SUPERPOSITIO 3, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

3. SUPERPOSITIO, et Superpositio Jejunii, dicitur jejunium strictius, et quod majori abstinentia observatur, quam cætera jejunia, quæ ex regula, aut ab Ecclesia indicuntur : ita ut si quis semel in die edat, in ipso, ut vocabant, superposito die a cibo vel etiam a potu penitus abstineret ; quod Pœnitentialis MS. Superjejunare dixit :

In quarto Superjejunet ad Nonam, et a carne et vino abstineat se.

Concilium Eliberitanum can. 26 :

Errorem placuit corrigi, ut omni Sabbati die jejuniorum Superpositionem celebremus.

In eodem Concilio cap. 23 :

Jejuniorum Superpositiones per singulos menses placuit celebrari.

Regula Magistri cap. 53 :

Qui vero voluerint Fratres jejunium superponere, in ipso superposito die in labore cum Fratribus non spectentur, solummodo laborantibus Fratribus legant, ut otiosi non sint, et pro pane, verbo Dei reficiantur.

Ubi diserte indicatur in superpositis jejuniis a pane abstinuisse jejunantes, proinde superpositionem fuisse strictius jejunium : nos dicimus Redoublement de jeune.

Jejunium Duplex, appellatur apud S. Hieron. in Epitaphio Paulæ cap. 1 :

Quoties autem infirmitate corpusculi, quam incredibili abstinentia et duplicatis contraxerat jejuniis, vexabatur, etc.

Cap. 10 :

Lascivientem adolescentularum carnem crebris et duplicatis frangebat jejuniis, malens stomachum dolere, quam mentem.

Et apud Anonymum Suession. in Vita S. Vodali cognomento Benedicti, n. 4 :

Jejunio duplici reliquorum charismatum diadema coronavit.

Quo loco jejunium duplex dicitur, quomodo gemina Superpositio in Actis Martyrum Numidarum n. 8 :

Continuatis in carcere gemina Superpositione jejuniis, et orationibus sæpe repetitis, etc.

In quibus scilicet a pane et potu abstinebatur. Cujusmodi forte fuit jejunium SS. Patrum. de quibus Nilus Narrat. 3. pag. 34. qui alternis diebus, παρὰ μίαν ἡμέραν, reficiebantur,

cum alios ἄσιτοι transigerent. Duplicis jejunii meminit etiam Faustus Regiensis Epist. 2 :

Si trepida parum amplius rudimenta permittunt, alternis hyemales dies jejuniis transigantur : quæ sicut moderari convenit, ita necesse est duplicari : duplicari, inquam, duo enim sunt abstinentiæ genera : unum est incontinentiæ appetitum a cibo et potu, et a diversis carnalium suavitatum illecebris coercere ; et vomere crucis terram subjecti exterioris edomare, et necessitati potius quam voluptati temperata moderatione servire paulum, si permittat infirmitas, vel alternis diebus, donec vis longæ consuetudinis dissuescatur, accipere.

Ubi quod Faustus alterna jejunia, Belethus cap. 11. jejunia alternitatis vocat. Quod porro continuare jejunia dicunt Acta Numidarum Martyrum, id per συνάπτειν τὴν νηστείαν dixit Sozomenus lib. 1. cap. 11. ut et Vita S. Paphnutii num. 53.

◊ Superpositio igitur in jejunio erat strictius cæteris jejunium, ut fuit illud quod Monachi Ægyptii Quadragesimali tempore observabant. S. Hieron. Epist. 22 :

Jejunium totius anni æquale est, excepta Quadragesima, in qua sola conceditur districtius vivere.

Vita S. Samsonis Episc. Dolensis lib. 1. cap. 10 :

Jejuniis ac vigiliis prolixioribus plus omnibus Fratribus ibidem habitantibus sese exercebat, ita ut Superpositiones interdum autem et triduanas facere contendebat.

Lib. 2. cap. 12 :

Superpositiones frequentissimas, nec non et biduanas, interdum autem et totas hebdomadas, id est 7. dies totos peragens, septimo demum die reficiebatur.

