![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/P/089b.jpg)
« Pagani » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 089b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/PAGANIPAGANI, Scriptoribus Christianis vulgo appellati Gentiles, et Idololatræ. Lex 46. Cod.
Theod. de Hæretic. (16, 5.) : ![[]](img/image.png)
Marius Victorinus de Homoousio recipiendo : Et infra :
Gentiles, quos vulgo Paganos appellant.
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/P/089c.jpg)
Marius Victorinus de Homoousio recipiendo : Græci quos Ἑλληνάς vel Paganos vocant, multos Deos dicunt.S. Augustinus lib. 2. Retract. cap. 43 :
Deorum falsorum mutorumque cultores, quos usitato nomine Paganos vocamus.Sic rursum de opere Monachor. cap. 11. Gloss. Græc. Lat. :
Ἑλλὴν τὴν θρησϰείαν, Paganus.Vigilius Tapsensis lib. 1. contra Arianum cap. 5 :
Cum tres sint in mundo religiones, judæorum, Paganorum, et Christianorum.Ita ex his patet id nominis gentilibus a vulgo Christianorum inditum, cujus quidem mentionem non fieri apud scriptores ante annum 365. pridem observarunt viri docti ex lege 18. Cod. Th. de Episc. (16, 2.) quæ est Valentiniani et Valentis, qua tempestate scribebat etiam supralaudatus Marius Victorinus : tametsi antea obtinuisse existimari possit. Unde vero natum, varii varia tradiderunt, etiam ex antiquioribus, Philastrius, Isidorus in Origin. Beda, et alii, quos jure explodunt qui rem attentius investigarunt, et in hanc ferme sententiam concedunt, a Pagis, Paganos appellatos Deorum cultores : quod cum Constantini M. et filiorum edictis proscriptus esset ab urbibus et civitatibus profanus Deorum cultus, eorumque fana passim in iis clauderentur, in pagos sese reciperent, ibique Deos suos colerent, et clandestina sacra peragerent, quæ est Baronii et aliorum vulgatior sententia : quam fulciunt Glossæ antiquæ MSS. et Isidori, in quibus
Paganicus, utIn iis denique Pagæ dicuntur memoriæ sine Idolis, quod Paganis et Gentilibus non liceret habere fana publica, ex quo Imperatores Christiani effecti sunt. Et sane Christum in majoribus urbibus duntaxat cultum innuit sanctus Severus, seu Endeleichus Rhetor, in carmine de Mortibus boum :(leg. vir)occultusdicitur, etPaganus, ab eo quod paga colit,id est, pagos incolit : Pagi, Pagani in pagis habitantes.
Hanc quidem sententiam mire firmat Epist. 75. Nili Monachi lib. 1. qui gentiles ϰατὰ τὰ προάστεια sacrificia sua exegisse significat. Alii sic appellatos volunt, quod pro superstitionibus paganicis contumaciter ea tempestate contenderent, uti Jacobus Gothofredus, cum nempe singuli fere pagi suos haberent Deos, suaque sacra, quod ex Libanii loco probare nititur. Salmasius vero ad Vopiscum Paganos dictos contendit a pagus, voce quæ idem valet ac gens, ἔθνος, unde promiscue Gentiles et Pagani appellati. Est denique alia Anonymi sententia in Codice regio :Signum quod perhibent esse Crucis Dei,Magnis qui colitur solus in urbibusChristus perpetui gloria nominis,Cujus filius unicus.
Paganus, qui sine aliquo jure est. Pagus, Collegium, curia vel possessio ampla sine aliquo jure : unde et Paganos dicimus alienos a jure, sacris Constitutionibus.Atque is respexisse videtur illud Orosii in præfat. ad lib. 1. Hist. :
Præceperas mihi uti adversus vaniloquam pravitatem eorum, qui alieni a civitate Dei, ex locorum agrestium compitis et pagis Pagani vocantur sive Gentiles, quia terrena non sapiunt.Sive igitur Baronii, sive Gothofredi, vel Salmasii et aliorum sententia obtineat, constat a Pagis, et a Pagensi idololatria Paganos nuncupatos, ex Prudentio lib. 1. Peristeph. in S. Romano :
Non erubescis stulte, Pago dedite.Idem lib. 1. contra Symmach. :
Sunt hæc barbaricis Gentilia nomina Pagis.
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/P/090a.jpg)
Et infra : Vide Petrum Abælardum in Epist. ad Roman. lib. 1. pag. 505.Nec pago implicitos per debita culmina mundiIre viros prohibet.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganæ Gentes, Eadem notione, in Capitul. Caroli M. ann. 803 : Credimus quia corruent ante nos omnes Paganæ Gentes, et erimus victores.Eadem leguntur in Epist. Zachariæ PP. tom. 1. Capit. col. 823.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Pagani dicti etiam Mahumetani, in Chron. Pisano de captione Hierusalem et Majoric. apud
Murator. tom. 6. col. 100 : Terrestris autem Christianorum exercitus cum ad liberandum Jerusalem proficisceretur, grandia et innumera contra Paganos iniit certamina.
