«
6 species » (par C.
du Cange, 1678), dans
du Cange,
et al.,
Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 7, col. 547c.
http://ducange.enc.sorbonne.fr/SPECIES6
6. SPECIES, Aromata, vel res quævis aromaticæ, Gallis
Espices. Marcianus JC. leg. 16.
§ 7. D. de Publ. et Vectig. (39, 4.) :
Species pertinentes ad vectigal, cinnamomum,
piper longum, piper album.
Marcell. Empiricus, seu Vindicianus Archiater :
Adde et aromaticas Species, quas mittit Eous.
Senator lib. 12. Epist. 18 :
Species præterea, quæ mensis regiis
apparentur, exactas tota sedulitate perquirite.
Ildefonsus Toletanus in Chron.
in Heraclio :
Cum hac illacque cum diversis Speciebus aromatum et divitiarum causa
lucri pergeret, etc.
Joan. Sarisberiensis lib. 8. Policrat. cap. 6 :
Conficiuntur salsamenta garo ; nihil vilius est nisi complurium polliceatur
effectus, et judicia Specierum.
Adde lib. 8. cap. 11. Will. Tyrius lib. 12. cap.
23 :
Erant autem naves eædem orientalibus oneratæ mercibus, Speciebus videlicet, et
pannis sericis.
Chronicon Reichersperg. :
Mille et 50. dextrarios Turcos
et Species infinitas, et quas noverat pretiosiores misit.
Et infra :
30.
quintarios de pipere, et alias Species sine numero.
Eckehardus de Casibus S.
Galli cap. 13 :
Speciebus quoque et antidotis, et prognosticis Hippocratis
singulariter erat instructus.
Proverbium medicorum vulgare apud Joannem
Sarisber. lib. 5. Policrat. cap. 10 :
Pro solis verbis montanis utimur herbis,
Pro caris rebus, pigmentis et Speciebus.
Le Reclus
de Moliens MS. :
Qui mist en reube odour ambrine
Ni autre Espece Alexandrine.
Statuta Cluniacensia Petri Venerab. cap. 9 :
Statutum est, ut ab omni
mellis ac Specierum cum vino confectione, quod vulgari nomine Pigmentum vocatur,.....
fratres abstineant.
Archithrenius lib. 2. cap. 6 :
Itur ad Eoas Species, messemque perusti
Axis odoriferam, ventris divellere toto
Nititur orbe dapes, et condimenta libido.
Continuator Nangii ann. 1359 :
Et tunc ad invicem in signum pacis vinum et
Species cum gaudio receperunt.
Ordo Romanus 13. cap. 14 :
Quo finito, redeunt
ad aulam Papæ, ubi parata sunt vina multa et diversa et claretum et Species.
Chronic. Corn.
Zantfliet apud Marten. tom. 5. Ampl. Collect. col. 357 :
Levatis mensis lotisque manibus et Speciebus datis, abiit Rex in thalamum
suum.
Adde Ordin. Cluniac. part. 1. cap. 8. Statuta Monast. S. Claudii pag. 82.
83. etc. Formula nostris familiaris :
Donner vin et
Espices.
Froissartes 2. vol. cap. 81 :
Et les recueillit moult
honorablement les uns aprés les autres et les envoya en son chastel, et fit apporter le
vin et les Espices.
Idem 3. vol. cap. 84 :
Boire et prendre
Espices.
Histor. Caroli VII. Reg. Franc. :
Servir vin et Espices.
Vetus Poëta in Poëm. MS.
du Dit du Chevalier :
Après laver isnellement,
La Dame fit donner le vin,
Et les Espices en le fin.
Chronicon Bertrandi Guesclini :
Le vin a fait mander, et Espices grament.
Christina Pisana in lib.
du Tresor de la Cité des Dames, 1. part. cap.
12 :
Aprés les Espices prinses, et qu'il sera temps de se retraire, la Dame s'en
ira à sa chambre, etc.
◊ Porro hæc
Specierum, seu
Espices, appellatio
sumitur apud nos hodie pro Salariis Judicum, quibus cum iis nulla ex legibus præberentur a
litigantibus, quorum lites dijudicabant, aut inspiciebant, licitum tamen erat, levioris
momenti et pretii donativa recipere, cujusmodi sunt
condimenta, esculenta, aut
poculenta, quorum valor in una hebdomada 10. solid. Paris. non excederet
, ut est in
Edicto S. Ludovici ann. 1254. apud Nangium in ejus Vita : seu ut habet aliud Philippi
Pulchri ann. 1302. pro reformatione Regni, in stylo Curiæ Paris. part. 3. tit. 6. § 36 :
Excepto esculento et peculento, et aliis ad comedendum et bibendum ordinatis, et
de talibus cum moderamine, secundum conditionem cujuslibet, et cum tali quantitate ea
recipiant, quod infra unam diem possint absque illicita devastatione consumi.
Exstat etiam apud Pithœum in Consuetud. Trecens. pag. 479. 480. Conventio Caroli Comit. Andegav. et Provinc. cum Arelatens. ann. 1251 :
Et ab omni munere manus suas excutere, exceptis esculentis et poculentis a jure
concessis.
Statuta Arelatens. MSS. art. 185 :
Neque consules, neque
judices... accipiant aliqua munera vel eximia (exenia)
ab aliquo cive vel
extraneo, præter esculentum et poculentum.
