« »
 
[]« Primicerius » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 6, col. 497b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/PRIMICERIUS
PRIMICERIUS, Primus cujusque ordinis. Lexicon Græc. MS. Reg. Cod. 930 :
Πριμμιϰήριος, ὁ πρῶτος ταξιώτης.
Suidæ, πρῶτος τῆς τάξεως τυχούσης, in Novella Heraclii, ὁ ἐν ἑϰάστῳ τάγματι πρῶτος. Primus in ceram, seu tabulam relatus. Hygenus de Limitib. agror. Goes. pag. 191 :
Has conter nationes sublata sorte quidam tabulas appellaverunt, quoniam codicibus excipiebantur, et a prima cera, primam tabulam appellaverunt.
Willelmus Tyrius lib. 4. cap. 8 :
Præcedebant autem ejus exercitum quasi Legionum Primicerii, vexilla bajulantes, viri nobiles et inclyti, etc.
In monastico Anglicano tom. 1. pag. 838. et 839. Edmundus et Edgarus Reges se, et Primicerios totius Albionis inscribunt. Vide Gloss. med. Græc. col. 1230.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
◊ Hinc S. Augustinus serm. 21. de Temp. S. Stephanum Primicerium Martyrum, quod inter Martyres primus ; S. Bernard. serm. Domin. infra Octavam Assumpt. Virginem Mariam Primiceriam virginitatis, et Bertrandus Prior Pontiniac. in Vita S. Edmundi apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 1782. Primiceriam puritatis quod inter Virgines primum obtineat locum, vocant. []
Primicerii, Proceres. Regales primicerii, in Vitis Abbatum S. Albani pag. 15. Interdum pro ducibus seu principibus alicujus negotii. Ibid. :
Electi commilitones et Primicerii.
Matth. Paris. ann. 1240 :
Sciscitabatur, quis in exercitu foret Primicerius.
Chron. MS. Bertrandi Guesclini :
Au noble Duc d'Anjou se rendi un Princier,
Perducat d'Alebret l'appellent li Guerrier,
Et vint-sept chasteaus tous de son heritier,
Rendi au noble Duc tout à son desirier.
MS. :
La erent peint moult richement,
Mieulx que le livre n'en reprent,
Le Roy, le Conte et le Princier,
Et tout li noble Chevalier.
Primicerius, Idem qui Domesticus. apud Senatorem lib. 10. Epist. 11 :
Primiceriatus, qui et Domesticatus nominatur.
P. Carpentier, 1766.
◊ Tract. Ms. de Nomin. judic. etc. ad calcem Ordin. Rom. ex Cod. reg. 4188 :
Primicerius, id est, prima manus : chera enim Græce, Latine manus dicitur. Primicerius apud Græcos, Papia vocatur. Ipse debet habere curam de clavibus totius palatii et est ibi honorabilis, apud imperatorem die nocteque debet existere in palatio.
Joan. Germ. Cabilon. episc. in vita Phil. III. ducis Burg. apud Ludewig. tom. 11. Reliq. Mss. pag. 117 :
Primicerios, quos capitaneos dicunt, etc.
Hinc Primicerii appellantur in Universitatibus, qui studiis præsunt. Vide Manni de Sigil. tom. 3. pag. 32.
Primicerius, Dignitas militaris, Tribuni dignitati proxima, apud Hieronymum ad Pammachium :
Sed ante Primicerius, deinde Senator, Ducenarius, Biarchus, Cirmicitor, Eques, deinde Tiro.
Primicerius Augustæ, apud Eustathium in Vita S. Eutychii Patr. CP. num. 84.
Primicerius Aulæ, qui tubicinibus Imperatoriis præerat. Vide Notas ad Cinnamum pag. 463. Magnus Primicerius, apud Constantinopolitanos, dignitas, de qua Codinus, et ejus interpretes. Vide Joannem VIII. PP. Epist. 169.
Primicerius Bardariotarum, qui Achridensibus Turcis præerat, apud Byzantinos Imperatores. Vide Notas ad Alexiadem pag. 284.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Primicerius Cardinalis, Cardinalium Decanus, apud Luitprandum lib. 6. de reb. per Europ.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Primicerius Classis, apud Willel. Tyrium lib. 3. cap. 24.
Primicerius Sacri Cubiculi, in Notitia Imperii pag. 3 :
Primicerius totius officii. Primicerius scrinii Canonum, tabulariorum, aureæ massæ, auri ad responsum, vestiarii sacri, argenti, annularensis, a pecuniis,
in eadem Notitia pag. 49. ubi consulendus Pancirolus.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Primicerius Fabricæ, in Cod. Theod. leg. 2. de Fabricens. (10, 22.)
Primicerius et Comes sacrarum Largitionum, apud Senatorem lib. 6. Epist. 7.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Primicerius Mensorum, in Cod. Theod. leg. 12. de Mensor. (6, 34.)
Primicerius Mometariorum, in veter. Inscript. 1054. 8.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Primicerius Protector, apud Ammian. lib. 8.
Primicerius Palatii. Vide (Capellani, pag. 128. col. 1.)
