« Manutergium » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 254a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/MANUTERGIUM
MANUTERGIUM, Joanni de Janua :
Togillacum qua tergitur manus :Touaille, in Gloss. Lat. Gall. Sangerm. χειρομάϰτρον, Græcis. Gregorius M. in libro Sacrament. :
Subdiaconus cum ordinatur,... de manu Archidiaconi accipiat urceolum cum aquamanili, ac Manutergium.Histor. Episcoporum Autisiodor. cap. 51. pag. 452 :
Contulit... stolas albas cum Manutergiis, multiplices ac pretiosas.Adde Ordinem Romanum sub initium.
Manutergia ad ostium refectorii. Udalricus lib. 3. Consuetud. Cluniac. cap. 22.
Mutet illa tria Manutergia, quæ in claustro jugiter pendent ad tergendas manus. Historia de Fratribus Conscriptis tom. 2. Antiquitatum Alamannic. Goldasti :
Sed et foris ostium refectorii ejusdem texturæ Manutergiæ sunt hinc inde suspensæ.Occurrit ibidem mox.
Manutergia, Mantile, Gall. Serviette. Inventar. ann. 1476. ex Tabul. Flamar. :
Item plus triginta Manutergias, vulgariter vocatas servietas, fili lini.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Manutergius, in veteri Processionali MS. B. M. Deauratæ : Illi qui abluunt pedes et manus pauperum debent dum abluerint tergere cum Manutergio quem portant super collum per modum stolæ.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Manutergiolum, diminut. a Manutergium. S. Wilhelmi Constit. Hirsaug. lib. 1. cap. 98 :
Tria Manutergiola quæ in omni quinta feria mutantur ; minimeque manus ad solida tergunt manutergia fratrum, quæ pendent in claustro.
Manutergium, Sudarium, quo Sacerdos sacra facturus manus extergit. Gilbertus Lunicensis de Usu
Ecclesiastico :
Pelvis ad manus lavandum, cum Manutergio.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Manutergia ad involvendos codices. Theodemari Usus Casin. : Concessum est etiam fratribus nostris habere Manutergia, sive ad tonsuræ obsequium, sive ad codices, quos ad legendum suscipiunt, involvendos.