desus, et labouroit, si ke à peine reseroit jamais trouvé.
Gaanneria, ex Gallic. Gagnerie, Ager cultus. Tabular. Absiense f. 51 :
Ut jam dicti fratres Gaanneriam suam de Meseingne in perpetuum habeant.
Vide suis locis Gaagneria, Gaaignagium, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Gaigneria, Eadem notione. Charta ann. 1351. ex Regesto 81. Chartoph. reg. ch. 927 :
Acquisierint unam Gaigneriam nuncupatam le Plessu garnier... arpenta frumentalia et siliginalia seu siliginem portantia.
Recurrit ibidem.
Gagnagium, interdum Fructus ipse in agro. Ita Gagnage usurpant Consuetudines Meldensis art. 70. Durdanensis art. 20. Meledunensis art. 56. Claromontensis art. 101. 106. Gaaignages de terres, in Stabilimentis S. Ludovici lib. 1. cap. 39. Sed cap. 99. ejusd. libri Gaaingnage nude dicitur pro Lucro, utilitate, quæstu, Gall. Profit :
Se aucuns gentishons avoit hons qui teinssent terres à terrages de bâtart, et il ne l'en rendissent autres coustumes, que les terrages, li sires les porroit bien prendre à son Gaaingnage, més il ne les porroit pas bailler à autre.
Hunc in usum qui in quibusdam locis viguit consule notam de Lauriere tom. 1. Ordinat. Reg. pag. 190.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Gaenagium, Ager cultus. Charta Odonis Episcopi Paris. ann. 1203 :
Ad ipsius domus obedientiam, que appellatur Eleemosina, hec que secuntur ab antiquo fuerant deputata, scilicet valla de Villenes cum appendiciis suis et granchia et Gaenagium.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Guagnagium. Charta ann. 1226. Histor. Eccl. Meld. pag. 119 :
Fratres domus Dei de Creciaco quitaverunt... granchiam de Heremita versus Villam-novam cum toto Guagnagio.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Gaignagium, Agri fructus. Chartular. Meld. fol. 65 :
Gaignagium ad unam granchiam apud Billorium trahere tenebuntur.
Ibidem :
Nec idem Miles vel heredes ejus poterunt aliquid levare de granchia vel de Gaignagio duarum culturarum. Granchia Gaignagii,
in Cod. MS. reddituum Episcopatus Autissiod.
Denique autumnus ipse, seu anni tempestas, qua demetuntur in agris fruges, Gain olim nostris dicta. Gloss. Lat. Gall. : Autumnus, Automne, Gain. Aliud : Autumnus, le Temps de lever les bleds, le Gain. Etiamnum dicimus vulgo,
Les Pigeons s'en vont aus Gains, et aux Gagnages
, id est, in messes, quod plerique non percipiunt. Sed et Prez Gagneaux vocant Consuet. Pictavensis art. 196. Juliodunensis cap. 19. art. 1. S. Aniani art. 3. Turonensis art. 202. et Santonensis art. 126. prata, quæ quotannis seruntur. De vocis etymo vide Oct. Ferrarium in Gaggio.
P. Carpentier, 1766.
Charta ann. 1308. in Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 64 :
Item chascune des dites quatre villes doit à la maison de Espailli une journée en Gain, une journée en tremois, et deuz jornées en sombre.
Libert. villæ de Chaseaux ann. 1312. in Reg. 60. ch. 220 :
Chascuns qui ara autres bestes à charrue porra mettre ses chevaus à la charrue un tor au Gayn pour coitier ses sourbées. Gahin,
in Charta Ren. de Choisuel milit. dom. de Bourbonne et de Verecourt ann. 1316. ex Reg. 59. ch. 423. Guayn, in alia ann. 1321. ex Reg. 61. ch. 123. Mirac. MSS. B. M. V. lib. 2 :
Por ce en yver, en Gain,
Et en printans et en esté.
[] MS. :
Par cele pomme savoit on
Des quatre tans la vérité,
Si com de printans et d'esté,
Et de Gayn qui après vient,
Et puis d'hyver.
P. Carpentier, 1766.
Ex frequenti vero mutatione g in v occurrit sæpe Vain vel Vayn, eadem acceptione. Charta ann. 1320. in Reg. 59. ch. 459 :
Les corvées des bestes traians... et des hommes, c'est assavoir des bestes trois fois en l'an, une fois en Vayn, une en tramois et une en sombre, et des hommes une fois de leurs cors en la moisson.
Consuet. Castell. ad Sequanam ex Cod. reg. 9898. 2 :
Tous les habitans d'icelle ville de Marrigney... doivent trois courvées, l'une en Vain, l'autre en tramois, et l'autre aux sombres. Voain,
in Ch. ann. 1387. ex Invent. Chart. castri de Jaucourt ann. 1392. fol. 16. v°. Voyn, in Lit. ann. 1357. tom. 6. Ordinat. reg. Franc. pag. 630. art. 2. Eodem præterea nomine designatur annonæ seu hordei species, in Charta ann. 1246. ex Chartul. Arremar. ch. 271 :
Duo sextaria bladi, quorum medietas esse debet ordei, et alia medietas de Vain. Vomhery,
pariter pro Autumnus, in Libert. villæ de Braoux ann. 1330. ex Reg. 84. ch. 422 :
Corvées de charrues à trois saisons de l'an ; c'est assavoir en Vomhery, en tramois et en sombre. Vomhy
editum tom. 4. earumd. Ordinat. pag. 335. art. 4. Vide Wangnale.