LABOR 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 labor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 003b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/LABOR1

1. LABOR, Vexillum ita dictum quidam eruditi censent, cujus meminit Gregorius Nazianzenus Orat. in Julianum, quod vim habeat solvendorum laborum. Exstat in Cod. Theod. lib. 6. titulus (25.) de Præpositis Laborum, ubi sic :

Præpositi Laborum nostro judicio et stipendiorum sudoribus promoventur.

Atque ita legi in omnibus Codd. MSS. observant viri docti, licet quidam reponant labarorum, eoque versus hosce Tertulliani, Carmine de Jona referendos putant :

Palpitat antenna stridens, Labor horret ab alto,

Ipsa etiam infringi dubitans inflectitur arbor.

Vide Labarum.

LABOLODIUM 2. LABOR © École des chartes.

« 2 labor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 003b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/LABOR2

2. LABOR, Quod quis labore suo ac industria quæsivit, quæsitum, acquisitum, Aquest. Lex. Longobard. lib. 2. tit. 23. Liutpr. 133. (6, 80.) :

Nam si de illo Labore comparaverit, quod postea laboravit aut fecit, postquam in ipsa causa ad censum reddendum introierit, in ipso cespite dimittat, ubi laboravit.

Traditiones Fuldenses lib. 2. trad. 15 :

Trado ad Monasterium S. Bonifacii.... pecuniam meam, quicquid fuerit in domibus, ædificiis, et omnem Laborem meum, totum et integrum, et unum puerum nomine Otger cum omni Labore suo.

Tradit. 35 :

Cum mobilibus et immobilibus, cum omni adjacentia eorum, et cum Monasterio superposito, quæ ego ipsa proprio Labore construxi et ædificavi, etc.

Quod vero hic Labor, Tradit. 119. Acquisitio dicitur :

Trado ancillam ad S. Bonifacium... cum omni Acquisitione sua, etc.

Laborare, Acquirere, labore suo ac industria acquisitionem facere. Formulæ vett. :

Et quidquid pariter in conjugium positi Laboravimus.

Alia :

Et quidquid Laborare potuerint, cessum habeant.

Alibi :

Peculiare quod habet, aut inantea Laborare potuerit, cessum in perpetuum habeat.

Vide Gregor. Turon. de Gloria Confess. cap. 82. Gesta Regum Francor. cap. 13. Formulam 7. ex Baluzianis, etc.

Elaborare, Eadem notione. Lex Salica tit. 47. § 2 :

Et si ibi aliquid Elaboravit, quia legem noluit audire, amittat.

Vita S. Desiderii Episc. Cadurc. cap. 18 :

Aurum et argentum, quod ex successione parentum habeo, vel quod in Regis aula, et in principum Elaboravi.

Elaboratus, Idem quod Labor : quod quis sua industria acquisivit, comparavit. Tradit. Fuld. lib. 1. trad. 15 :

Quicquid mihi pater meus et mater mea et fratres hæreditaverunt, et proprio Elaboratu acquisivi.

Occurrit ibi pluries trad. 59. 68. 93. 109. 128. lib. 2. trad. 26. 40. 42. 68. 120. 175. 235. et in Fragm. Capit. editis a Baluzio cap. 9.

Elaboratum, in iisdem Traditionibus lib. 1. trad. 23. Charta Adalasiæ Comitissæ ann. 1075 :

Dum et offero a præsenti die... medietatem de manso uno cum omnibus rebus ac medietatem ipso manso pertinentem, jacet in vico Pinoralio, vel in ejus territorio, prope Ecclesiam sancti Martini, et est rectum Elaboratum.

Laboratus, in Capitulari Caroli M. ann. 807. cap. 7. in Capitulari Pipini Regis Italiæ cap. 4. in Chartis Alamannicis Goldasti cap. 74. in Lege Longob. lib. 3. tit. 4. § 5. Pippin. 16.

Laborarium, Quæsitum. Charta Adalberti Episcopi Pergamensis :

Sive sint de meis propriis domicultibus præsentibus, sive colendis futuris, sive de meis successoribus, Coepiscopis, vel et de meis, seu et omnium ipsorum successorum meorum Laborariis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Lavoratio, Acquisitum. Charta xi. sæc. ex Archivo S. Victoris Massil. Armar. Forojul. n. 10 :

Omne decimum suæ Lavorationis amplo animo tribuit S. Victori Goirandus de Gonfanono.

Vide Laboratio in Labor 3.

Conlaboratio, Acquisitio, quæ fit a conjugibus stante matrimonio ; Gallis Conquest. Lex Ripuariorum tit. 37 :

Tertiam partem de omni re, quam simul Conlaboraverint, sibi studeat evendicare.

Capit. Caroli M. lib. 4. cap. 9 :

Volumus, ut uxores defunctorum post obitum maritorum tertiam partem Conlaborationis, quam simul in beneficio Conlaboraverunt, accipiant.

Tradit. Fuld. lib. 2. cap. 11 :

Quantum nobis genitores nostri dimiserant, et nos ipsi Conlaborati habemus, donamus atque transcribimus, et post nostrum amborum discessum, quantum Conlaboravimus, etc.

