PROTOPAPA, Πρωτοπαπᾶς. Dignitas præcipua in Ecclesiis Græcanicis, de qua Codinus de Offic. cap. 1. num. 30. et ibi Gretzerus et Goarus, et Meursius in Gloss. Hunc sic dictum contendit Leo Allatius lib. de Græcorum templis pag. 135. quasi πρῶτον τῶν ἱερέων, primum inter Sacerdotes : unde Archipresbyterum vertunt interpretes ejusdem Codini. Sane Scylitzes pag. 717. et Joëles in Chronogr. pag. 182. aiunt Eustathium promotum a Basilio Bulgaroctono ad Patriarchatum CP. cum esset antea πρῶτος τῶν πρεσϐυτέρων τοῦ ἐν βασιλείοις ναοῦ. Zonaras de eodem :

Ὅς τοῦ ἐν τῷ παλατίῳ ναῷ ἱερέων ἐπρώτευεν,

id est qui erat πρωτοπαπᾶς τοῦ παλατίου, uti hæc dignitas vocatur a Scylitze pag. 612 : Πρωτοπαπᾶς τῶν βασιλείων, a Zonara pag. 160. ubi de Styliano, qui a Glyca pag. 306. Πρωτοπαπᾶς τοῦ παλατίου diserte nuncupatur. Quæ quidem appellatio gradui Protopapæ convenit, cum in Ecclesia Sophiana πρώτος τοῦ βήματος fuerit, id est, in consessu dignitatum Ecclesiasticarum intra Ecclesiæ cancellos secundus a Patriarcha consederit, ut est apud Codinum. Scribunt Rocchus Pirrus pag. 387. et Ughellus tom. 6. pag. 111. in Ecclesia Messanensi Clerum olim fuisse Græcum, cui præerat Protopapa, id est Archipresbyter Græcorum, istiusque dignitatis vestigium adhuc perseverare, et uti baculo cum duorum leonum capitibus. Sic etiam in Ecclesia Bovensi appellari etiamnum Archipresbyterum monet idem Ughellus. Hunc vide, præterea tom. 9. pag. 97. Glossar. med. Græcit. col. 1099. sqq.