Pagani appellati interdum infantes, quorum certis ex causis differebatur Baptismus,
quibus postea id in joculare, ut Ausonii verbo utar, nomen transiit : quod
attigimus in Notis ad Alexiadem. Nam posterioribus sæculis nomen tum primum datum
infantibus, cum baptizarentur, cum olim secus fieret, quod pluribus ostendit Menardus ad
librum Sacramentorum Gregorii M. pag. 98. 99. Quippe baptizandi nomen dare
dicebantur, eorumque nomina recitabantur, cum ad Baptismum percipiendum evocabantur : quod
sane mirum videri non debet de adultis, qui a Paganismo ad Christianismum transibant, cum
nomina sua haberent.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Ea nihilominus,
cum ad baptismum accedebant, interdum mutasse, testis est
MS. : Idem docet MS. :Guillelmot ot dit au provoire,Et il le baptiza en Oirre,Et li Quens l'a de fons levez,Si l'ont Anselet apelez.
Tranchez li Archevesque li Duc Rou baptisa,Li Duc Robert le tint et Robert l'apela.
◊ Infantium vero baptizandorum scripta etiam fuisse nomina
docuimus in voce Nomen : unde etiamnum Sacerdos priusquam procedat ad Baptismi
ceremoniam, hæc verba profert, Quis vocaris, ut est in libro Sacrament. tum enim
Patrinus nomen pueri edit. Cumeanus Abbas de Mensura pœnitentiarum cap. 6. extremo :
Infans infirmus et Paganus commendatus Presbytero, si moritur, Presbyter deponatur ; si negligentia parentum sit, uno anno pœniteat.Eadem notione vocem Ethnicus usurpant Leges Presbyterorum Northumbrensium in Consiliis Anglicanis circa ann. 977. cap. 10 :
Si exactis 9. noctibus per negligentiam mortuus fuerit(infans absque baptismo)Componatur utique apud Deum,... quod infans tam diu fuisset Ethnicus.
Paganiæ, Superstitiones Paganorum a Christianis fidei adhuc dubiæ observari solitæ, quæ in
Conciliis passim proscribuntur. Capit. Caroli Mag. lib. 5. cap. 2. Capitul. ann. 769. cap.
6. et Othlonus in Vita S. Bonifacii Archiepisc. Mogunt. lib. 1. cap. 42 :
Ut populus Dei Paganias non faciat, sed omnes gentilitatis spurcitias abjiciat.Idem lib. 2. cap. 2 :
Nam si istas Paganias ibi Paternitas vestra prohibuerit.Exstat Indiculus superstitionum et Paganiarum in Concilio Leptinensi capite 4. Recensentur eæ in vita S. Eligii lib. 2. cap. 15. Vetus Pœnitentiale MS. :
Kalendas Januarii secundum Paganiam honorare.Pœnitentialis Egberti Archiep. Cantuar. pag. 18 :
De iis, qui Paganias faciunt.
Paganismus, Paganorum religio. Concilium Dusiacense I. part. 2. in Præfat. de
Lauduno municipio :
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/P/090b.jpg)
Concilium Dusiacense I. part. 2. in Præfat. de
Lauduno municipio : Quod ab exordio sui nunquam inter sedes Provinciales Remorum Provinciæ in Paganismo, vel in Christianismo nomen vel locum habuit.MS. :
Se Rou vouloit por nous chrestien devenir,Beautestire rechoire, Paiennime guerpir.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganismus, Mahumetanorum secta. Chron. Pisanum de captione Hierus. et Majoric. apud Murator.
tom. 6. col. 103 : Ibique abrenuntians Paganismo, Christianum nomen cum suo parvulo filio suscepit.
Paganismus, Terra Paganorum. Ordericus Vitalis lib. 10. pag. 761. ut
Coadunatis viribus totius Paganismi bello illos exciperent.Epistola Guill. de Carnot. Magistri Templi ad Honorium III. PP. apud Rubeum lib. 6. Hist. Ravennat. :
Eo hoc vobis intimamus, quod annis pluribus retroactis non recolimus Paganismum in statu fuisse debiliori.Matth. Paris. ann. 1193. de Saladini filiis :
Qui in omni versutia, in Paganismo, omnibus præminebant.Et ann. 1250 :
Sic totus contremiscet Paganismus.Bromptonus ann. 1161 :
Proficiscens igitur Paganismum prospere pertransivit.Liber MS. de Statu Terræ Sanctæ :
Baudas est chiès de Payennie, aussi come Rome est chiès de toute Chrestienté.Joinvilla in S. Ludovico :
Le Souldan estoit le plus puissant Roy de toute Payennie.Adde Notas nostras ad eumdem scriptorem pag. 58. MS. :
Mais Blanc conois ge bien,En Paenisme est en prison,S'el tient un Sarrazin felon.