Tertiam porro conlaborationis partem uxoribus cessisse testantur præterea Appendix Gregor. Turon. cap. 85. Aimoinus lib. 4. cap. 36. Marculfus, Gesta Dagob. cap. 47. Can. 5. Synodi Meldensis, etc.

Conlaboratio. Decimæ conlaborationum, in Capitul. Caroli C. tit. 41. cap. 11. Vide Conlaboratio seu ordine.

Collaboratus, Collaboratum, Eadem notione. Polyptychus S. Remigii Remensis :

Donant araticum de omni Conlaboratu.

Hincmarus Laudun. ad Remensem :

Obsecrantes et contestantes nihilominus, ut nihil de suo Collaborato perciperet.

Capitulare de Villis cap. 6 :

Volumus, ut judices nostri decimam ex omni Conlaboratu pleniter donent ad Ecclesias.

Adde cap. 30. Vita S. Winoci Abb. cap. 11.

Adeo erat devotus, ut impensas magna ex parte ex Collaboratu proprio pro restaurando sancti viri administraret Oratorio

. Vide in Labor 3.

1. LABOR 3. LABOR © École des chartes.

« 3 labor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 004a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/LABOR3

3. LABOR, Agri cultura, Gall. Labeur. Virgilius :

Sternit agros, sternit sata læta, boumque Labores.

Pactus Legis Salicæ tit. 10. § 6 :

Si cujus pecora de damno, cum alios Labores vastantur, aut inclaudantur, aut in domum minantur.

§ 8.

Si quis... in quemlibet Laborem pecora immiscrit, ille cujus est Labor, testibus eum convincat, etc.

Capitulare de Villis cap. 5 :

Quando judices nostri Labores nostros facere debent, seminare, aut arare, messes colligere, etc. Laborem suum facere,

in Lege Longob. lib. 1. tit. 17. § 4. Liutpr. 134. (6, 81.) Faire son Labeur, Agrum suum colere. Hist. Wambæ Regis :

Collecta dein manu, cives depopulantur, Labores exhauriunt, omnisque provincia Galliæ deprædatur.

S. Sturmii Consuetud. Fuld. :

Secunda feria eunt cum cruce et patrocinio et aqua sancta per singulos Labores.

Cultura Laboris, apud Gregor. M. lib. 7. Ind. 2. Epist. 66. Vide Leg. Bajwar. tit. 16. cap. 1. § 2. Legem Longob. lib. 1. tit. 15. § 3. tit. 16. § 7. Roth. 29. Liutpr. 146. (6, 93.) Leges Luitprandi Regis tit. 65. 115. 89. (6, 36.) Gregor. Turon. lib. 7. cap. 22. etc. Hinc vulgaris formula in Bullis PP. pro Monasteriis :

Sane Laborum vestrorum, quos propriis manibus, aut sumtibus colitis... nullus decimas a vobis exigere præsumat.

Vide Chron. Reichersp. pag. 172.

Terra Laboris, Campania felix, in Italia ita nuncupata, quod agriculturæ, seu labori peridonea sit. Appellationem istam haud adeo recentem arguit S. Martinus PP. in Epistola de exilio suo :

Et pervenimus Kl. Junii Messanam, in qua erat navis id est, carcer ; non autem Messanæ tantum, sed in Terra Laboris ; et non tantum in Terra Laboris, quæ subdita est magnæ urbi Romanorum, sed et in plurimis insularum, in quibus ne nos transissemus, peccata impedierunt, nullam compassionem adeptus sum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laborabiles Terræ, Arabiles, culturæ idoneæ, Gall. Terres labourables. Index MS. beneficiorum Eccl. Constant. fol. 3 :

Cum 36. virgatis terræ, vel eo circa Laborabiles.

Charta ann. 1482. ex Archivo B. M. de Bono-Nuntio Rotomagens. :

Quod si omnes terræ Laborabiles ejusdem parochiæ sine cultura manerent, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboranticiæ Terræ, Eodem significatu, in Chartario Ecclesiæ Auxitanæ cap. 136.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboraticia Terra, in Chronico Farfensi apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 591.

Laboratoriæ Terræ, apud Petrum de Vineis lib. 5. Epist. 65. in Addit. ad Chronicon Casaur. apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 940. Adde Tabul. S. Cyrici Nivern. n. 7. Nicol. de Jamsilla, apud eumd. Murator. tom. 8. col. 558. etc.

Laboriosæ, in veteri Charta apud Sammarthanos in Abbatibus S. Trinitatis Exaquensis :

Silvam de Catis, et terram Laboriosam et inlaboriosam, molendinum, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboragium, Terræ cultæ. Charta ann. 1455. ex Archivo S. Victoris Massil. :

Prior deportabit decimas Laboragii et pastorgagii.

Vide vocem suo loco.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laborantia, Eadem notione. Consuet. Auscicorum ann. 1301. MSS. art. 54 :

Item est consuetudo ibidem, quod homines de Auscio habeant usum et expletam... depascendi cum animalibus suis... per omnes pertinentias et Laborantias civitatis.

