Semimitra, Dimidiata mitra. Ulpiano leg. 25. § 10. D. de auro, arg. et mund.

Mitra, dictum Deo dicatarum capitis tegumentum. Isidorus lib. 19. Orig. cap. 31 :

Mitra est pileum Phrygium caput protegens, quale est ornamentum capitis devotarum. Mitram

autem a velo distinguit idem Isidorus lib. 2. de Offic. Eccl. cap. 17. ubi ait mitram virgines Deo dicatas,

quasi coronam virginalis gloriæ præferre in vertice

.

Mitrellas vocat Optatus Milevitanus lib. 6 :

Jam illud quam stultum, quam vanum, quod ad voluntatem et quasi ad dignitatem vestram revocare voluistis, ut virgines Dei agerent pœnitentiam ; ut jamdudum professæ signa voluntatis capitibus postea vobis jubentibus immutarent ? ut Mitrellas alias projicerent, alias acciperent ?

Mox de ejus materia :

Nec ulla sunt præcepta conjuncta, vel de qua lana Mitrella fieret, aut de qua purpura pingeretur ; non enim panno potest virginitas adjuvari, etc.

Utitur ibi non semel. Mitellas, dixit Virgil. in ludicro Poematio, ut et Apuleius lib. 7. et 8. Metamorph. Mitras Monialibus etiam tribuunt Statuta Ordinis de Sempringham pag. 762 :

Habent etiam... si voluerint, et Mitras lineas nigras et forratas de agninis pellibus.

Alibi :

Omnes habeant Mitras lineas de grossiori panno, etc.

Mitra proprium hodie dicitur summorum Pontificum capitis ornamentum ac tegumentum, atque adeo Cardinalium, Archiepiscoporum et Episcoporum : cujus tamen mentionem inter ornamenta Pontificum, apud veteres Auctores, qui de Officiis divinis scripsere, aut in Sacramentariis, vel veteribus Liturgiis fere nullam fieri observavit Menardus ad librum Sacramentorum Gregorii M. adeo ut vix ann. 1000. ea tribuatur Pontificibus et Episcopis, ut apud Petrum Damian. serm. 1. de Dedicat. et lib. 1. Epist. 20. Hugonem Flaviniacensem in Chron. ann. 1100. pag. 260. S. Bernardum Epist. 40. etc. Honorius Augustod. lib. 11. cap. 24 :

Mitra quoque Pontificalis sumpta est ex usu legis. Hæc ex bysso conficitur et thyara, etc.

Adde Hugonem a S. Victore lib. 1. de Sacram. cap. 55. et in Speculo Eccl. cap. 6. Philippum Eystetensem in Vita S. Willibaldi cap. 22. Innocent. III. PP. lib. 1. de Myster. Missæ cap. 10. 11. 44. 60. etc. Jacobus Cardinalis de Bonifacio VIII :

Cornua fronte gerit duplicem signantia legem,

Legem quippe novam Christi veteremque figuram.

Symeon Thessalonicensis lib. de Templo et Missa, ait Episcopos Orientales sacra facere nudo capite, excepto Alexandrino Patriarcha qui in capite gerit, quod vocant ἱερόν, deinde hæc subdit :

Ἕφερε γὰρ ὁ νομιϰὸς ἀρχιερεὺς ἐπὶ ϰεφαλῆς ϰίδαριν, ἣν δὴ ϰαὶ μίτραν ὀνόμαζον, ϰατὰ δὲ ϰαὶ οἱ περιτιθέντας ἱεράρχαι τοῦτο ϰαλεῖν εἰώθασιν.

Mitra Connsistorialis, Qua utitur Papa cum in consistorio sedet. Gajetanus in Ord. Rom. apud Mabill. Mus. Ital. tom. 2. pag. 440 :

In pronunciatione ipsorum legatorum vel nunciorum ipse (Papa) debet portare pluviale aurifrigiatum, et Mitram consistorialem nuncupatam.

Alter Ordo Rom. ibid. pag. 232. sic eam describit :

Mitra cum aurifrisio in titulo sine circulo utitur (Papa) cum sedet in consistorio, et judicat ; unde coronam regalem repræsentat.

Mitras gerebant Cardinales, antequam pro capitis ornamento galerus iis assignatus esset in Concilio Lugdunensi ann. 1245. Ægidius Aureæ valli Monach. in Alberto Episc. Leod. cap. 61 :

Constituit eum summus Pontifex sanctæ Ecclesiæ Romanæ Cardinalem, et imposita Mitra capiti ejus, inter Cardinales summos eum fecit considere.

