SUPERPELLICIUM, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

SUPERPELLICIUM, Vestis linea, manicata, sic appellata, inquit Durandus in Ration. lib. 3. cap. 1. n. 10. 11 :

Eo quod antiquitus super tunicas pellicias de pellibus mortuorum animalium factas induebatur, quod adhuc in quibusdam Ecclesiis observatur. Superpelliciale indumentum,

in Actis Archiepiscop. Rotomagens. pag. 453. Gauterius de Bellis Antiochen. pag. 461 :

Archiepiscopus sacerdotali Superpellicio indutus, etc.

Cæsarius lib. 8. cap. 97 :

Quosdam viros candidos in Superpelliciis et tonsura Clericorum adesse vidit.

Will. Malmesburiensis lib. 1. de Gest. Pontif. pag. 215 :

Plus 40. Canonicos cappis et superpelliciis ornaverat.

Regula Ordinis Sempringhamensis pag. 725 :

Ministris altaris sint Superpellicia cum capuciis, quæ caput et colli nuda protegant, cum Sacerdotalibus vestimentis induendi fuerint, etc.

Concil Avenion. ann. 1509. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 387 :

Ferant continue et deportent Superpellicium cum longis manicis decens et honestum. Illa quæ manicas non habeant, olim per aliquos ferri consueta, ab eis et eorum quolibet sub excommunicationis pœna dimissa penitus est rejecta.

Occurrit præterea hæc vox in Legibus Edwardi Confess. cap. 36. apud Michaëlem Scotum lib. 4. Mensæ Philosophicæ cap. 9. Matthæum Paris ann. 1237. 1247. pag. 302. 493. Will. Thorn. in Chron. Cruceum in Episcopis Cadurcensibus n. 114. Catellum lib. 5. Rerum Occitanar. pag. 901. Barralem in Chronolog. Lerinensi tom. 2. pag. 167. Sammarthanos in Episcopis Magalonensibus ann. 1339. etc.

P. Carpentier, 1766.

◊ Constit. ant. S. Petrimont. ord. S. Aug. tom. 2. Monum. sacr. Antiq. pag. 435 :

Post completorium fratres ad lectos venientes, cum gravitate in lectis suis assideant, et extractis postea ante lectum sotularibus, crura sua cum honestate ad se contrahant, deinde operimento, quo se debent tegere, usque ad asselas adducto, tunc demum Superpellicia exuant, et ita provide juxta se reponant, ut illa resurrecturi mox in promptu habeant.

Ubi tamen indusium significari videtur, vulgo Chemise. Vide mox infra

P. Carpentier, 1766.

Superpillicium, Eadem notione. Charta ann. 1239. ex Chartul. S. Petri Insul. sign. Decanus fol. 185. v° :

Quamdiu manebunt in hospitali, usus hospitalis observabunt, ferentes exterius Superpillicia sive nigras capas.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Superpellicium Concedere, Clericum facere, aliquem inter cleros et canonicos admittere. Statuta Clementis IV. PP. pro Eccles. Aniciensi apud Marten. tom. 2. Anecd. col. 483 :

Quod nulli in ipsa ecclesia superpellicium concedatur, nisi de legitimo matrimonio, bonæ famæ, etc. Quod quilibet clericus cui a modo Superpellicium concedetur, juret capitulo ipsius ecclesiæ fidelitatem servare, etc.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Superpelliceum una cum capucio in processionibus portare inhibent Statuta Arnaldi Episc. Magalonens. ann. 1339. inter Instrum. tom. 6. Gall. Christ. novæ edit. col. 383.

◊ Superpelliceum porro vestis fuit propria Canonicorum regularium, quam nunquam deponunt : adeo ut eo ipso, quod Ecclesiæ Cadurcensis Canonici superpellicio uterentur, Regulares fuisse ab initio quidam contenderint, et de hac re ad Innocentium IV. PP. rescripserint, quo illos ad Regulam revocaret, ut est apud Cruceum n. 110. Liber Ordinis S. Victoris Parisiensis MS. cap. 18 :

Superpellicium et tunica lanea, quantum fieri potest, unius longitudinis esse debent, ad minus pleno palmo a terra distantia.... Et ut manicæ Superpelliciorum non plus duobus palmis ultra digitos promineant.

