« »
 
[]« Rationarius » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 028b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/RATIONARIUS
RATIONARIUS, juxta vim vocis, Idem qui Ratiocinator Ciceroni, aliis minus Latinis Calculator. Modestinus lib. 27. Dig. tit. 1. leg. 15. § 5 :
Neque librarios, neque calculatores, quos vulgo Rationarios dicimus, habere immunitatem dicunt Divorum constitutiones.
Rationariorum vero, quorum crebra fit mentio in Notitia Imperii, et apud Scriptores ævi Theodosiani, procuratio erat, ut eam exponit Carolus de Aquino in Lexico Milit. ex horreis fiscalibus et castrensi penuario assignare militibus et distribuere buccellatum in singulos dies : alternis vero vinum et acetum : uno per hebdomadam laridum, duobus vervecinam ; de qua procuratione Rationariorum Leges agunt in Jure civili, et Ammianus lib. 17. Referebant autem in tabellas, seu pictacia, capita rationum, quæ viritim in numeros militum et pabulorum, quæ exhibebantur pro equorum alimonia. Hæc interdum connumerata pecunia, quandoque vero ipsis annonariis speciebus dividi moris fuisse, ex Polybio lib. 6. de Castrametatione Romana, probat idem de Aquino ; qui tandem observat Rationarios, de quibus paulo ante dictum[] est. Rationarii apparitionis armorum magistri, meminit Ammianus lib. 15. et Rationarii apparitoris, lib. 18.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Rationarius, Idem qui supra Rationalis in Ecclesiis Hispanicis, Oeconomus. Acta S. Ferdinandi Regis Cast. tom. 7. Maii pag. 370 :
Post hanc arcam ferebatur Deiparæ parva imago eburnea... ferebatur autem perquam devote et reverenter inter manus Rationarii.
P. Carpentier, 1766.
Rectius in Diction. Hispan. Racionero, Ecclesiæ portionarius, clericus seu sacerdos, cui assignata est præbenda portionaria, Racion nuncupata, nostris inde Racionnier. Testam. Caroli reg. Navar. et comit. Ebroic. ann. 1376. in Cod. reg. 8428. 3. fol. 109. r° :
Item ausdiz chanoines (de Duxne) seront appliquez tous les droiz, prouffiz, rentes et revenues quelconques, que les Racionniers de ladite église ont accoustumé avoir et prendre en icelle : par telle maniere, que quant il vacquera aucune de Racions, nul d'ilec en avant n'y sera mis ne institué ; mais vendront successivement les droiz et rentes desdites Racions audiz chanoines.