« »
 
[]« Numerarius » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 5, col. 621b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/NUMERARIUS
NUMERARIUS, Arithmeticus, ut est in Gloss. Lat. MS. Regio. Gloss. Græc. Lat. : Ἀριθμητής, Numerarius. Alibi :
Ψηφιστὴς, Computor, Numerarius, Ratiocinator.
Augustinus in Psalm. 146 :
Excedit omnes Numerarios, intelligentia ejus numerari a vobis non potest.
Ita usurpat etiam lib. 2. de Libero arbitrio cap. 11.
Numerarii, qui in Notitia Imperii, pag. 13. 53. 119. inter Officiales Judicum, seu Magistratuum recensentur, erant ii,
qui publicum nummum ærario inferebant, hoc est, qui pecuniam Regiam ex tributis, et portoriis, et vectigalibus partam in æraria inferebant
, ut est in Glossis MSS. ad Cod. Theod. et apud Isidorum lib. 9. Orig. cap. 4. Ita ex Novella Valentiniani de Officio et Numerariis P. P. Sidonio lib. 1. Ep. 11. lib. 2. Epist. 1. Senatore lib. 12. Ep. 13. 23. et aliis, tributariæ functioni operam dedisse, et Præfectorum Prætorio, vel Rectorum Provinciarum Officiales fuisse observare est, ut et ψηφιστὰς et διαψηφιστὰς appellatos a Basilio Epist. 250. Eunapio, Suida, etc. Numerariorum præterea mentio est hac notione in Cod. Theodos. tit. de Numerariis, actuar. etc. lib. 8. ubi multa Jacobus Gotofredus in Paratitlo, et ad legem 4. eod. tit. in Nov. Theodos. de Postulando, apud Evodium de Miraculis S. Stephani cap. 3. Gregorium M. lib. 10. Epist. 18. in Concilio Toletano XII. et XVI. in Concilio Cæsaraugust. II. in Legibus Wisigoth. lib. 2. tit. 26. lib. 12. tit. 1. § 2. etc. Vide Glossar. med. Græcit. voce Νουμεράριος col. 1007.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Ad hujusmodi Numerarios refert Carolus de Aquino id quod legimus apud Vegetium lib. 2. cap. 19 :
Sed in quibusdam notarum peritia calculandi, computandique usus exigitur. Totius enim legionis ratio, sive obsequiorum, sive militarium munerum, sive pecuniæ quotidie adscribitur actis, majore prope diligentia, quam res annonaria vel civilis, libris adnotatur.
Etymon ducit idem de Aquino, non a nummis ærario illatis, sed a numeris seu copiis militaribus. Utque huic opinioni potius assentiatur, facit vocabulum Supernumerarii, qui profecto dicuntur a Nummerariis, nec alioqui quidquam habent negotii cum numeris notarum, sive ratione computandi. Addit tandem, Numerarios a Jurisconsultis appellatos fuisse Rationarios, a publicis rei castrensis et militaris rationibus computandis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Numerarius Canonicus, Qui de [] ipso collegio est, non ultra numerum constitutum. Constitut. Eccl. Valent. tom. 4. Concil. Hispan. pag. 154 :
Nullus in dicta sede, in qua certus Canonicorum et præbendarum numerus existit ad dignitatem... admittatur, nisi fuerit Canonicus Numerarius, actuque in eadem Ecclesia præbendatus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Numerarium Pretium, Numerata pecunia, vel de qua numeranda conventum est. Roland. Patav. de factis in Marchia Tarvisina lib. 10. cap. 17 :
Capitaneus ille qui pretio Numerario summum seu castrum Montissilicis reddiderat Marchioni.
© École des chartes.