Rabanus Maurus lib. 2. de Institut. Cleric. cap. 25 :

Qui constituta atque demandata jejunia servare neglexerit, peccat : Qui autem expletis legitimis, privata superexpenderit, propriam mercedem habebit. Nam leguntur aliqui Sanctorum per biduanas, sive per triduanas, sive etiam per totam hebdomadam jejunium extendere : plerique quod nec vinum, nec siceram biberint, nec aliquid manducaverint, præter panem siccum et olera : alii quod ab omni carne se abstinuerint, etc.

Ita Epiphanius in Exposit. fidei Catholicæ n. 22 :

Οἱ δὲ σπουδαῖοι διπλᾶς ϰαὶ τριπλᾶς, ϰαὶ τετραπλᾶς ὑπερτίθενται, ϰαὶ ὅλην τὴν ἑϐδομάδα (Πάσχατος,) τινὲς ἄχρι τῶν ἀλεϰτρυόνων ϰλαγγῆς τῆς ϰυριαϰῆς ἐπιφωσϰούσης.

Gregorius Turon. de Vitis Patrum cap. 15 :

Exiguosque cibos et tenues potiones sumens : diebus autem Quadragesimæ sanctæ, addebatur augmentum abstinentiæ ciborum diminutione : nam usus illi panis tantum hordeaceus erat et aqua.

Ejusmodi fuere jejunia, de quibus Apophthegmata Patrum in Agathone n. 20. Palladius in Hist. Lausiaca cap. 20. et Chronicon Montis-Sereni ann. 1157.

◊ Atque ea strictiora jejunia Monachis, quibus crebra ac stata erant jejunia, in pœnam et mulctam pro erroribus commissis imponi solebant, quæ Superpositiones simpliciter appellantur. Canones Hibern. apud Marten. tom. 4. Anecd. col. 7 :

Presbyter aut diaconus faciens fornicationem naturalem... Superpositionem faciat in unaquaque hebdomada, exceptis l. diebus post passionem.

Infra :

Si monachus exundante ventre evomuerit sacrificium in die ; cœnam suam non præsumat. Et si non infirmitatis causa, vii. Superpositionibus : si infirmitatis et non voracitatis causa, iiii. Superpositionibus deleat culpam. Si autem non sacrificium, diei Superpositione et multa increpatione plectatur.

Regula incerti :

Si qualibet occasione a justo deviatum fuerit, Superpositione damnetur.

S. Columbanus :

Qui vituperat aliquem fratrem obsequium dantem, tribus Superpositionibus pœniteat.

Pœnitentiale MS. Thuanum, seu Capitula Theodori Cantuar. cap. 52 :

Si in die, quando communicaverit, sacrificium evomuerit, si ante mediam noctem, tres Superpositiones faciat, si post mediam noctem, duas, etc.

Ita passim in aliis Pœnitentialibus, ejusdem scilicet Columbani (ubi perperam suppositiones, pro superpositiones editum proclivi mendo etiam in MSS. Codd.) et Halitgarii Episcopi Cameracensis cap. 9. 10. in Regula S. Donati cap. 29. etc.

◊ Eadem notione ὑπερτίθεσθαι, et ὑπέρθεσιν usurpant Græci Patres. Dionysius Alexandrin. in Epist. ad Basilidem can. 1. de Christianis dies Hebdomadæ sanctæ in strictiori jejunio transmittentibus :

Αλλ᾽ οἱ μὲν ϰαὶ πάσας ὑπερτιθέασιν ἄσιτοι διατελοῦντες, οἱ δὲ δύο, οἱ δὲ τρεῖς, οἱ δὲ τέσσαρας, οἱ δὲ οὐδεμίαν∙ ϰαὶ τοῖς μὲν πάνυ διαπονηθεῖσιν ἐν ταῖς ὑπερθέσεσιν, εἶτα ἀποϰαμοῦσι, ϰαὶ μόνον οὐϰ ἐϰλείπουσι, συγγνώμη τῆς ταχυτέρας γεύσεως, etc.

Ubi observare est superponentes, ἀσίτους jejunasse. Ὑπέρθεσις τῆς νηστείας, apud Cyrillum Hieros. Catech. 18. Ὑπερθέσιμοι ἡμέραι, quibus jejunia superponuntur, apud Evagrium lib. 1. cap. ult. :

Οἱ πολλάϰις μὲν ϰαὶ τὰς ϰαλουμένας ὑπερθεσιμους (ἡμέρας) πράττουσι, διήμεροι ϰαὶ τριήμεροι τὰς νηστείας ἐϰτελοῦντες.

