TORTARII, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« Tortarii » (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 134c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TORTARII

TORTARII, Canonici inferioris ordinis in Ecclesia Autissiodorensi, vulgo Chanoines Tortiers, sæpius Semiprebendez, sic dicti, ut suspicatur D. Le Bœuf, vel quod simplici torta panis donarentur in sua prima institutione, vel a possessione quadam Tortaria, vernacule la Torterie dicta, cujus redditus primum assignari potuerunt a Capitulo ad alendos hosce Canonicos. Gesta Abbatum S. Germani Autiss. in Galtero qui abdicavit ann. 1242. apud Labbeum tom. 1. Bibl. pag. 582 :

Blasius eorum hebdomadarius non erat integre Canonicus, sed tantum Tortarius.

Perperam editum est Portarius. Necrologium Ecclesiæ Autiss. ann. 1250. ad 29. Martii :

Obitus Adriani Canonici Tortarii et Presbyteri xxv. solidi.

Epistola Capituli ejusd. Eccl. ad Capitulum Nivern. ann. 1286. e MS. Eccl. Nivern. :

Petiistis a nobis, ut vos certos reddere curaremus qualiter et quomodo septem Presbyteri, quos Canonicos Tortarios nuncupamus, consueverunt et debent in nostra Ecclesia deservire.

P. Carpentier, 1766.

◊ Horum conditio aperte declaratur in iis quæ sequuntur in eadem Epistola ann. 1286. inter Probat. Hist. Autiss. pag. 149. col. 2 :

Unde discretioni vestræ tenore præsentium intimamus, quod postquam præbendas, quas Tortarias vocamus, ad collationem nostram pleno jure spectantes, pacifice sunt adepti, personalem residentiam in ecclesia tenentur facere, et nisi sint sacerdotes, infra annum tenentur se facere promoveri ; nec possunt moram trahere extra villam causa peregrinationis, seu alia de causa, nisi prius petita a nobis in capitulo licentia et obtenta : et super præmissis in institutione sua jurant corporaliter. Tenentur etiam celebrare ad majus altare et etiam ad aliud altare, quod altare Comitissæ vocatur, in suis hebdomadis, chorum regere, horas canonicas, tanquam hebdomadarii, dicere, sicut majores canonici sacerdotes. Non tamen potest canonicus Tortarius celebrare ad majus altare in majoribus solemnitatibus, si ejus septimana evenerit, sive in festis duplicibus, si commode possit habere majorem canonicum qui pro ipso celebret dicta die. Consueverunt insuper dicti Tortarii supplere defectus majorum canonicorum quotiens est, et cantando et legendo eorum onera supportare. Hæc autem vobis sufficiant, quæ de dictis Tortariis vobis ad præsens duximus rescribenda.