Primicerius Tabulariorum, apud Codinum de Offic. Vide Glossar. med. Græcit. col. 1230. et 1778. supra in Augustalis, Cantor, Defensor, etc.
Primicerius Vestiarii Imperatorii, apud Leonem Grammaticum in Constantino Leonis F. et Anonymum Combefisianum in eodem Constantino num. 5. 12.
Primicerius, Dignitas in Ecclesiis Cathedralibus : officium ipsum Primiceriatus, apud Gregorium IX. lib. 1. cap. 8. ubi extinctam hanc dignitatem in Ecclesia Tullensi sub ejusdem Pontificis tempora observare est. Primicerius Sedis Apostolicæ, apud Joannem VIII. PP. Epist. 7. ex iis, quas Sirmondus edidit. Primicerius Ecclesiæ Neapolitanæ, apud Eugippium in Vita S. Severini cap. ult. Primicerius Metensis Ecclesiæ apud Adelmannum in Epist. ad Berengarium in Concilio Metensi ann. 888. can. 7. etc. Primicerius Ecclesiæ Pergamensis, in Histor. Pergam. tom. 3. pag. 325. apud Ughellum tom. 4. pag. 668. 669. 675. 848. etc. Primicerius Ecclesiæ Tullensis, in Charta Leonis IX. PP. ann. 1049. apud Meurissium. Primicerius S. Marci Venetiarum, de quo multa Sansovinus, et Stringa lib. 1. de Venetia cap. 143. et seq. Dignitatis istius Ecclesiasticæ munus ita describit liber Romani Ordinis, apud eumdem Gregorium eod. lib. tit. 25 :
Ut Primicerius sciat se esse sub Archidiacono, sicut Archipresbyter, et ad ejus curam specialiter pertinere, ut præsit in docendo Diaconis, vel reliquis gradibus Ecclesiasticis in ordine positis : ut ipse disciplinæ et custodiæ insistat, sicut pro animabus eorum coram Deo rationem est redditurus : et ut ipse Diaconibus donet lectiones, quæ ad nocturna officia Clericorum pertinent, et de singulis studium habeat, ut in quacunque re capacem sensum habuerit, absque ulla vacet negligentia, aut a quo ipse jusserit instruantur.
Vita Aldrici Episcopi Cenoman. num. 1 :
Demum quoque eligentibus fratribus, et suadente, sive exhortante Episcopo suo Drogone, licet coacte, senior cantor ibi sublimatur.
Infra :
In majus eum ministerium, quamvis coacte, sublimaverunt, et Primicerium, secundum Romanum ordinem eum esse constituerunt, totumque clerum tam civitatis quam et monasteriorum, sive totius illius Civitatis (Metensis) Parochiæ ei subditum esse præceperunt, et magistrum omnium constituerunt.
Adde num. 55. Bernaldus Archidiacon. in Vita B. Geraldi Abbat. Braccarensis n. 1 :
In monasterio chorum, utpote bonus Primicerius, doctissime regebat, et monachos minus eruditos tam in musica, quam etiam literali disciplina diligenter edocebat.
Leges Alfonsinæ, seu Partitæ 1. part. tit. 6. leg. 5. Primicerium cum Cantore confundunt, ubi Cantorem, et in quibusdam Ecclesiis Cabiscol, in aliis Primicerio appellari observant :
E aun otras Eglesias hay en que ha Primicerios, que han ese mesmo oficio que los Chantres : et Primicerius en latin tanto quiere decir, como primero en el coro : et en commenzar los cantos, et para [] mandar et ordenar a los otros como canten et anden honestamiente en las procesiones.
Ex his liquet, Primicerium nude appellatum, qui alias Primicerius Scholæ Cantorum dicitur.
Primicerii sive chori et cantorum Magistri
, in Exposit. compend. benefic. fol. 6. Vide Primiserius. Proinde minime audiendus Joannes de Janua :
Primicerius est, qui primum cereum portat ante Episcopum, vel Regem, de dignitate : unde hæc Primiceria, ejus dignitas.
Adde lib. diurn. Rom. Pont. cap. 1. tit. 11 :
Ad Presbyterum, diaconum, Primicerium, secundicerium.
Primicerii Subdiaconorum, Notariorum, Lectorum, in Ecclesia Mediolanensi ann. 963. apud Ughellum in Appendice tom. 4. pag. 2. 11. Vide Gloss. med. Græcit. in Πριμμιϰήριος, col. 1230.
P. Carpentier, 1766.
Primicerius Presbyterorum, Subdiaconorum, Notariorum, Lectorum, in Ord. eccl. Ambros. Mediol. ann. circ. 1130. apud Murator. tom. 4. Antiq. Ital. med. ævi col. 861.
P. Carpentier, 1766.
Primicerius, in monasterio Cassinensi, Qui actis scribendis præerat. Charta ann. 1147. tom. 1. Hist. ejusd. monast. pag. 402. col. 1 :
Scripta per manum fratris Sigenulfi Cassinensis Primicerii.
Vide Primiscrinius. De Primicerio Notariorum vidend. Savin. Histor. Jur. Roman. med. temp. tom. 1. § 106.
© École des chartes.