Hanc superpelliciorum longitudinem attigit etiam Stephanus Tornacensis Epist. 123. ubi de Canonicis regularibus :

Regularem habitum sic præfertis exterius, ut interius conservetis. Hujus habitus indicium principale vobis mitto, Superpellicium novum, candidum et talare, quod repræsentet vobis vitæ novitatem, munditiæ candorem, perseverantiæ finem.

Et in Concilio Basileensi ann. 1431. statutum est, ut Canonici Ecclesiarum

Cathedralium,

Horas Canonicas dicturi, cum tunica talari, ac Superpelliceis mundis ultra medias tibias longis, vel cappis, juxta temporum ac regionum diversitatem, Ecclesias ingrederentur : non capucia, sed almucias, vel bireta tenentes in capite.

Annalista Saxo ann. 1044 :

Hactenus Hildenesheimensis clerus tam districta religione obsequio dei se mancipaverat, ut in professione canonica districtione gauderet monachica... Delicatioris etiam vestitus tam nulla eis erat cura, ut gulas, quibus nunc ardet clerus, nescirent, linguas pelliciales ac manicas non pallio, sed nigrato panno ornarent, linguas autem claustralium Superpelliciarum non minus quam tunicarum equestrium fibularent.

◊ Superpelliciorum Canonicorum Regularium forma varia fuit. Quippe ex Constitutione Benedicti XII. PP. superpelliceum, quo in Choro utuntur, longiores manicas habet. Cui non amplæ, sed strictæ manicæ sunt, Rochetum, seu Romana camisia dicitur, quod eo utantur potissimum Itali. Quod undique per circuitum clauditur, Cotta vocatur. Sarrocia, ad latus aperta sunt, et nonnisi ad 4. digitos inferne clausa, sine manicis, colobium referentia. Cum foras prodeunt, parva sarrocia accipiunt, undique aperta, qualia dantur Novitiis. Latitudo non excedit 4. digitos, et ut scapulare Monachorum, hinc inde dependet, non tamen sine plicis. Auctores fasciam appellant et hastam. Incommoditas in obeundis muneribus hanc variationem intulit. Verba sunt Nebridii a Mundelheim in Antiquario Mon. In eamdem ferme sententiam hæc scripsit Joan. Buschius lib. 1. cap. 23 :

Habitus Canonicorum Regularium est vestis linea, sive tota linea, quam Romani Roketum Romanum, Germani Subtile, Sarracium, sive Scorlicium appellant. Habitus iste in diversis mundi climatibus diversimode formatur. Quidam enim Roketum Romanum, sive subtile deferunt, in lateribus integrum usque ad calceos pene porrectum, cum manicis integris usque ad manus, sive ad cubitum extensis. Alii hanc lineam portant in forma longi latique scapularis, sine manicis in lateribus apertam, aut circa tibias ad latitudinem palmæ manus, more Cartusiensium consutam, aliquando cum rugis, aliquando sine rugis et plicis, quam Sarracium vocant. Tertii hanc lineam vestem deferunt in forma parvi et brevis scapularis de collo dependentis, quam Scorlitium nuncupant.

Vide Claudium Molinetum de Habitibus Canonic. Regul. Glossæ antiq. apud Graff. Thesaur. Ling. Franc. tom. 2. col. 431 : Sarroch, Paludamentum. Vide ibid. tom. 6. col. 267.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

◊ Superpelliceum etiam vocatur apud Moniales Cuculla major, ut colligitur ex Statuto ann. 1209. pro Monasterio Jotrensi ex Cod. 10. Bibl. Pithœanæ :

Habeat quælibet monialis quolibet anno duo Supplicia (f. Superplicia) alba et duo nigra, quæ terram tangant.

Idem docet Tabul. Calense pag. 412 :

L'an de grace 1438. le Samedi jour de S. Cecile 22. de Novembre fu Madame de Cheles sainte Baupteur par devers M. de Paris pour lui faire aucunes requestes, entre lesquelles il lui donna et octroia congié et licence de porter cottes noires par dessoubs le Surpellis noirs pour elle et pour toutes ses Religieuses, toutefois que bon leur semblera tant dehors comme à l'eglise pour supporter leurs necessitez.

