◊ A quibus vero primum inventæ sint ejusmodi Notæ, docet idem Petrus diaconus ex Isidoro lib. 1. Orig. cap. 21 :

Vulgares Notas Ennius primus mille et centum invenit, ad hunc scilicet usum, ut quicquid per contentionem præsentium diceretur, Librarii complures scriberent simul adstantes, divisis inter se partibus, quod quisque verba, et quo ordine excipere. Dehinc Tullius Tyro Ciceronis Libertus Notas præpositionum commentatus est. Post hunc Philargyrus Samius et Aquila Mæcenatis Libertus alias addiderunt. Deinde Lucius Annæus Seneca contractis omnibus, digesto et aucto numero, opus in quinque millia extendit.

Ex quo quidem Diacono emendandus idem Isidorus, in hisce verbis :

Post eum tertius Persannius Philargyrus ;

legendum enim post eum Samius Phylargyrius, quod non advertit Lipsius. Istiusmodi per notarum compendia scribendi rationis passim mentio est apud Scriptores. Gellius lib. 17. cap. 9 :

  Scriptor eris felix, cui littera verbum est,

Quique Notis linguam superet, cursumque loquentis

  Excipiens longas nova per compendia voces.

Martialis lib. 14. Epigrammate 208. de Notario :

Currant verba licet, manus est velocior illis :

Nondum lingua suum, dextra peregit opus.

Prudentius περὶ στεφάνων de passione S. Cassiani :

Præfuerat studiis puerilibus, et grege multo

Septus, magister literarum sederat,

Verba Notis brevibus comprendere cuncta peritus,

Raptimque punctis dicta præpetibus sequi.

S. Hieronym. Epist. 111 :

Mea autem lingua in similitudinem scribæ velocis, quem Notarium possumus intelligere, quodam signorum compendio breviatum Evangelii, strictumque sermonem exaravit in tabulis cordis carnalibus.

S. Augustinus Epist. 258. de quodam Notario :

Erat autem strenuus in Notis, et in scribendo bene laboriosus.

Idem lib. 2. de Doctr. Christ. cap. 26 :

Ex eo genere sunt etiam Notæ, quas qui didicerunt, proprie jam Notarii appellantur.

Idem in Collat. 2. diei cum Donatist. cap. 3 :

Et cum se Notas ignorare dicerent, petentes, ut prius eis ederentur gesta conscripta, Cognitor jussit, ut quod eorum Notarii exceperant, eis recitaretur.

Collatio Carthag. 2. cap. 43 :

Notas non novimus, neque ea natura rerum est, atque ipsarum, ut ita dixerim, literarum, ut quisquam notas legat alienas. In Codicibus legere non possumus, nisi edita fuerint gesta in paginis, non habeo quod tractem, non habeo quod legam.

Martyrium sancti Genesii Arelat. apud Surium 25. Aug. :

Sanctus itaque Genesius in juventutis flore primævo provincialis militiæ tyrocinium suscepit, eam officii partem studio et arte complexus, quæ patronorum verba, vel nova signorum velocitate, vel dexteræ, sonum vocis æquaret, spiritalem futuræ gloriæ imaginem præfigurans, ut, qui præcepta divina celeritate audiret, ea fidelibus Notis piæ mentis exciperet.

Ennodius in Vita sancti Epiphanii Episc. Ticinensis :

Notarum in scribendo compendia, et figuras varias verborum multitudinem comprehendentes brevi assecutus, in Exceptorum numero dedicatus enituit.

Marcus Diaconus Gazensis in Vita S. Porphyrii Episc. Gazensis n. 88. ex versione Gentiani Herveti :

Cornelius..... sciens Notis scribere, quibus utuntur in Jure,... notabat omnia, quæ dicebantur et opponebantur.

Sanctus Rembertus in Vita S. Anscharii Arch. Brem. cap. 15 :

Porro.... quam studiosus fuerit, testantur Codices magni apud nos, quos ipse propria manu per Notas conscripsit.

Quæ sic extulit Gualdo Corbeiensis Monachus :

Quam fervens in amore Dei fuit, et studiosus,

Indicio libros, quos ipse Notavit, habemus,

In quibus Omnipotentis laus æterna resultat.

Idem :

Sedis Apostolicæ fecit decreta Notare

Plurihus in foliis.

Vide Glossarium mediæ Græcit. in Νοτάριος, col. 1003. et voce Σημεῖα col. 1361.