LATERNA, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

LATERNA, Lanterna, interdum reponitur inter vasa ac ministeria sacra, ut in Chronico Casin. lib. 3. cap. 57 :

Laternam argenteam librarum 8.

Capit.

ult. :

Duæ Laternæ argenteæ magnæ, et una cotidiana.

Ibidem :

Laternam argenteam magnam librarum 5. cum nigello.

Statuta Ægidii Episcopi Sarisber. ann. 1255 :

Provideat etiam (Sacerdos) de phialis honestis ad vinum et ad aquam, de thuribulo, de candelabris, et Lanterna, et tintinnabulo deferendo ante Sacerdotem in visitatione infirmorum.

Conc. Tolet. IV. inter Hispanica tom. 2. pag. 144 :

Lampades et Lanternas in accendendo seu in extinguendo pervigil existat

(custos Ecclesiæ.)

Laterna Vitrea. S. Altelmus de Laude Virginum num. 1 :

Nec Laterna tibi vilescat vitrea, Virgo,

Tergore vel rasso, et lignis compacta salignis,

Seu membranarum tenui velamine facta,

Quamlibet ærata præcellat forte lucerna.

Lanterna, φανός, in Gloss. Græc. Lat. Isidor. lib. 20. cap. 10 : Lanterna dicta, quod lucem habeat interius clausam. Etenim ex vitro intus recluso lumine, ut venti flatus adire non possit, et ad præbendum lumen facile ubique circumferatur. Historia Trevirensis :

Cum per mulierem, quæ ei Lanternam præbere videbatur, proditus fuisset, etc.

Gaufridus Grossus in Vita B. Bernardi Abbat. Tiron. n. 91 :

Grandem Lanternam radianti lumine plenam

A nullo ferri vidit, etc.

Lanterna cum candela accensa, in veteri Ceremoniali MS. B. Mariæ Deauratæ.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Lanterna, Carcer monachicus, ubi delinquens latere cogitur. Statuta Cisterc. ann. 1276. apud Baluzium tom. 6. Miscell. pag. 505 :

Lusores monachi cum taxillis sententiam excommunicationis ipso facto incurrant, et nihilominus gravissime per quinque dies sint in custodia vel Lanterna quousque fuerint absoluti.

Lanterna Pixalis, in Vitis Abbatum S. Albani pag. 32 :

Lanternam quoque pixalem cum candela in choro, noctibus, ut sic desides ac somnolentos excitaret, circumferri constituit. Pro gravioribus autem culpis, Lanternam majorem a reo et agente pœnitentiam, in edito censuit anteferri.

Ubi observanda pœna monachica. Le Roman de Girard de Vienne MS. :

Feu et Lanterne lor ot devant porté.

◊ Laternarum cornearum nescio cur inventionem adscribat Ælfredo Regi Anglo-Saxonum Asserus lib. de illius rebus gestis pag. 20. cum earum Plautus et alii meminerint :

Excogitavit, unde talem ventorum sufflationem prohibere potuisset, consilioque artificiose atque sapienter invento, Lanternam ex lignis et bovinis cornibus pulcherrime construere imperavit ; bovina namque cornua alba ac in una tenuiter dolabris erasa, non minus vitreo vasculo elucent, etc.

Vide Salmasium ad Plinium pag. 166.

◊ Laternarum vero militarium, quarum scilicet usus est in conducendis per noctem exercitibus, inventionem Manueli Comneno Imperatori tribuit Cinnamus, a quo describuntur lib. 5. n. 2. Vide Julium Africanum de Apparatu bellico cap. 70. apud Casaubonum ad Sueton. in Julio cap. 31. Vide Latergerius.

P. Carpentier, 1766.

Lanterna Ambulatoria, Caveæ species, machina bellica. Tract. MS. de Re milit. et mach. bellic. cap. 23 :

De cabia et Lanterna ambulatoria... Lanterna, alias cabbia, in ea homines præliantes stabant.

Hinc Lanterne appellatur, locus cancellis ligneis septus, in

Lit. remiss. ann. 1394. ex Reg. 146. Chartoph. reg. ch. 139 :

Icelui sergent entra de fait en un petit cabaret, que on dit la Lanterne, par où l'en va ou celier dudit hostel.

P. Carpentier, 1766.

Lanternerius, Qui Lanternam seu facem præfert alicui. Stat. ant. Florent. lib. 3. cap. 191. ex Cod. reg. 4621 :

Tres Lanternerii domini potestatis et duo Lanternerii domini executoris ordinamentorum justitiæ, etc. Lantrenier

vero Lanternarum artifex, in Pedag. de Cappi ex Chartul. 21. Corb. :

Uns Lantreniers portans ouvrée nœufve, doit un denier.

Laterna. Tabularium sanctæ Genovefæ Paris. ann. 1226 :

Cum controversia esset inter I. Abbatem S. Victoris, et Conventum, ex una parte, et censarios illos, qui tenebant censivam S, Genovefæ super ripam Beveris, ex alia, de quibus conquerebantur quod impediebant cursum aquæ, tum propter Laternam quam fundaverant, tum propter ædificia, quæ construxerant super ripam, etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Idem quod Latrina, ut colligitur ex Lit. ann. 1388. tom. 8. Ordinat. reg. Franc. pag. 284. art. 6 :

Aygueriis, theatis (l. cloacis) Laternis, etc.

Ibid. art. 7 :

Coathorum (l. cloacarum), aygueriarum, Latrinarum, etc.

Hinc pudendum muliebre, nostri Lanterne vocabant. Lit. remiss. ann. 1397. in Reg. 151. Chartoph. reg. ch. 324 :

L'exposant dist qu'il s'en alast à la Lanterne sa mere ; et adonc ledit Deschamps lui dist, mais va à la Lendrie ta mere.

Ubi legendum Lendie, ut videre est supra in Landica. Quæ apertius efferuntur in aliis Lit. ann. 1472. ex Reg. 195. ch. 791 :

Icellui Cathelaire dist au suppliant qu'il estoit ung sot coquart, et qu'il alast à la vulve immunde de sa mere.

Unde Lanterner, pro ejusmodi convicio aliquem lacessere. Lit. remiss. ann. 1392. in Reg. 142. ch. 287 :

Icelli Jehan dist au suppliant moult de villenies en l'appellant pluseurs foiz filz de putain et en le Lanternant. Leidesce,

eodem sensu, in Stat. eccl. Turon. ann. 1396. cap. 77. ex Cod. reg. 1237 :

Neque obtractaverit turpitudinem feminarum.

Ubi versio Gallica :

Ne n'atoucheras la Leidesce des femmes.