Pars, Factio ; unde Partes appellantur, qui factionem aliquam fovent. Charta ann. 1251. apud Cl. V. Garamp. in Ind. ad Hist. B. Chiaræ pag. 537. col. 2 :

Quod nullam Partem recipient in civitate vel comitatu Tuderti, si contigerit ibi aliquam discordiam exoriri.

Synod. ann. 1266. ibid. :

Excommunicamus omnes, qui de cetero Partem foverint aut pacem ruperint.

Will. Gemetic. tom. 10. Collect. Histor. Franc. pag. 187 :

Nigellum Constantiensem atque Rodulphum... cum eorum militibus custodes in ea (munitione) reliquit... Illico Partes ducis, Deo juvante, ita eos prostraverunt, ut, etc.

Vide infra Partesanus.

Pars, pro Regione, quomodo dicimus partie, hac notione. Sulpitius Severus lib. 1. Histor. :

Inde in Parte turris Gader tabernaculum fixit.

Capitulum 3. ad legem Salicam cap. 5 :

De negotiatoribus qui Partibus Slavorum et Avarorum pergunt, etc.

Elmham. in Vita Henrici V. Reg. Angl. edit. Hearnii cap. 33. pag. 86 :

Quod subditi eorumdem principum... merchandizare possint tam per terram quam per mare et aquas, solvendo custumas, gabella et deveria,... observando leges et consuetudines Partium ad quas applicare seu in quibus conversari contigerit.

Pars Virorum, Locus in Ecclesia ubi stant viri. Stabant autem ii in navi, ad Meridiem et ad dextram, mulieres ad Septentrionem et ad sinistram. Ordo Romanus :

Diaconus stat versus ad Meridiem, ad quam Partem viri solent confluere.

Amalarius lib. 3. de Eccles. Offic. cap. 2. 32 :

Masculi stant in Australi Parte, et fœmineæ in Boreali, etc.

Adde Micrologum cap. 9. Honorium Augustod. libr. 1. cap. 145. lib. 3. cap. 66. Amalarium in Eclogis de Officio Missæ pag. 1353. 1358. edit. Baluzii, Durandum lib. 1. Ration. cap. 1. num. 46. etc. Synodus Romana ann. 853. cap. 33 :

Et sicut discrete in Ecclesia singula videntur exposita, ita virorum Pars et mulierum Partibus suis contenta sit.

Descripsit Baronius ann. 57. num. 125. hanc inscriptionem Christianam Vaticanam, Ad Sanctum Petrum Apostolum, Ante Regia, In Porticu Columna Secunda, Quando Intramus Sinistra Parte Virorum Lucillus et Januaria Honesta Fœmina. Ex qua quidem inscriptione colligit idem Baronius viros sinistram templi partem ut tum digniorem habitam, mulieres vero dextram occupasse : quod quidem vix sibi constat. Nam cum vetera Christianorum templa ad Orientem exstructa fuerint, virique in iis ad Meridiem, mulieres ad Septentrionem locum habuerint, necesse est ut introeuntibus pars virorum dextra fuerit, quod videtur adversari inscriptioni : nisi quod revera reor, sinistra pars virorum, hoc loco sit, pars sinistra respectu partis virorum. Nam constat partem altaris, in quo legitur Evangelium, sinistrum cornu appellari.

Pars, Actor, vel reus, quomodo dicimus Partie. Lex Wisigoth. lib. 2. tit. 2. § 4 :

Pars utraque, id est, tam petentis, quam petiti, etc.

Joannes Sarisber. Epist. 6 :

Cum ergo Partibus super hoc dies esset præfixa, etc.

Quoniam attachiam. cap. 57. § 4 :

Et adveniente die quindeno, Pars prosequens compareat in Curia, et petat Partem suam, et faciat eam vocari per bedellum, etc.

Charta Henrici IV. Reg. Angl. ann. 1401. apud Rymer. tom. 8. pag. 211 :

In rem suam propriam in hac parte (ut asserit) constitutum, Partem actricem ex parte una, et Joannem Shakel armigerum Partem ream ex altera.

Passim. Vide leg. 6. Cod. de Part. interempt.

Pars Actorea et Citata, in Sententia Sigismundi III. Reg. Poloniæ, apud Ludewig. tom. 6. Reliq. MSS. pag. 225 :

Partis utriusque tam Actoreæ quam Citatæ allegationibus, probationibus et exceptionibus accurate perpensis.

Pars, Advocatus, qui actoris, vel rei partes agit et tuetur. Instrum. ann. 1105. apud Le Blanc in Dissert. Hist. de Monet. pag. 52 :

Cumque statuto simul termino convenissent, Pars Oddonis agere cœpit contra partem domini Abbatis,... At vero pars B. Mariæ (Farfensis) enucleatius, veriusque ipsum perspiciens edictum, asserebat quod, etc.

