GALEA 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

1. GALEA, Will. Britoni in Vocabul. MS. Est genus navigii velocissimi. Ebrardus in Græcismo :

Armo caput Galea, pelagus percurro Galea.

Alius Poëta apud Matthæum Paris ann. 1243 :

In terris Galeas, in aquis formido Galeias.

Galeæ, Longæ naves dicuntur Assero ann. 877. et Will. Tyrio lib. 20. cap. 14. Naves rostratæ, eidem lib. 10. cap. 28. et Matthæo Paris. Liburnæ, Ottoni Frising. de Gestis Frider. lib. 1. cap. 33. et veteri Interpreti Vegetii Catalanico MS. lib. 4. cap. 37. Hacce notione utuntur passim Scriptores, Radulfus de Diceto ann. 1148. 1185. etc. Malaterra lib. 4. cap. 35. Willelm. Britto lib. 7. Philipp. pag. 174. Hugo Falcandus pag. 646. Rogerus Hovedenus pag. 688. 692. Godefridus Mon. in Chron. Petrus de Vineis lib. 1. Epist. 8. 9. lib. 3. Epist. 67. Gosuinus de Expugnat. Alaçon. etc. Galeæ de traficco, apud Bernardum de Breydenbach Itiner. Hierosol. pag. 231. Galées, Villharduino n. 14. 124. etc. in Chron. Flandr. cap. 78. 82. et aliis Scriptoribus. MS :

Pardevant l'isle de Bogie

Gouvernerent cele Galie.

Γαλαίας etiam hac notione usurpant Græci Scriptores recentiores, et γαλέας, ut Continuator Theophan. lib. 4. num. 37. Vide Notas nostras ad Alexiadem pag. 316.

◊ A Galea, tutela, et παρασήμῳ, quod in rostris erat, sic ejusmodi navigia vocata censent viri docti, ut fuit illud quo vectum se in Pontum scribit Ovidius :

Est mihi, sitque precor, flavæ tutela Minervæ

Navis, et a picta casside nomen habet.

Philippus Pigafetta in Notis Italicis ad Leonis Tactica pag. 292. ubi varias hujusce vocis originationes expendit, videtur existimare, sic appellatum hujusmodi navigium ab eo pisce, quem Xiphiam, et γαλεῶτιν vocant, cujus, inquit, formam ac figuram omnino repræsentat. Ejus verba proponam :

Il pesce spada del quale ho pieso canoscenza a Constantinopoli, ha nel muso una spada piu d'un braccio lunga, che si confa co'l becco della Galeotta vascello : onde Eliano, che fu persona militare, ponendo forse mente a cio, auvertisce nel 14. libro de gli animali (cap. 23.) che quella spada cosi nel naso postagli somiglia a becco d'une trireme, usando massimamente la trireme di ferire con lo sprone il nemico, a guisa del pisce spada. Le pinne che il pesce Galeotis tiene al ventre di qua, et di là, dissegnano li remi della Galeotta vassello : et la coda parimente di quel pisce rapresenta il timoni et la poppa, usando li antichi Græci di chiamar la poppa de' navili coda.

Alii a γάλη deducunt, quæ vox Hesychio est ἐξέδρας εἶδος. Vide Vossium, Menagium, Ferrarium, Glossar. med. Græcit. col. 235. etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Galleie, in Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galeasia, Navis longior depressioris oræ. Gall. Galeasse. Litteræ ann. 1478. apud Rymer. tom. 13. pag. 59 :

Patroni unius Galeasiæ de Neapole, modo existentis in portu.

P. Carpentier, 1766.

◊ Galiace, apud Monstrel. 3. vol. ad ann. 1448. fol. 5. v° :

Arriverent unze fustes, tant Galiaces, galées, que Galiottes, et chargerent de viaille une partie d'icelles.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galeatia, Eadem notione, in Chron. Astensi apud Murator. tom. 11. col. 270. et in Litteris ann. 1481. ex Archivo Massil. De Galeatiis plura erudite scribit Carolus de Aquino in Lexico Militari.

Galeida, Minor Galea. Albertus Aquens. lib. 9. cap. 19 :

Duodecim Galeidæ descenderunt cum multis armatis militibus.

Cap. 23 :

Duæ naves, quarum altera minor, quam Galeidam vocant.

Adde lib. 11. cap. 3. 27. lib. 12. cap. 17.

Galio, Galeo, Minor galea, vulgo nostris Galion. Hist. Hierosol. pag. 1167 :

Minor cymba, quam vulgo Galionem nominant.

Infra :

Quod autem antiqui dixere Liburnam, moderni Galeam, media producta, nominant, quæ longa, gracilis, et parum eminens, lignum a prora præfixum habet, et vulgo Calcar dicitur, quo rates hostium transfiguntur percussæ. Galiones vero uno remorum ordine contenti, brevitate mobiles, et facilius flectuntur, et levius discurrunt, et ignibus jaculandis aptiores existunt.

Epistola Joannis Episcopi Acconensis tom. 8. Spicilegii Acheriani pag. 377 :

In bargis præterea et Galionibus multitudinem pugnatorum... posuerat.

Synodus Florentina :

Ἦλθον δὲ μετ᾽ ἀυτοῦ ϰαὶ ἕτερα μεσοϰάτεργα, ἅ ὀνομάζουσιν γαλιόνια. Galeones,

apud Albertin. Mussatum lib. 5. de Gestis Italicor. rubr. 2. in Breviario Hist. Pisanæ ann. 1172. apud Murator. tom. 6. col. 185. et in Actis SS. Maii tom. 7. pag. 376. Willelm. Guiart. in Historia Francor. MS. ann. 1304. :

L'Amiraut en un Galiot

Fait entrer ô li sans atente

Arbalestriers entour quarante.

