« 1 papas » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 144b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/PAPAS1
1. PAPAS, Pædagogus. Gloss. Isid. :
Papas, Pædagogus, qui sequitur studentes.Papias :
Papas, pedissequus, pædagogus. Pædagogus, puerorum eruditor, idem et Papas, id est, custos.Juvenalis sat. 4 :
Ejusdem Scholiastes ad sat. 7. v. 218 :..... timidus prægustet pocula Papas.
Eunuchus, Pædagogus, aut communi carens sensu, proprium Papatis.Glossar. Lat. Gall. ex Cod. reg. 7692 :
Papas, Garchon. Unde versus :
Aliud Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657 :Garsio sit Papas, lini genus, et pædagogus.
Papas, parasitus, pandox. Petrus Damian. lib. 7. Epist. 12 :
Dimissus itaque puer in medio, sine Papate, vel gerula, cœpit ire, etc.Leo Ost. lib. 2. cap. 29 :
Monitus a Papate suo, ut sine suspicione alicujus fugere posset, monastica veste indutus, fugam arripuit.Occurrit in Vita S. Adalberti Episcopi Pragensis cap. 14. 17. apud Surium 23. April. et in Actis SS. Viti et Modesti, apud eumdem Surium. In Glossa MS. ad disticha Magistri Cornuti,
Papas, tis, garcianus coquinæ, dicitur. Vide Dantem in Purg. 15. et Pappas infra.
Papas, Papatus, Clericus, vel Sacerdos. Acta Romanæ Synodi sub Zacharia PP.
apud Othlonum in Vita S. Bonifacii Mogunt. lib. 2. cap. 5 :
Et ipsa EpistolaInnocentius III. PP. lib. 15. Ep. 60. ad Thebanum Archiepiscopum :(D. Jesu Christi)per manus Angeli Domini pervenit ad Romanam civitatem ad locum sepulchri S. Petri, ubi claves regni cœlorum constitutæ sunt, et duodecim Papati, qui sunt in Romana civitate triduanas fecerunt vigilias, in jejuniis et orationibus, etc.
Canonici ejusdem Ecclesiæ obtinuerunt ab eo medietatem omnium Monasteriorum et Papatuum, in quibus tres Monachi vel pauciores morantur.Lib. 16. Epist. 98. ad Episcopum Amyclensem :
Abbatiarum, Ecclesiarum, Papatuum, decimarum et possessionum ad eorum Ecclesias pertinentium illicitos detentores.Et Epist. 115. ad Cardicensem Episcopum :
Quia vero constitit nobis, quod Hospitalarii habebant septem homines Ecclesiæ Cardicensis, scilicet Papam Leonem, Joannem Fot, etc. jubemus illos restitui. Præterea omnes Abbatias et Papatus in tenimento Hospitalis constitutos, etc.Ubi Papatus videntur esse qui Obedientiæ, seu Prioratus, nostris dicuntur. Bosquetus reditus et beneficia minorum Clericorum interpretatur, quos vulgo παπάδας Græci appellant. Papades, in Concilio Senensi ann. 1423. Goarus ad Cedrenum has voces, πάπας, et παπᾶς, distinguit : et alteram summo Pontifici, alteram Clericis minoribus convenire ait. In Isaacii Comneni Nov. :
Ὅτε ποιεῖ τοῦτον λιτὸν παπᾶν, ἢτοι ἀναγνώστην.Quibus verbis innuitur Lectorem esse ex infimo Clericorum ordine, simplicemque esse Clericum. Atque ita vocem παπᾶς, pro Clerico usurpasse Byzantinos constat. Theophanes pag. 83. ait Cyrum Præfectum Prætorio, cum sibi timeret a Theodosio Imp. in Ecclesiam confugisse, factumque esse Papam :
Ὁ δὲ προσφυγὼν τῆ ἐϰϰλησίᾳ, ἐγένετο παππᾶς.Et Heraclius cum Crispo Patricio dignitatem abrogasset, et εἰς ϰληριϰοῦ σχῆμα τὴν ϰεφαλὴν ἀποϰείρασθαι jussisset, recitatis a Patriarcha solemnibus precibus, de eo postmodum ad milites verba faciens, παπᾶν Κρίσπον appellavit, ut est apud Nicephorum Constantinop. in Breviario pag. 6. 1. edit. Et apud Nicetam Choniatem in Isaacio lib. 1. n. 2 :
Ἀλλὰ ϰαὶ τοὺς προσρυομένους τεμένεσιν ἀπέσφαττον ποῦ ποτε ὁ παπᾶς, λέγοντες, Et in templa confugientes mactabant, ubi esset Papa, rogitantes,id est, ædis Sacerdos : nam et in Epist. Barbaro-Græca Bessarionis Cardinalis edita a Meursio pag. 59 παπάδες pro Presbyteris etiam accipiuntur, uti παπαδισϰία, in Actis S. Eliæ junioris a Combefisio editis pag. 199. pro sacrificulis, uti Presbyteros nostros vocant Calvinistæ : et παπαδίαι, pro Sacerdotissis, in Glossis Græco-barbaris. Sed et ejusmodi παπάδων uxores παπαδίαι appellantur in Nomocanone edito a Viro doctissimo Johanne Baptista Cotelerio tom. 1. Monumentor. Eccles. Græcæ cap. 137. Scribit præterea Scaliger lib. 7. de Emendat. temp. pag. 684. Æthiopes, Sacerdotes Papasath hodie vocare, ut Episcopos Episcopasath. Sed et Indos summos suos Pontifices Papas appellare etiamnum tradit Joseph. a Costa lib. 5. cap. 14. pag. 232. de qua appellatione, vide Francisc. Lopes de Gomara lib. 2. cap. 89. Quin etiam Græcis recentioribus vox παπᾶς præponi solebat Hegumenorum nominibus, quomodo vox Pater apud Latinos. Concilium Calchedon. act. 1 :
Περιμένη τὸν παπᾶν Ἀϐραάμιον.Alibi de Eutychete Archimandrita hæretico : Ὁ παπᾶς Εὐτυχής. Lamentatio MS. de capta Constantinop. : Παπάδες, ἡγούμενοι, etc. Walafridus Strabo lib. de Reb. Eccl. cap. 7. Papæ nomen paternitatis appellationem esse ait, et Clericorum congruere dignitati. Quod etiam colligitur ex Vita Zozimi Episcopi Syracusani n. 16. Vide Menæa 7. Martii.