Pandect. lib. 32. leg. 97 :

Imperator interrogavit Partem legatarii.

Pars, Interventor, Practicis nostris, Partie intervenante : unde Partem facere, intervenire. Libert. Sarlati ann. 1370. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 342. art. 10 :

Sive procurator vel alii officiarii regii causam per se, pro jure regio, moveant, vel adjuncti cum aliis, Partem cum eisdem facientibus.

Stat. ann. 1454. inter Probat. tom. 3. Hist. Nem. pag. 287. col. 1 :

Requirendo... procuratorem regium... quathinus cum eisdem consulibus se jungere contra dictum dominum viguerium, et Partem contra eundem facere haberet. Faire partie,

eodem sensu, in Lit. ann. 1352. tom. 6. earumd. Ordinat. pag. 63. art. 17.

Pars Regia, Fiscus, ærarium regium. Charta Fern. reg. Hispan. æra 1210. apud Cenc. inter Cens. eccl. Rom. :

Si quis igitur... hoc meum spontaneum factum irrumpere præsumpserit,... pro temerario ausu Parti regiæ et nostræ centum libras auri persolvat.

Vide mox Ad partem alicujus solvere.

Pars Divina. Vetus Charta MS. :

Vineas vero... nos antea de Sargite quondam necutiante, Parte divina, cum terra comparavimus.

Pars, Divisio, partitio, Gall. Partage. Charta ann. 1172. in Chartul. Guill. abb. S. Germ. Prat. fol. 196. r°. col. 2 :

Presbyter primus missam cantabit, et capellanus ejus post eum, et sine Parte monachorum beneficium accipient.

Galli diceremus, Sans partage avec les moines.

Pars, Latus, Gall. Côté. Inventar. ann. 1389. tom. 3. Cod. Ital. diplom. col. 363 :

Alæ duæ tafetalis viridis pro ponendo a Partibus altaris.

Pars, Recensio, descriptio, Gall. Rôle de finance. Lit. ann. 1373. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 656. :

Quamplures financias, Partibus earum in cameram compotorum nostrorum Parisius per vos missis, declaraveritis, etc.

Pars, pro Lege, l. hac parte. C. de prox. sacr. scrin. lib. 12. l. nemo. 5. C. de malef. quæ est Constantini. Etiamnum in Venetiis vulgo appellatur. Ita Pancirolus lib. 1. Thesauri var. lect. cap. 77.

Pars Decisa, Decretalium pars ex earumdem collectione detracta atque in Glossas inserta. Consule Hevin. in Arest. parlam. Brit. inter Addit. tom. 2. pag. 65. et Florent. in Præf. ad Comment. in novem priores lib. Decretal.

Partes dicuntur divinæ Eucharistiæ vel panis Eucharistici particulæ, quæ a Sacerdote inter Missæ solemnia fractæ in partes minutiores, fidelibus distribuebantur ad Communionem : Ἀγίαι μερίδες, Evagrio lib. 4. cap. 36. in Vita Lucæ junioris pag. 985. et in Euchologio, ϰαὶ τίθησι τὴν μερίδα ἐν ἁγίῳ ποτηρίῳ. S. Augustinus apud Bedam in cap. 10. prior. ad Corinth. et apud Gratianum de Consecr. dist. 11. can. 58 :

Nec quando manducamus Partes de illo facimus : et quidem in Sacramento sic fit, et norunt fideles quemadmodum manducent carnem Christi : unusquisque accipit partem suam, unde et ipsa Gratia (i. ipsa Eucharistia) Partes vocantur.

S. Cyprianus de Lapsis :

Et alius, qui et ipse maculatus, sacrificio a Sacerdote celebrato, Partem cum cæteris ausus est latenter accipere, sanctum Domini edere et contrectare non potuit, cinerem ferre se apertis manibus invenit.

Ubi observandum Eucharistiam olim fideles de manu Sacerdotis manu sua accepisse, quod etiam ex 21. Statuarum Chrysostomi colligitur, ubi δέχεσθαι τῇ χειρί ter habet. Apud Eusebium lib. 7. cap. 9. legitur χεῖρας εἰς ὑποδοχὴν τῆς άγίας τροφῆς προτείνειν. Utramque enim manum porrigebant, et cavo dextræ supposita sinistra panem suscipiebant, ut est apud Cyrillum in 5. Mystag. Rursum idem Cyprianus de opere et Eleemos. :

Quæ in Dominicum sine sacrificio venis, quæ Partem de sacrificio quod pauper obtulit, sumis.