Infra :

Font Gallioz avirons bruire.

P. Carpentier, 1766.

◊ Galeonem sic describit Joan. Simoneta in Hist. Franc. Sfortiæ apud Murator. tom. 21. Script. Ital. 408 :

Sunt autem Galeones triremibus breviores, sed latiores ac sublimiores. Surgunt namque in tabulata ad summum puppibus et proris altius sublatis. Aguntur tum velis, tum remis, fluminum navigationi solum accomodati, feruntque super malos latiores pluteos, ex quibus armati homines jaculis, sudibus ferreis, et omni telorum jactu acriter subjectos oppugnant hostes.

Hinc

P. Carpentier, 1766.

Galeunculus, dimin. a Galeo, apud eumd. Simon. ibid. col. 420 :

Multis flumine armatis naviculis duobusque Galeunculis... expugnare cœperunt. Galippe,

eodem sensu, in Lit. remiss. ann. 1460. ex Reg. 192. Chartoph. reg. ch. 71 :

Iceulx ailleurs estoient sur la riviere de Dordogne dedans une Galippe barbotarde, en laquelle il pensoit estre la plus grant partye du pillaige.

P. Carpentier, 1766.

Galeo, Navis oneraria, Ital. Galeone. Poggius lib. 3. Hist. Florent. apud Murator. tom. 20. Script. Ital. col. 275 :

Centum ad eam rem onerarias naves, quas Galeones appellant... in alveo fluminis statuit. Gamele,

eadem notione, in Hist. contin. Guill. Tyrii apud Marten. tom. 5. Ampl. Collect. col. 731 :

Et i ot xv. galies et autres vessiaus menus, saities et Gameles bien cinquante.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galeonus, Eadem notione. Galeæ duæ et unus Galeonus in cursum, apud Jacobum Auriam lib. 6. Annal. Genuens. ad ann. 1282. Rursum utitur ad ann. 1283. 1286. et 1290.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galionus, in iisdem Annalibus Jacobi

Auriæ ad ann. 1285. et Ogerii Panis ad ann. 1203.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galionum, neutro genere, apud eumdem Jacobum Auriam ad ann. 1285.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galeota, Eodem intellectu, in Annal. Genuens. ad ann. 1196. et ad ann. 1242.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galliotha, in Actis SS. Julii tom. 1. pag. 580.

Galearii, Nautæ, qui in galeis operam suam collocant, nostris Galeriens, apud Thomam Walsinghamum pag. 243. 244. MS. :

N'en istront més par terre ne par mer,

Bien les ferai à Galies garder.

P. Carpentier, 1766.

◊ Chron. Angl. Th. Otterbourne pag. 153 :

Quotquot autem ex Januensibus Galeariis reperire poterat, occidit.

P. Carpentier, 1766.

Galioti, Eadem notione. Annal. Victor. Mss. ad ann. 1283. ubi de pugna navali inter Carolum Salernæ principem Caroli reg. Sicil. filium et Neapolitanos, qui licet victores extiterint, multi tamen ex eorum parte sunt occisi ;

sed quia viles erant Galioti nulliusque nominis, non fuit damnum æquale.

Galiot vero, pro Pirata, Ital. Galeone, nebulo. Gest. Ludov. Pii cap. 12. tom. 6. Collect. Histor. Franc. pag. 145 :

Entre ces choses vindrent noveles à cort que xiij. nés plaines de Galioz et de robeors s'estoient parties de Normendie.

Et cap. 15. ibid. pag. 151 :

Pour encontrer, se aventure fust, les Galioz et les robeors, qui en cele isle de Corse faisoient souvent granz domages.

Hinc Galliotage, Piratica, in Lit. remiss. ann. 1411. ex Reg. 165. Chartoph. reg. ch. 237 :

Comme le suppliant eust delaissié son labour,.... et fust alé sur la mer en escumerie ou Galliotage, où il eust demouré grant temps, etc.

A Galeonibus haud dubie, quibus in ejusmodi grassationibus utebantur, accersenda vocis origo. At minus apertum est cur Galliots nuncupentur in ecclesia S. Petri Insulensis juniores clerici, qui vicariorum seu cantorum officia absque ulla mercede agunt, donec locum ipsum, cum vacaverit, obtineant.

Galeotæ, Remiges galearum, vel galiotarum. Falco Beneventanus pag. 323 :

Universam quidem susbtantiam civium, et Ecclesiarum ornatus, Galiotæ Regis et turba innumera prædonum, quæ eum sequebatur, comprehendit, rapuit, despoliavit.

Romualdus in Chron. MS. :

Et montem Arobanum, quem ipse de novo ædificaverat, a Galiotis suis capi fecit et destrui.

Joan. Brompton :

Centum galeas armatas cum toto apparatu, et cum victu Galeotarum ad duos annos.

Infra : Galiotæ Regis. Bern. de Breydenbach Itiner. Hierosol. pag. 37 :

Quidam ex Galeotis galearum piscatum euntes, etc.

Pag. 234 :

Viginti Galeothe infirmati in Alexandria de aquis ibi potatis, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galiottus, in Annalibus Genuens. apud Murator. tom. 6. col. 305. 472. 515. 540. etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galiotus, apud Rymerum tom. 11. pag. 449.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galyota, apud Bern. de Breydenbach pag. 28.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Galestrolus, Eodem significatu. Idem de Breydenbach pag. 238 :

Ita quod Galestroli cogerentur vela tempestatibus apta appendere.

Et pag. 243 :

In navi.... Galestrolis... plus solito laborantibus.

Galeator, Galeæ patronus, ut vocant. Occurrit apud Nic. de Trivetto in Chron. ann. 1191. pag. 506.