Ita etiam

◊ Superpositionem usurpant Medici veteres, nempe pro morbi augmento, Redoublement de fievre, ou de maladie, cui lenimentum opponitur. Cælius Aurelian. lib. 3. Tardarum passion. cap. 1 :

Non solum lenimenti tempore, sed etiam in augmento, sive Superpositione passionis.

Idem in Præfat. :

Præscriptis celerum passionum libris, tardarum placet curationes ordinare, quæ solo Superpositionis tempore superioribus similes, in lenimento vero varia recorporatione formantur.

Et lib. 1. Acutor. cap. 5 :

In Superpositione quam Greci ὑπέρθεσιν vocant.

Lib. 2. cap. 12 :

Si in Superpositionem veniant, quam Græce Epithesin vocant.

Occurrit passim apud hunc Scriptorem. Alexander Iatrosophista lib. 1. Passion. capit. De signis futuræ freneticæ :

Quod si passio Superposuerit, ita ut jam proxima sit frenesis, etc.

Neque aliter accipi debet.

Superpositio Silentii, apud Columbanum, in Pœnitentiali cap. 5. 6. et in lib. de Pœnitent. mensura cap. 9. quæ imponebatur in pœnam, ita ut cui indicta erat, silere prorsus, ac ne vocem quidem emittere juberetur. Petrus Cluniac. lib. 1. Epist. 27. pag. 673 :

Videant discreti, utrum superfluæ locutioni utile silentium imponi, an Superponi debeat.

Perperam editum supponi. Ita

Superpositio Psalmorum et officii, apud Stephanum Paris. in Regulam S. Benedicti, est officii et cursus Ecclesiastici augmentum, additio ad consuetum officium :

Monasteria quædam quadam utuntur psalmorum et officiorum Superpositione.

Pœnitentiale S. Columbani non semel meminit pœnitentiæ Psalmorum cap. 9 :

Pœnitentes fratres et indigentes pœnitentia psalmorum, hoc est, cui necesse fuerit, ut psalmos adhuc pro visione nocturna decantet, etc.

Cap. 10 :

Si quis fratri suo venienti (detraxerit) quatuor psalmos. Si quis obliviscitur aliquid foras, si minus, 12. psalmos, si majus, 30. psalmos.

Ita alibi non semel. Alio porro sensu

Superpositi dici videntur Psalmi in Regula Magistri cap. 50 :

Alii literas discant et doceant, alii psalmos, quos habent Superpositos, meditentur.

Cap.

57 :

Aliquantulum legat, si fuerit psalteratus. Si vero non fuerit, tabulas a Majore Superpositas Psalmis secum portet, ut ad refectionem prandii, aut ad mansionem cum applicaverit, aliquantulum, quantum occurrerit, tamen meditetur, ut quotidie regulæ reddat, quod suum est. Ita et Frater, qui adhuc literas discit, tabulas Superpositas a Majore a Monasterio secum portet, ut si cum literato vadit, ipse, cum ad refectionem vel mansionem applicaverit, cum eo tamen, aut solus aliquantulum, quantum occurrerit, meditetur.

Quibus locis Psalmi super tabulas peregrinantium illiteratorum positi videntur indicari, quorum scilicet loco aliquid de iis meditari liceat. Utcumque sit de horum verborum sensu, constat, genuinam vocis, superpositio, significationem Salmasium ad Solini cap. 27. pag. 324. et 1342. ut et plerosque e doctioribus non esse assecutos. Vide Petavium in Miscellan. exercit. post Julianum cap. 5. et infra Tabula Peregrinantium.

Superpositio. Glossæ MSS. : Epicenia, superpositio. Concilium Erfordiense ann. 362. cap. 5 :

Ut nemo nisi consentiente proprio Episcopo, aut ejus Misso, sub obtentu religionis jejunium sibi imponat, unum diem præ aliis excipiendo, omnino interdicimus :... quia plus causa ariolandi esse cognoscitur, quam supplementum legis Catholicæ.