Quem morem insinuat alibi non semel, Epist. 56. et lib. de Bono patient, ut et Cornelius PP. Epist. ad Fabium Antioch. S. Ambrosius Epist. ad Theodosium apud Theodorit. S. Hieronymus Epist. ad Theophilum. Obtinuit postea ut Sacramentum Laicis non in manus traderetur, sed in os insereretur, ut observat Balsamon ad canon. 101. Concilii in Trullo, idque cautum canone 2. Concil. Rothomag.

Particulæ, Eadem notione. Cæsarius Heisterb. lib. 9. cap. 35 :

Nostis, domine, quod hic reposueritis Particulas ? Sic enim hostias vocare solent.

Partes autem vocabant veteres, quidquid e convivio decerpebatur, et ministris aut mittebatur, aut reservabatur. Lampridius in Alexandro Severo :

Semper de manu sua ministris convivii, et panum Partes, aut olerum, aut carnis, aut leguminum dabat, etc.

Vide Eckeardum juniorem de Casibus S. Galli cap. 2. pag. 51.

Pars, Lusio, Gall. Partie de jeu, in Regesto 80. Chartophylacii regii Ch. 509. ann. 1352.

Pars, pro Partie de guerre, videtur sumi apud Gauterium Antioch. de Bellis Antioch. pag. 457.

Partes, Rationes, qua notione dicimus etiam Parties. Charta ann. 1. Theodorici Reg. tom. 3. Analect. Mabill. pag. 225 :

De pagensis nostris unusquisque per manus nostras recipimus, vel adrecipere habemus, unde apud Hadingan vicedomino Partes exinde fecimus.

Partem Facere, Fœdus cum aliquo facere, inire, Gall. Faire parti, se liguer. Litteræ Roberti Comit. Flandr. ann. 1319. apud Rymer. tom. 3. pag. 771 :

Et si Scoti ad nostros portus declinant, et nostri homines ad Scotiæ portus similiter declinaverint, intentionis nostræ et nostrorum non est eos propter hoc in errore fovere, nec in crimine cum eis participando comitare ; set solum mercaturas exercendo, Partem minime facientes.

Partem Suam Facere, in Statutis Astens. Collat. 16. cap. 74. fol. 53 :

Compellere teneatur alium consortem illius domus vel edificii facere suam Partem seu solvere expensas dicte aptationis.

Trahere in Partem, Gall. Tirer à part, Aliquem e turba seducere, apud Eckeardum Jun. de Casib. S. Galli cap. 1. Cæsarium lib. 2. cap. 6. Guill. in Vita S. Bernardi lib. 1. cap. 11. Herbertus lib. 2. de Mirac. cap. 41 :

Mater in Partem filiam traxit, et luridæ tabis apparitionem innotuit.

In partem secedere, in Collat. 1. Carthag. cap. 10. In partem ire, in Libello delati judicii apud Camillum Peregrinum lib. 1. Hist. Longobard. pag. 225. Secedere in partem, apud Victorem Uticens. lib. 3. et Gregor. Turon. de Vitis Patr. cap. ult. In partem stare, vel in parte, apud Faustum in Vita S. Mauri Abbatis num. 49. Vide Acta S. Dorotheæ num. 8. 13. et Revelationem Stephani II. PP. In partem secedere, lib. 4. Chron. Casin. cap. 39.

Ad Partem, vel Ad Partes, a Gall. A part, Seorsum, separatim. Testam. Andreæ de Luxemb. Camerac. Episc. tom. 9. Spicil. Acher. pag. 295 :

Reservando tamen sibi plenam et omnimodam potestatem huic testamento suo... addendi, subtrahendi... per cedulas, codicillos aut literas clausas ad Partem factas, seu hujusmodi testamento incorporandas.

Vita S. Yvonis tom. 4. Maii pag. 550 :

Episcopus et Cantor et alii convivantes non comedebant de oleribus, pisis vel fabis, quas iste comedebat, quia ista specialiter parabantur pro eo et ad Partem.

Lobinell. Hist. Britan. tom. 2. pag. 555 :

Arma, gladii, enses, lanceæ, quæ inventa fuerint in monasterio S. Victoris, reponantur in aliqua camera deputata ad Partes.

Limborch. Sent. Inquis. Tolos. pag. 181 :

Te merito suspectum fecimus poni ad Partem in carcere, ut certius veritas probaretur.

Charta ann. circiter 1320. ex Regesto Noster fol. 440 v°. :

Ordinatum est quod Esmelus judæus non computetur cum aliis, sed solvat ad Partem secundum quantitatem bonorum suorum.

De Parte, Nomine, mandato, Gall. De la part. Annal. Bertin. ad ann. 863. tom. 7. Collect. Histor. Franc. pag. 81 :

Carolus rex de partibus trans-Sequanis regrediens, Lutardum Papiæ episcopum de Parte Hludowici imperatoris Italiæ, et Gebahardum Spirensem episcopum de Parte Hludowici fratris sui regis Germaniæ, et Nantharium comitem de Parte Lotharii nepotis sui, accipit pro pace petentes, etc.