Superpellicia mulieribus quibusvis tribuunt etiam Galbertus Flandr. in

Vita Caroli Comitis num. 51. et liber Miraculor. S. Ludgeri Episcopi Mimigard. num. 44.

P. Carpentier, 1766.

◊ Quod de indusio, Gall. Chemise, aut de linea veste tunc intelligendum esse puto. Lit. remiss. ann. 1350. in Reg. 80. Chartoph. reg. ch. 57 :

Mulierem ipsius pictoris in suo peliçone, cum quodam Superpellicio desuper, existentem percussit dictus Dionysius ;..... et dicto suo ense prædictum Superpellicium perforavit, ostendens quod eam vellet interficere.

Surpeliz, eodem intellectu, in aliis Lit. ann. 1388. ex Reg. 135. ch. 48 :

Une cotte simple à femme..... en un peliçon de peaulx de conins, avec le Surpeliz dont il estoit envelopez.

Quod pelli superinduatur, sic videtur appellatum, vel fortean a plicaturis.

Supellicium, pro Superpellicium, in Statutis Juhelli Archiepiscopi Turon. ann. 1233.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Suppellicium, Eadem notione. Translat. S. Greg. Nazianz. tom. 2. Maii pag. 457 :

Canonici rocheto et Suppellicio induti.

Statuta Eccl. Meldens. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 893 :

Nulli clerico permittatur servire altari, nisi in Suppellicio vel cappa clausa.

Occurrit præterea in Statutis Eccl. Aurelian. apud eumd. tom. 7. Ampl. Collect. col. 1274.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Suppellicia, Eodem significatu, in Computo ab ann. 1333. ad ann. 1336. tom. 2. Hist. Dalphin. pag. 277 :

Item, pro factura Suppelliciarum septem pro capella domini, taren. 12.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Superlicium, Pari intellectu. Synodus Trecor. ann. 1329. apud Lobinell. tom. 2. Hist. Britan. col. 1604 :

Præcipimus quod sacerdotes et beneficiati jejuni intrent synodum in Superliciis.

Statuta Eccles. Constant. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 801 :

Jejuni statim post pulsationem campanæ grossæ intrent synodum, et Superliciis cum stolis presbyteri et Superliciis beneficiati, etc.

Nullus legat epistolam sine Superlicio, vel cappa clausa,

ex iisdem Statutis ibidem col. 810. Occurrit rursum col. 956. et 1075. tom. 1. Gall. Christ. novæ edit. inter Instr. pag. 70. col. 2. in Fragm. ex Ordinar. Eccl. Rotomag. ad calcem Joh. Abrinc. pag. 200. 201. et alibi.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Supercilicium, perperam pro Superlicium, in Statutis Caroli VI. ann. 1401. pro reformat. S. Capellæ Paris. apud Lobinell. tom. 3. Hist. Paris. pag. 138 :

Dictam cappam, si voluerit, liceat ei dimittere, et in Supercilicio remanere.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Superpelliceatus, Superpelliciatus, Superpelliceo indutus. Charta ann. 1258. tom. 2. Rer. Mogunt. pag. 710 :

Ut canonici in Annunciatione B. M. V. qua cappati hucusque fuerant, perpetuo Superpelliceati incedant.

Hugonis Metelli Epist. 41. tom. 2. Monument. sacræ Antiq. pag. 386 :

Ecce isti sunt Superpelliceati, isti sunt tunicati, quia si regnum Dei obtineatur vestibus.... Tunicati exordium sumpserunt a Norberto, Superpelliceati a B. Augustino.

Statuta Collegii Ardac. apud R. Duellium tom. 1. Miscell. pag. 126 :

Volumus quoque ne ullus canonicorum aut vicariorum tempore divini officii chorum vel ecclesiam intrare debeat, nisi fuerit Superpelliciatus.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Superpliciatus, Eadem notione, in Litteris Henrici VII. Abb. Fuld. ann. 1565. apud Schannat. Diœces. Fuld. pag. 315 :

Præcipimus quod universi et singuli capellani... dictis decano et canonicis in habitu et relligione, videlicet Superpliciati et piliati (pileati) in perpetuum se conforment.