STANDARDUM 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

1. STANDARDUM, Stantarum, Standarum, Standale : Vexillum præcipuum totius exercitus, vulgo nostris Estendart.

Standardum Scriptores rerum Hierosolymitanarum Saracenis ac Sultanis vulgo adscribunt. Tudebodus lib 5. extremo :

Unus autem nostrorum accepit Standarum Ammiravisi, desuper quod erat pomum aureum, hasta vero tota cooperta argento : quod Stantarum apud nos dicitur vexillum.

Albertus Aquensis lib. 6. cap. 50 :

Longissima hasta argento operta per totum, quod vocant Standart, et quæ Regis Babyloniæ exercitui signum præferebatur, et circa quam præcipua virtus densabatur.

Robertus Monachus lib. 9. Hist. Hieros. :

Vexillum Admiravisi, quod Standardum vocant.

Fulcherius Carnotensis lib. 3. cap. 18 :

Tria nempe vexilla pretiosissima, quæ Standars nominamus, ab eis excusserunt.

Gauterius de Bellis Antiochen. pag. 447 :

Ad montem, quo Standarum, et robur ipsorum conglomeratum fuerat, iter dirigit.

Denique Baldricus Dolensis lib. 4. pag. 137. et ex eo Ordericus Vitalis lib. 9 :

Admiravisi Stantarum a longe considerans.

Adde eumdem Vitalem pag. 759. et Matthæum Paris pag. 35. Turpinus cap. 18. Carrocium iisdem Saracenis tribuit. Tametsi ex prælaudatis Scriptoribus id omnino erui haud possit, constat tamen

Standardum pro Carrocio usurpari, vel certe ejusdem fuisse formæ. Simeon Dunelmensis ann. 1138 :

Qui omnes procedentes secus Alvertum in campo quodam...... Standart, id est, malum navis erexerunt, vexillum S. Petri..... in eo suspendentes.

Ricardus Hagustaldensis de Gestis Stephani Regis Angl. :

Mox autem aliqui eorum in medio cujusdam machinæ, quam illi adduxerant, unius navis malum erexerunt, quod Standard appellaverunt ; unde Hugo Sotevagina Eboracensis Archidiaconus :

Dicitur a stando Standardum, quod stetit illic

Militiæ probitas vincere sive mori.

In summitate vero ipsius arboris... vexilla suspenderunt

. Chronicon Andrense ann. 1184. de Comite Flandriæ :

Standardum altissimum, Dragonem desuper præferentem, Comes secum super currum quatuor rotarum duci fecit, quod Rex cum tota Francia indigne tulit.

Pertz. Scriptor. tom. 6. pag. 422. lin. 25.

Standarum.

Hæc totidem verbis leguntur in Genealog. Comit. Flandr. apud Marten. tom. 3. Anecd. col. 391. Willelmus Brito lib. 11. Philippid. Ottonis Imp. vexillum describens :

Standardum ædificat, miroque insignit honore.

Mox :

Erigit in carro palum, paloque draconem

Implicat, etc.

Quæ hisce versibus vernaculis reddidit Guillelmus Guiart in Hist. Francor. MS. ad ann. 1214. vers. 6830 :

Othes pour la pais despecier

Fait lors son Estendart drecier,

Fols est qui nus plus riche cerche :

Un grant dragon ot sur la perche,

Qui fu sus un beau char posée,

Vers France ot la gueule baée,

Pour le Reaume chalengier,

Come s'il deust tout mangier.

Cis dragons sousting la banniere

Des connoissance l'Emperiere,

Qui porte au bel et aloré,

Dessus ot un aigle doré,

C'est signe de guerre cuisant.

Matth. Paris ann. 1236 :

Exeuntes igitur cives in multitudine gravi circiter ad 50. millia armatorum obviam Imperatori, cum Standardo suo, quod Carrucam, vel Carrochium appellant, indubitanter perrexerunt.

Ægidius Aureæ-vallis Monachus in Alexandro Episcopo Leod. cap. 24 :

Captoque Ducis vexillo, dicto Gallice Standart, opere plumario, a Regina Angliæ ei misso, quod fastu superbiæ quadriga boum ferebat.

Eadem ferme habet Brustemius. Adde Levoldum Northovium in Chronico Markano ann. 1287. Ita Standart pro Carocio usurpavit :

Nostre Emperere fist l'Estendart venir,

Mult l'a bien fet de Chevaliers emplir,

Et de Serjans, por le fez sostenir.

Infra :

Més les grans gens Fromond le posteif,

Sor l'Estendart font les nos resortir.

Alibi :

L'Estendart verse, et li huz est levez.

Jam vero quod Standardum signum et vexillum fuerit statorium, a veteri Teutonico standa, et stanta, quod est sistere, deducit Loccenius lib. 3. Antiquit. Suecicar. cap. 2. Hugo vero Eboracensis Archidiaconus a Latino Stare.

◊ Apud Anglos præcipuum Regis vexillum Standardum etiam dictum fuit. Hinc Signum regium, quod vocatur Standard, apud Scriptores rerum Anglicarum, Radulfum de Diceto pag. 480. Bromptonum pag. 1026. Henricum Huntindonensem lib. 8. pag. 388. Robertum de Monte ann. 1065. 1138. Matth. Paris pag. 52. etc. Diversum tamen a Dracone, de quo supra egimus. Matth. Westmonasteriensis ann. 1016 :

Relicto loco, qui ex more erat inter Draconem et Standardum, cucurrit in aciem primam.

Sed an Standardum vicem Carrocii præbuerit, non omnino exploratum.

Standale. Rigordus ann. 1190 :

Deinde desuper corpora Sanctorum duo Standalia decenter insignita pro memoria SS. Martyrum et tutela contra inimicos crucis Christi pugnaturus propriis manibus accepit.

Eadem voce utuntur Itali : Jo. Villaneus lib. 6. cap. 77. describens Carrocium Florentinorum :

Era uno carro in su quatro rote, tutto dipinto di vermiglio, et haveavi su due grande antenne vermiglie, in su le quali ventilava il grande Stendale dell' arme del Comune di Firenze, bianco et vermiglio. Il quale Carrocio tirava uno grande et forte paio di buoi, tutti coverti di panno vermiglio lano, che solamente erano deputati al detto Officio, etc.

Vide Murator. tom. 20. col. 660. in Notis.