![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/I/475b.jpg)
« Justitiare » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 4, col. 475b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/IUSTITIAREJUSTITIARE, Justiciare, Justitiam exercere, judicio damnare, compellere. Leges
Norman. cap. 5. apud Ludewig. tom. 7. pag. 154 :
Dicitur quandoque justitia distinctio ex jure prorumpens, quæChartularium 2. Campaniæ apud D. Brussel de Usu feud. tom. 2. pag. 735 :habet fieri super aliquem, secundum quod dicitur aliquis Justitiare homines suos. Et hujusmodi justitia fit per captionem mobilium, vel feodi, vel corporis.
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/I/475c.jpg)
Nullus potest Justitiare, vel debet, homines B. Martini, nisi solus Præpositus vel Major ipsius.Epist. Honorii III. PP. ann. 1220. in Hist. MS. Monast. Beccensis pag. 542 :
Tua nobis devotio supplicavit, ut cum tu et prædecessores tui, secundum B. Benedicti Regulam et Monasterii approbatam consuetudinem... Priores Justitiare ac destituere consueveritis, etc.Antiquæ Consuetudines villæ Hasprensis apud Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 892 :
Præpositus de omnibus quos Justitiare potest ad aliam justitiam nequaquam clamorem deferet.Regestum Parlamenti apud Baluzium tom. 2. Hist. Arvern. pag. 139 :
Comes Boloniensis requirebat quod habitatores castri Montisgasconis Justiciarentur et tractarentur de cætero per Præposituram tantummodo Pontiscastri.Adde Chartam Philippi Audacis Regis Franc. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 27. et 28. Generaliori notione verbum Justisier, scilicet pro Administrare, regere, gubernare, sumit Le Roman de Rou MS. ubi Carolum Simplicem sic loquentem inducit :
Je ne puis par moy soul le regne Justisier,Ne ne puiz par moy soul Rou ne Normanz cachier.
P. , 1766.
◊ Justicier et
Justiser, eodem sensu. Chron. S. Dion. lib. 2. cap. 18. tom. 3. Collect. Histor.
Franc. pag. 198 : Li roisFabul. tom. 1. pag. 48 :(Clothaires)avoit un fil, qui avoit à non Crannes... Ses peres li avoit son pooir baillié, et l'avoit envoié en Aquitaine pour la province Justicier.
Cil qui fame viaut Justiser,Chascun jor la puet contrister.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Justitiare, Meritis pœnis afficere, debito supplicio plectere, Gall. Justicier. Charta
ann. 993. ex magno Chartular. S. Victoris Massil. : Nisi Justiciaveris nobis Theodoricum et Noe, qui nostros boves expulerunt et bubulcum ceciderunt, etc.Regestum magnorum Dierum Campaniæ fol. 60. apud D. Brussel de Usu feudorum tom. 1. pag. 224 :
Injunctum fuit Baillivo de Vitriaco, ut se sufficienter informet de facto pro quo dictus homo fuit Justitiatus.Literæ Henrici VI. Regis Angliæ ann. 1460. apud Rymer. tom. 11. pag. 451 :
Quos vobis rebellantes seu aliter delinquentes inveneritis, juxta eorum demerita, castigandum, puniendum, et Justiciandum, ac castigari, puniri, et Justitiari faciatis.Statuta Synod. Eccles. Valent. tom. 3. Collect. Conc. Hisp. pag. 509 :
Item dicimus quod corpus Christi non tradatur istis qui suspenduntur vel debent Justitiari.Adde Acta SS. Martii tom. 1. pag. 119.
P. , 1766.
Justitiare Per Aurem, Auris abscissione mulctare, pœna in fures statuta. Vide Auris. Tabul.
Fossat. fol. 3 : Quidam mercenarius, Galterus nomine, morans in dicta villa nostra, captus fuit juxta domum Johannis de Banno furando gallinas, qui Justitiatus fuit per aurem.Rursum infra.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Justitiare, Munus, officium justitiarii seu judicis, vel etiam apparitoris exercere.
Edictum Philippi IV. Regis Franc. ann. 1293. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 1256 :
Volumus insuper quod servientes tuæ bailliviæ non permittas in terra Ostrevanni Justiciare vel explectareLiteræ ejusdem Philippi ann. 1293. apud Rymer. tom. 2. pag. 618 :
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/I/476a.jpg)
Immo si gentes nostræ Justiciando, sicut ad nos pertinet aliquid saisiant, etc.Mandatum ejusd. Regis ann. 1203. apud Menesterium in Probat. Hist. Lugdun. pag. 84. col. 2 :
Item interdicimus servientibus nostris, ne Justitient, aut officium suum exerceant in terris Prælatorum, Baronum, aut aliorum Vassallorum seu subditorum nostrorum, in quibus habent justitiam altam et bassam, seu merum et mixtum imperium.Instrum. ann. 1315. tom. 1. Hist. Dalphin. pag. 31 :
Nullus Baillivus, Præpositus, Castellanus, aut quicumque alius Officialis, seu familiaris noster intret, seu possit intrare quacumque occasione seu causa, nisi de voluntate dictorum liberorum expressa processerit, pro confiscando, Justiciando, aut aliquid contra voluntatem ipsorum exercendo.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Justitiare, Judicis decreto cogere. Charta ann. 1182. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan.
col. 316 : Et nos eosdem ad hoc, si opus fuerit, ad petitionem Prioris Justitiabimus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Justitiare, Pignora auferre, obsignare, Gall. Saisir. Charta ann. 1246. ex Chartul. S.
Vandreg. tom. 1. pag. 358 : Et sciendum est quod prædictus Johannes Louvel et sui hæredes prædictas masuras cum duabus pechiis terræ poterunt Justiciare pro redditu antedicto habendo, et similiter pro emenda quotiescumque eumdem redditum ad terminum antedictum non habuerint.Alia ann. 1282. ex eodem Chartul. tom. 1. pag. 508 :
Quam dictam masuram dictus Robertus et ejus hæredes poterunt Justiciare et esvanuare per redditum supradictum sine aliquo contradicto.Alia vernacule scripta ann. 1298. ibid. pag. 509 :
Laquelle masure dessusdite édifiée ledit Guillaume et ses heritiers pourront Justisier et esvanuer sans contredit pour la rente sourtenue.Privilegium Philippi IV. Reg. Fr. ann. 1304. in Collect. Privileg. Equitum S. Johannis Jerosol. pag. 2 :
Bona vero mobilia ipsius hospitalis capi vel justitiari non poterunt in casu aliquo.Adde Ch. ann. 1283. ex Arch. B. M. de Bono-nuntio Rotom. Vide Justizare.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Justitiare Se, Coram Judice stare, causam dicere. S. Bernardus in Ep. 428. tom. 1. col. 376 :
Servientes Episcopi et quotquot erunt de familia ejus, numquam Justitiabant se per Comitem.Charta Ludovici Junioris Regis Fr. ann. 1160. apud D. Brussel tom. 1. de Usu feud. pag. 536 :
Neque pro Præposito, sive viario, neque pro alio se Justitiabunt, nisi pro corpore Regio.Ubi per et pro idem sonant quod ante vel coram. Charta Philippi Aug. Fr. Regis ann. 1201. apud Thomasserium in Biturig. pag. 711 :
Et nullus hominum Clariaci... Justiciabit se pro Abbate S. Benedicti vel pro ejus serviente, nisi pro garba vel pro censu suo forisfecerit.Similia habentur in alia Charta ejusd. Regis ann. 1186. apud D. Secousse tom. 4. Ordinat. Reg. pag. 77.