Mitræ Cardinalium meminit etiam Cencius in Ord. Rom. apud Mabill. tom. 2. Mus. Ital. pag. 204. Balsamon de Chartophylace, lib. 7. Juris Græcorum pag. 462 :

Καὶ τούτους δώδεϰα Καρδηναρίους τοῦ Πάπα ὁμοίως βλέπομεν ϰεϰοσμημένους χρυσοῖς ἐπιϐλήμασιν, ὡς ἀντιπροσωποῦντας τῷ Πάπᾳ, ϰαὶ τὰ τούτου στηρίζοντας δίϰαια.

Mitra Romana, ejusdem nempe formæ quæ Cardinalium. Charta Leonis IX. PP. in favorem Eberhardi Archiep. Trev. ann. 1049 :

Quapropter omnibus ipsis laudantibus et respuentibus pro investitura ipsius Primatus, Romana Mitra caput vestrum insignimus, qua et vos et successores vestri in Ecclesiasticis officiis Romano more semper utamini, semperque vos esse Romanæ sedis discipulos reminiscamini.

Mitræ privilegium indultum a summis Pontificibus interdum aliis quam Episcopis, verbi gratia Abbatibus, de quorum mitra egimus in voce Abbas mitratus : præterea Canonicis Ecclesiarum Cathedralium. Anonymus Hasenrietanus in Gebhardo Episc. Eystetensi, de Clemente PP. :

Qui eisdem Babergensibus hoc privilegium, ut in summis festivitatibus, tum ministri altaris, tum etiam cæteri seniores Mitram haberent in capitibus.

Habentur in Bohemia Pia lib. 5. pag. 64. 65. Bullæ Pontificum Urbani et Bonifacii, quibus facultas conceditur Canonicis Pragensis Ecclesiæ, cum Archiepisc. celebranti in Subdiaconatus et Diaconatus officio adsunt, uti mitris albis. In Vitis Abbatum S. Albani pag. 52. Pictaviensis Archidiaconus,

Meus, inquit, Vicarius in Ecclesia B. Hilarii incedit mitratus in omnibus anni festivitatibus, nec derogat Mitra Episcopali dignitati

. Vide Vitam S. Henrici Imperatoris cap. 18. et Bonfilium Constantium in Messana lib. 8. fol. 58. v°.

Mitrata Beneficia, Episcopatus, Abbatiæ. Gualvaneus de la Flamma apud Murator. tom. 12. col. 1009 :

Ille (Johannes XXII. PP.) fuit in concedendis gratiis ultra modum benevolus ; iste (Benedictus XII. PP.) fuit crudelissimus ; retinuit enim 330. beneficia Mitrata cum baculis pastoralibus, et sic ecclesiarum non pastor, sed destructor fuit.

Mitras omnibus clericis communes fuisse, docet synod. Tornac. ann. 1366. inter Stat. ejusd. eccl. pag. 51. art. 14 :

Item intrantes vel exeuntes cancellum capita humiliter inclinent ad altare ; et dum divina celebrantur, Mitras in capitibus non habeant.

Ubi capitis tegmen clericorum proprium intelligendum est.

Mitras Monachis tribuit etiam liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 18 :

Mitras laneas, quales Conversis formavimus, in opere tamen operariis, et itinerantibus in itinere concedimus.

Et cap. 40. ubi de Infirmis :

Cum in superpelliciis ante infirmariam sedent, conceditur eis ad protegendum caput, capparones, vel Mitras laneas ferre.

Regula reformat. Monast. Mellicens. ann. 1451. in chron. ejusd. Monast. pag. 360 :

Item quilibet habebit unam Mitram de lana ad tegendum caput tempore dormitionis, et etiam unum pannum lineum pro capite. Mitrella,

eadem notione, ibid. pag. 413 :

In refectorio conventualiter constituti sicut et in aliis actibus conventualibus caputiis habitus tecti, nisi necessitas vel consuetudo discoopertionem exigat, solemus existere, nudam Mitrellarum delationem, quantum commode fieri potest, congrue devitantes.

Ubi mitræ et mitrellæ videntur appellari ejusmodi capitis tegumenta quæ capparones vocant : quomodo hæc vox videtur sumi in Jure Feudali Saxonum cap. 33. art. 5 :

Antequam vassallus accedat ad dominum, gladium, cultellum, et calcaria, pileum, et Mitram deponat, chirothecam et cappas exuat, etc.

Mitra viris etiam tribuitur. Albert. Argentin. ann. 1317 :

Rex alloquens jocose hospitem suum, videns eum pulcram habere Mitram in capite, sicut tunc moris erat, dixit Rex, se oportere Mitram eandem habere, et ipsam extraxit de capite illius.

Mitram denique vocabant nostri capitis tegumentum, quod Imperatorum et Regum coronis substernitur. Mitra, Vitta, regalis corona, vel frontalis seu amictum capillorum. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641. Ceremoniale Rom. lib. 1. sect. 5. ubi corona Imperatoris describitur :

Differt forma coronæ Imperialis ab aliis : nam ea sub se thiaram quandam habet in modum fere Episcopalis Mitræ, humiliorem tamen, magis apertam et minus acutam : estque ejus apertura a fronte, non ab aure.