P. , 1766.
◊ Paienie, in Chron.
S. Dion. tom. 5. Collect. Histor. Franc. pag. 257. Paienime et Paienisme, in
Hist. contin. Guil. Tyr. apud Marten. tom. 5. Ampl. Collect. col. 637. 645. et 685.Paganismus, idem quod Pagania, Superstitio Paganorum. Concilium Suessionense ann. 744.
cap. 6 :
Ut populus Christianus Paganismum non faciat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganitas, Paganorum mores. Bulla Clementis VI. PP. ann. 1345. tom. 2. Hist. Dalphin. pag.
528 : Nos tunc de hujusmodi pravis conatibus, et oppressionibus, quos fera Paganitas in eosdem fideles sic atrociter exercebat condolentes in intimis, etc.
Paganitas, Paganismus, Paganorum religio, in leg. ult. Cod. Th. de Spectacul. (15,5.) Iso
Magister in Glossis,
superstitio, Paganitas, vana religio.Symmachus I. PP. Epist. 7 :
Roma mihi testis est, utrum a fide Catholica, quam... veniens ex Paganitate suscepi, aliqua ex parte deviaverim.Tudebodus lib. 1. Itineris Hierosol. :
Obsecrantes D. Jesum Christum, ut suum defendat populum, et Christianis militibus victoriam præstet, suamque sanctam Christianitatem exaltet, et Paganitatem destruat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganimitas, Eadem notione. Concil. Terracon. ann. 1329. apud Marten. tom. 4. Anecd. col.
307 : Quapropter non volentes tantam Dei offensam et ecclesiæ tolerare, cum juxta ecclesiasticas sanctiones peccatum Paganimitatis incurrat, qui se Christianum asserens Sedi Apostolicæ obedire contempserit, etc.
Paganitius, Vir occultus, in Gloss. Isid. Ita enim legendum ex Papia, pro, ut ;
id est, vir paganicæ religioni addictus, quam palam profiteri non licebat ætate Isidori,
ut quidam volunt. Sed magis placet Paganitium, virum occultum dici,
pagensem, qui nullius est nominis.
![[]](http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/P/090c.jpg)
dici,
pagensem, qui nullius est nominis.les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganicus Ritus, Paganorum religio, in Vita MS. S. Winwaloei.les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Paganissimus, Paganismo addictissimus. Acta S. Edelburgæ tom. 2. Julii pag. 482 : Sed Britanniam perveniens, ac primum Gevissorum gentem ingrediens, cum omnes ibidem Paganissimos inveniret, etc.
Paganizare, Paganum agere, Paganorum superstitionem profiteri. Occurrit apud Hadrianum I. PP.
in Capitulis et in Concilio Ancyrano cap. 4. apud Joann. Diacon. lib. 3. Vitæ S. Gregorii
PP. cap. 1. etc.
P. , 1766.
◊ Glossar. Lat. Gall. ex Cod.
reg. 7692 : Paganizare, soi avoir à la coustume des Payens.Hinc Enpaiené, Paganismo addictus, in Mirac. Mss. B. M. V. lib. 1 :
Toulete est toute Enpaienée,Encor fust ele el pais née.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Pagani, dicti non veteribus Romanis dumtaxat, sed et Scriptoribus sequioris ævi, qui
militiam nondum consecuti, ad eam sese accingebant. Apud Græcos JCtos Παγανοί. Vide Glossar. med. Græcit. col. 1075. in hac voce.
Tabul. Majoris Monast. : Subscripsit Radulfus Vicecomes, et uxor ejus Emelina, necnon et filii eorum, HubertusVide Paganus 1.(Episc. Andegav.)et Radulfus Paganus.
Pagani, apud Saxones, dicti Pagenses, censuales, qui Scultetorum civili,
Archipresbyterorum vero Ecclesiasticæ jurisdictioni subsunt, German.
Lantseten. Speculum Saxonicum lib. 1. artic. 2. § 2 :
Libertas etiam est tripertita, quorum primi Episcoporum Synodum quærere solent : et hi Banniti dicuntur ; Proprietarii summorum Præpositorum ; Pagani autem Archypresbiterorum.Lib. 3. artic. 45. § 7 :
Paganis vero, seu censualibus, qui judicium Sculteti quærere solent, 15. solidi pro emenda, et 10. talenta loco verigeldi numerantur.Adde § seq. et lib. 2. art. 53.
