« »
 
[]« Tzangæ » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 8, col. 221c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/TZANGAE
TZANGÆ, Calcei, seu potius Cothurni, qui crura et pedes tegebant. Glossæ Basil : Τζάγγα, τὸ ὑπόδημα. Τζάγγια, in Chronico Alexandrino pag. 768. et apud Theophanem, et Codinum de Offic. Lex 2. Cod. Theod. de habitu, quo uti oportet, etc. (14,10.) :
Usum Tzangarum atque braccarum intra urbem venerabilem nemini liceat usurpare.
Concilium Aurelianense I. cap. 20 :
Monacho uti orario in Monasterio, vel Tzangas habere non liceat.
Canones editi a Jacobo Petito pag. 218. hic habent Ciangas. Capit. Caroli M. lib. [] 7. cap. 314 :
Ut Clerici pampis, aut Tzangis, vel armis non utantur.
Bal. 398. pompis aut sagis. Vide Gloss. med. Græcit. v. Τζάγγαι, col. 1155.
Tzancæ, Zanchæ, in leg. 3. d. tit. Cod. Th. Epistola Galieni apud Pollionem in Claudio :
Zanchas de nostris Parthicis paria tria.
Vita S. Maximiani apud Murator. tom. 2. pag. 105 :
Similiter accersivit sutores calceamentorum, præcepit illis, ut magnas Zanchas ex hircorum pellibus operarent.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Zanca, Eodem significatu. Index vett. can. inter Conc. Hisp. tom. 3. pag. 19 :
Monachi orarium vel Zancas in usu non habeant.
Cencius in Ord. Rom. apud Mabill. Musæi Ital. tom. 2. pag. 170 :
Indutus manto precioso, et calceatus Zanca una aurea, id est una caliga, altera rubea, etc.
Zangæ. Vetus Interpres Horatii ad Sat. 6. lib. 1. vers. 27 :
Nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus Pellibus. Nigris pellibus,
inquit, Zangis. Glossæ Isidori : Zanga pellis. Glossæ MSS : Zanga, ossa, i. ocrea. Vide Osa. Tzangæ autem ad medium crus usque pertingebant, unde Ocreas vocant Scriptores Latini. Hist. Miscella :
Et rubris enim ocreis agnoscebatur.
Ubi Theophanes pag. 263 :
Ἑϰ τῶν ἀληθινῶν γὰρ τζαγγίων ἐνωρίζετο.
Will. Tyrius lib. 15. cap. 23. de Manuele Comneno :
Ocreis, ut mos est in illo imperio, insignitus purpureis, ab universis legionibus certatim Augustus est appellatus. Caligæ
dicuntur Luithprando lib. 3. cap. 9. et Alberico, ubi de Balduino Imperatore CP :
Caligis rubeis secundum morem indutus. Cothurni,
Corippo lib. 2. Hueses, seu ossæ, Willharduino num. 116. []
◊ Tzangas porro purpureas, proprias fuisse Imperatorum Constantinopolitanorum, docent passim Scriptores Byzantini ; nam ut ait Corippus de Laud. Just. lib. 2. vers. 111 :
Augustis solis hoc cultu competit uti.
Ita Basilius in Parænesi cap. 63. Theophylactus Bulgar. de Institut. Regia cap. 27. et alii, quos laudat Meursius.
◊ Sed et Lazis Regibus τζάγγια ῥουσαῖα περσιϰῷ, σχήματι adscribit Chronicon Alexandrinum pag. 768. ϰοϰϰοϐαφὲς πέδιλον, vel πέδιλα ἐρυθρὰ, Scilitzes ; et Bulgaricis Principibus, Nicetas in Isaacio lib. 1. num. 5. Gothicis Regibus, Gregorius M. lib. 2. Dialog. cap. 14. Imperatoribus Occidentalibus, Panegyricus Berengarii Imp. lib. 4. vers 167 :
Cum Princeps nitidus Tyrio procedit in ostro,
  Tegmina vestitus crurum rutilante metallo,
  Quale decus terræ soliti gestare magistri.
Alii promiscue, Albertus Aquensis lib. 9. cap. 8 :
Caput vero Gerbodonis, et ejus crura pretioso ostro calceata et induta amputantes, defensoribus urbis ostenderunt.
Vide Calcar.
◊ De vocis etymo censet Salmasius, cujus sententiam amplecti videtur Jacobus Gothofredus, ab ἄγχω, quod est constringo, et ἄγχη, vinculum, quo quid constringitur, deductam, unde factum ζάγχη, pro διάγχη, ut Zabolus, pro Diabolus, zeta, pro diæta, et similia apud Latinos. Verum τζ apud Græcos recentiores pro διὰ usurpatum vix reperire est ; imo semper ab iis præpositum litteræ s inflexione Italica, quod monent Eustathius ad Dionysii Perieg. pag. [] 100. edit. Henric. Stephani, satque probant verba allata a Meursio incipientia a τζ. Proinde nescio, an non potius a Gallico Sangle, id est Cingulum, deduci debeat, tametsi conjecturam hanc omnino pro probabili, nedum pro vera nolim præstare. Vide Cujacium lib. 21. Observ. cap. 28. Leunclavium in Pand. Turc. n. 199. Fabrotum in Notis ad Anastasii Historiam Eccl. pag. 95. Meursium in Gloss. Jacob. Gothofredum ad d. tit. Cod. Theodos. etc.
© École des chartes.