Gajetanus in Ord. Rom. ubi de coronat. Imper. apud Mabill. Mus. Ital. tom. 2. pag. 401 :

Cumque lecta fuerit epistola, et graduale cantatum, Imperator procedit processionaliter ad altare, ubi summus Pontifex imponit ei Mitram clericalem in capite, ac super Mitram imperatorium diadema, dicens ut sequitur : Accipe signum gloriæ, diadema regni, coronam imperii, in nomine Patris, etc.

Chronicon Ceccanense ann. 1209. de Ottone Imperat. :

Oddo coronatus Imperator, vestitus Imperialibus vestimentis sacratis, Mitratus et coronatus, ivit cum D. Papa, etc.

Mitram etiam Vratislao Bohemiæ Regi,

quamvis laïcæ personæ mitti non consuevisset, in signum intimæ dilectionis misit

Alexander II. PP. ut est in Epistolis Gregorii VII. PP. lib. 1. Epist. 38. Mitra, ducibus Boemiæ concessa a Romano pontifice sub annuo censu, cujus meminit Liber. cens. eccl. Rom. :

Item in quodam thomulo Lateranensi, inter cætera Spicicineus dux Boemiæ accepit licentiam a PP. Nicolao sibi portandi Mitram, et promisit se daturum omni anno centum libras argenti de terra sua sub nomine census.

Rogerio Siculorum Regi concessit Lucius II. PP. de quo ita Otto Frising. lib. 1. de Gest. Frider. c. 27. 28 :

Concordiam inter Siculum et Papam hujusmodi esse accepimus, Papa concessit Siculo virgam, et annulum, dalmaticam, et Mitram atque sandalia.

Et Innocentius III. PP. Regi Aragoniæ, in Gestis ejusdem PP. pag. 135 :

Regalia insignia universa, mantum videlicet et colobium, sceptrum et pomum, coronam et Mitram ad opus tuum non minus pretiosa, quam speciosa fecimus præparari, et ea liberaliter tibi donavimus, insignum gratiæ specialis.

Adde Odor. Rainaldum ann. 1204. n. 71. et tom. 5. Hist. Francor. pag. 878. Ita apud Hebræos, Pontifices præter cidarim mitram gestabant, ne caput cidaris lamina statim attingeret. Philo de Vita Mosis lib. 3 :

Μίτρα δὲ ἦν ὑπ᾽ αὐτὸ, τοῦ μὴ ψαύειν ϰεφαλῆς τὸ πέταλον.

Vide Seldenum de Succes. Hebr. lib. 2. cap. 7. De mitra pluscula congessit C. Paschalius de Corona lib. 4. cap. 20. 21.

Mitra, Capitis tegmen militibus proprium. Stat. provinc. conc. Trevir. ann. 1310. tom. 2. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 45. col. 1 :

Presbyteri, canonici et clerici rugatas et scacatas vestes gestantes, nec non Mitras, ut vulgariter dicamus, seu cutusas (l. cucufas) coram episcopis et ordinariis, ac etiam in ecclesiis in quibus ipsi beneficia obtinent, deferentes, venerabile clericale signum... deferre... vilipendunt, ut sic alterati in milites armatæ militiæ videantur.

Mitra Ferrea, in Notit. ann. 1329. apud Guden. Cod. Diplom. tom. 2. pag. 1365. Ruodlieb. fr. 1. vers. 25 :

In Mitra galeam rutilam gestat chalybinam,

Districtus gladio compto capulotenus auro.

Occurrit ibidem fr. 5. vers. 45.

Mitra Baptizatorum. Vide Chrismale in Chrisma.

Mitra Græcorum, seu capitis amiculum. Guillelmus Apul. lib. 1. de Gest. Norman. :

.... Ibi quendam conspicientes

Mox virum Græco vestitum nomine Melum,

Exulis ignotam vestem, capitique ligato

Insolitos Mitræ mirantur adesse rotatus.

Ita sane sunt Turcorum Turbani ; Græcos vero ejusmodi capitum tegmenta gestasse, nescio an legatur.

Mitra, Capitegium, seu operculum, quo falconis caput et oculi teguntur, ne videat, apud Albertum Magnum lib. 23. de Animal. cap. 3. 4.

Mitrale, Theca in qua reponitur mitra. Charta Joannis Archiep. Capuani ann. 1304. in Sanctuario Capuano :

Mitram unam cum smaltis... cum Mitrali in quo ponitur ipsa mitra.

Adde Gajetanum in Ord. Rom. apud Mabill. tom. 2. Mus. Ital. pag. 280.