Ad Partem Alicujus Solvere dicebant. Charta Dagoberti I. Reg. Franc. apud Miræum tom. 1. pag. 241 :

Omnia et ex omnibus quidquam ad Partem nostram, vel fisco publico, de ipso mercado ex ipsa mercimonia exactare potuerit.

Capitula Ludovici Pii ad Legem Salicam cap. 3 :

Ibi volumus ut 40. denariorum solutio quantitatem habeat, quam vel Saxo, vel Friso ad Partem salici Franci cum eo litigantis solvere debet.

Charta ejusdem Ludovici pro Ecclesia S. Juliani Brivatensis :

Et nemini cuilibet obsequium pro prædictis rebus fecissent, nisi tantum ad Partem Regis annuatim caballum unum cum scuto et lancea præsentassent, etc.

Lex Ripuar. tit. 57. § 2 :

Aut si legibus eum non potuerit defensare, ad Partem Regis 200. sol. culp. jud.

Lex. Bajwar. tit. 1. cap. 6. § 3 :

Ad Partem fisci pro fredo præbeat fidejussionem.

Joannes VIII. PP. Epist. 302 :

Sciatis per unumquemque vestrum centum aureos dabitis nostræ Parti.

Anastasius in S. Hadriano pag. 105 :

Ut antefatas quas abstulerat civitates, pacifice B. Petro redderet, et justitias Parti Romanorum faceret.

Charta Hugonis Regis Italiæ ann. 928. tom. 12. Spicilegii Acheriani :

Neque aliquod servitium, quod ad publicam Partem pertinuisse visum fuit, etc.

Charta Archembaldi Archiepisc. Turon. ann. 993. in Tabul. Major. Mon. :

Concedo ut quidquid ex ipsis capellis ad Partem Episcoporum sive Archidiaconorum hactenus in annona, vino... exactum est, etc.

Vide Meurissium in Episcopis Metensib. pag. 175. et Mabillonium tom. 2. Annalium pag. 596.

Ex Parte. S. Eulogius lib. 2. Memorial. SS. cap. 1 :

Vivaci educatione literaria captus, nec non ex Parte linguæ Arabicæ cognitus, totam pene juventutem in prædicto cœnobio exegit.

Phrasis Hispanica, por Parte de lingua Arabica, id est, quod spectat ad linguam Arabicam, Galli dicerent, à l'égard de, etc.

Pro Parte, quomodo dicimus, de la part de, etc. Nomine vel mandato alicujus. Litteræ ann. 1333. tom. 2. Hist. Dalphin. pag. 241 :

Petro de Ambello castellano de Laborello, pro Parte domini nostri Dalphini Viennensis salutem et dilectionem.

Infra :

Unde tibi præcipimus et districte mandamus, vice et nomine dicti domini Dalphini quatenus, etc.

De Parte in Partem Perforare, Phrasis Gallica, Percer de part en part, Transverberare. Lit. remiss. ann. 1370. in Reg. 100. Chartoph. reg. ch. 776 :

De gladio longo et acuto... ventrem de Parte in Partem perforavit.

Ex Parte Diaboli, Gall. De par le Diable. Charta official. Autiss. ann. 1338. in Reg. 72. Chartoph. reg. ch. 40 :

Incœpit fortius clamare et sibi dicere, Surgatis ex Parte Diaboli, etc.

In Partem Deducere, Excipere, Gall. Réserver. Charta ann. 1318. inter Instr. tom. 12. Gall. Christ. col. 405 :

Acto etiam inter prædictos et in Partem deducto quod dictus dominus archiepiscopus suis expensis in dicta villa assignet locum idoneum... ad faciendam halam prædicto foro et nundinis tenendis.

In Parte Deponere, Ponere sequestro, Gall. Mettre à part, en séquestre. Charta Otton. comit. Ravensberg. ann. 1166. inter Probat. tom. 2. Annal. Præmonstr. col. 698 :

Ac si præter jus et licitum, id est in tempore, quando marchia in sequestro, id est, in Parte deposita est, quidquid illi duo villici, juxta sententiam complicum suorum componant.

Partes Edere, Partitiones orationis facere, orationem per partes ac verba singula examinare. Quintilianus lib. 1. cap. 14 :

Et illa quidem minora præstare debebit, ut Partes orationis reddi sibi soluto versu desideret, etc.

Ejusmodi sunt Prisciani Partitiones 12. primorum versuum Æneidos. Gotofridus Viterb. part. 16. Panth. :

Nunc quoque Grammaticæ summus Donatus in arte,

Hieronymus cum discipulo docet edere Partes.