Rursum occurrit art. 85. Charta ann. 1177. in Chartul. Cluniac. :

Item partem suam de tasquis et decimis, quæ sunt in terminio de Caunis,... excepta Laborantia sua (concedit).

Vide supra Laboragium 1.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laborantia, f. Agrarium, campipars, terragium, Gall. Champart, terrage. Litteræ Officialis Valbrensis ann. 1342 :

Item dixit præfatus nomine quo supra quintum et Laborantiam campi mansi S. Johannis de Balmis cum omnimoda jurisdictione ad dictum prioratum de Roserio pertinere.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboranza, Ager cultus, apud Moretum Antiq. Navarræ pag. 413 :

Offero Deo et S. Juliano de Labasal monasterio ego Tota Regina matre de Rege Garsea Sancionis, illa decima et primitia de tota illa Laboranza, quæ laborant homines de Ardenes.

Testam. Ranimiri Regis Aragon. æra 1099. in Hist. Pinnatensi lib. 2. cap. 38 :

Similiter de pane et vino de meas Laboranzas, et radizes et totos meos peculiares, etc.

Laborare, Agrum colere, Labourer. Laborare terram, in Lege Longob. lib. 1. tit. 9. § 22. Liutpr. 91. (6, 38.) Capitul. Caroli C. tit. 23. cap. 14 :

Laborent et excolant terras et vineas in tempore cum debita sollicitudine : salvent et dispensent Laborata cum fideli discretione, facient nutrimenta congrua et necessaria.

Præceptum Caroli M. pro Hispanis ann. 812 :

Dicunt etiam, quod aliquas villas, quas ipsi Laboraverunt, Laboratas illis eis abstractas habeatis.

Locus Laboratus, in Constit. Sicul. lib. 3. tit. 38. § 4. Odoarius Episcopus Lucensis, de Restauratione ejusdem urbis a se facta :

Fecimus de nostra familia possessores per undique partes, et dedimus illis boves ad Laborandum.

Infra :

Exivimus per terras civitatis ad inquirendum, ut Laborassent illas.

Charta ann. 1038. ex Archivo S. Victoris Massil. :

Dono foris ista termina de terra erma, quantum homines supradicte Ecclesie potuerint Laborare.

Alia ann. 1455. ex eodem Archivo :

Laborando et cultivando terram hermam.

Petrus de Vineis lib. 5. Epist. 85 :

Certas possessiones ipsorum secure et quiete Laborandi, et ex iis fructus et redditus percipiendi, etc.

Vide Franciscum Mariam in Mathildi lib. 3. pag. 117. Probat. Histor. Sabaud. pag. 15.

Laboricare, pro Laborare, in laudato Præcepto Caroli M. pro Hispanis.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboratio, Aratio, Gall. Labourage.

Poterunt... facere eorum culturas et Laborationes,

in Litteris ann. 1413. apud Rymer. tom. 8. pag. 772.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboratio, Ager cultus. Charta Bettonis Episcopi Lingon. ann. 794. inter Instrum. tom. 4. Gall. Christ. col. 128 :

Et de villis unde nonæ et decimæ domui homines reddere debent... per legem et consuetudinem de ipsis rebus, sicuti exactum fuit, id est, omnes Laborationes, vinum, annonas, etc.

Rolandinus de factis in marchia Tarvisina lib. 5. cap. 10. apud Murator. tom. 8. col. 240 :

Devastatæ sunt arbores et vineæ et Laborationes cunctæ. Decimæ Laborationum,

apud Moretum Antiq. Navarræ pag. 657. Fruges agri culti. Adalh. Stat. S. Petri Corb. lib. 2. cap. 9 :

Quidquid in diversis Laborationibus quolibet modo acquiritur ... similiter fenum vel quæ in arboribus gratis nascuntur, etc.

Infra :

Si omnis illa Laboratio quæ per manipulos decimari potest, etc.

Laboratores, Agricolæ, coloni. Gall. Laboureurs. Saisimentum Comitatus Tolosani ann. 1271. apud la Faille in Probat.

Annal. Tolos. pag. 19 :

De quolibet Laboratore habente aratrum boum, unam eminam frumenti.

Occurrit in Chronico Farfensi apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 491. in Histor. Dalphin. tom. 1. pag. 64. Laborator vinearum, in Charta ann. 1351. ex Regesto 80. Chartophylacii Regii. Vide Medium plantum, in Complantum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboriosus, Eadem notione. Miracula S. Stanislai Episc. tom. 2. Maii pag. 278 :

Valentini Golay Laboriosi in Pistravin Sebastianus filius animam agens, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Laboriosæ Bestiæ, Quæ deputantur agriculturæ. Ordinatio Curiæ Caroli Regis Siciliæ ann. 1278. ex MS. D. Brunet fol. 68. v° :

Ille extraneus possit in tenemento Arelatis tenere bestias Laboriosas necessarias agriculturæ.