Ita pariter in
Fleta lib. 1. cap. 17. § 18. judices vetantur,
aliquod donum recipere per se vel per
alium,... exceptis esculentis et poculentis pro uno die, et non ultra
. Adde
Constitut. Siculas lib. 1. tit. 51. et tit. 70. § 1. Joan. Sarisber. lib. 5. Polic. cap.
15. lib. 8. cap. 17. Matth. Paris
ann. 1236. pag. 294. Odoricum de Portu
Naonis in Peregrinat. num. 11. Vitam S. Julianæ Virg. n. 15. etc. Vide Rainardi Abbatis
Cisterciensis Constitutiones cap. 61.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Species, Quidquid diebus jejuniorum vespere apponitur, ut bellaria, fructus, cichoreum
aceto et oleo conditum, etc. Transactio inter Abbatem et Monachos Crassenses ann. 1351 :
Consuetum est quod in vigilia natalis Domini, post Vesperas, dominus Abbas, si
sit in monasterio et faciat officium festivitatis, dat et dare consuevit Species
sufficientes et bonas conventui in refectorio.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Species, Res ad medicinam spectantes. Mirac. S. Berthæ sæc. Bened. 3. part. 1. pag. 460 :
Si nosti aliquod hujus meæ infirmitatis medicamentum, sive in oleribus, sive in
Specierum generibus, edicito.
Comput. ann. 1244. ex Bibl. Reg. :
Apotecarius pro Speciebus captis per Johannem Vicecomitem, x. lib.
ii. sol. ix. den.
Vide infra.
◊ Hodie
Speciem strictius sumimus de acribus tantum et
morsicantibus, ut sunt piper, canella et similia. Macrobius lib. ult. Saturn. :
Species et acres, et calidæ super faciem cum apponuntur, exulcerant.
Statuta Card. Trivultii ann. 1531. pro Monast. S.
Victoris Massil. :
Item in vigiliis festivitatum providere tenetur
(Pitansarius)
de potagio, vulgariter dicto pureya et salsa cum
Speciebus pro piscibus condecenti.
Speciaria, Res aromataria, aromatum mercatura, Gall.
Espicerie. Sanutus :
Inhibeatur sub eadem censura, ne quisquam de partibus Africæ, aut etiam Hispaniæ,
ubi habitant Saraceni, Speciariam accipiat, vel mercimonia quæcumque a partibus Indiæ
portata, etc.
Idem lib. 1. part. 1. cap. 1 :
Magna pars honoris, reditus,
proventus et exaltationis Soldani, et gentium illi subjectarum, est propter Speciariam,
et multa alia mercimonia.
Adde part. 5. cap. 3. et Raimundum Montanerium in
Chronico Aragon. cap. 159. Acta SS. tom. 1. Julii pag.
604. et Statuta Vercell. lib. 3. fol. 101. v°.
Speciarius, Qui omne genus specierum vendit, Latinis
Seplasiarius,
παντοπώλης, nostris
Epicier. Statuta Astens. cap. 25. f. 75 :
Item quod nullus Speciarius sive
apothecarius civis seu habitator Ast. audeat vel præsumat recettas, aliquas facere seu
dare aliquibus civibus de territorio Astensi.
Adde Statuta Saluciar. cap. 125.
Collat. 5. Genuæ lib. 4. cap. 84. fol. 136. v°. Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col.
1568. et Murator. tom. 11. col. 42.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Speciator, Eadem notione. Pactum inter Jacobum Aragon. Reg. et Berengar. Magalon. Episcop.
ann. 1272 :
Juxta marginem seu ripam cujusdam condaminæ Petri de Montillis
Speciatoris.
Statuta Arelat. MSS. art. 130 :
Speciatores operent secundum
quod eis præcepit antidotarius, vel secundum quod visum fuerit medico expedire.
Mirac. MSS. Urbani V. PP. ex Tabul. S. Victoris Massil. :
Mattheus Passero de
Venetiis Speciator.
Statuta Eccl. Avenion. ann. 1341. apud Marten. tom. 4.
Anecd. col. 565 :
Ab eodem quoque nullus hipotecarius seu Speciator receptas
ordinatas per talem Judæum medicum auderet....... conficere. Specier,
in Statuto
Caroli primogen. Johannis Reg. Franc. ann. 1357. tom. 3. Ordinat. pag. 196 :
N'y
billonneurs aucuns, neque Speciers, drapiers, merciers, ne autres quelqu'ils soient,
s'entremettent de fait de change.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Specialis, Eodem significatu, Italis
Speziale. Statuta Pistoriens. lib. 5. rubr. 65 :
De pœna Spetiariorum
committentium fraudem in arte sua. Quoniam necessarium est quod medicinalia a
Spetialibus et aromatariis administrentur, etc.
Vita B. Andreæ de Piscaria tom.
4. Maii pag. 628 :
Nam dum cum quodam Speciali, etc.
Vide
Retagliator.
Species. Recapitulatio Legis Salicæ :
Sciendum est, quod in quibusdam Libellis
Salicis... continentur Capitula in quibusdam codicibus 99. in quibusdam vero plus minus
95. habent etiam Species, in quibusdam libellis 20. et 7. in quibusdam vero minus, vel
paulo plus.
Ubi
Speciei voce innuuntur
varietates, uti mox
vocantur,
compositionum, seu mulctarum, quæ in ea recapitulatione ad 31.
excurrunt.