FONS 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 fons » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 542c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FONS1

1. FONS, Vas in baptisterio, in quod baptizandi descendebant ; ϰολυμϐήθρα, et δεξαμενή, Græcis Scriptoribus laudatis in Descript. S. Sophiæ num. 83. Fons baptisterii, Fons baptismi, apud Anastas. Bibl. in Vitis PP. pag. 5. 26. Fons, vel Fontes nude, pag. 16. 26. 32. etc. S. Ambrosius de Sacramentis :

Venisti ad Fontem, ingressus es.

Sidonius lib. 3. Epist. 12 :

Quod frontem cruce, membra Fonte purgant,

Primus de numero patrum suorum,

Sacris sacrilegis renuntiavit.

Vetus Urbis Epigramma ad Ecclesiam S. Laurentii in Damaso, ad Fontem, apud Sirmond. ad eumdem Sidonium :

Iste salutares Fons continet inclitus undas,

  Et solet humanam purificare luem.

Munia sacrati quæ sint vis scire liquoris ?

  Dant regnatricem flumina sancta fidem.

Ablue Fonte sacro veteris contagia vitæ,

  O nimium felix, vive renatus aqua.

Hunc Fontem quicumque petit, terrena relinquit,

  Subjicit et pedibus cæca ministeria.

Leo IV. PP. de Cura pastorali :

Unusquisque Fontes lapideos habeat, et si lapideos habere non possit, vas saltem aliquod ad hoc paratum, in quo nihil aliud fiat, habeat.

Fons Consecratus, in Lege Longob. lib. 3. tit. 1. § 47. Lothar. I. c. 85. Quippe benedicitur a Sacerdote eorum aqua, qui baptizandi sunt. S. Basilius lib. de Spiritu sancto cap. 27 :

Εὐλογοῦμεν δὲ τὸ ὕδωρ τοῦ βαπτίσματος. Fons consecrari, antequam descendat, qui baptizandus est,

dicitur etiam a S. Ambrosio lib. de Iis, qui initiantur cap. 5. Messianus Presb. de Vita S. Cæsarii Arelat. :

Cum ad benedicendos Fontes procederet, etc.

Victor Utic. lib. 2. Persecut. Vandal. pag. 12 :

Illa hora, qua benedicent Fontem, ut baptizentur accedentes ad fidem, etc.

Paulinus Epist. 12 :

Dives opum Christo, pauperi, sibi, pulcra Severus

Culmina sacratis Fontibus instituit.

Fons Sanctus, apud Anastasium Bibl. in S. Silvestro PP. :

Fontem Sanctum, ubi baptizatus est Augustus Constantinus.

In S. Hilaro :

Item ad sanctum Joannem, intra Sanctum Fontem, lucernam auream, etc.

Tortarius de Translat. S. Mauri Martyris :

Donec Normanni, Fontis gens nescia Sacri,

His infesta foret.

Meminit præterea benedictionis Fontium feria 6. ante Pascha, Gregorius in Libro Sacrament. ubi orationes describuntur.

Fontes in remissionem peccatorum sanctificati, apud Auxilium de Ordinationib. a Formoso PP. factis lib. 1. cap. 28.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Per Sacras Fontes jurare, in Formula 14. novæ Collect. Baluz. :

Per Deum juro et sacras Fontis, per Sion et Sinai montis, Falsator est ille.

Descensus ad Fontem, ita inscriptum Carmen, editum a Canisio tom. 5. Antiq. Lect. pag. 745. quo describitur Litania, quæ canebatur, dum baptizandi ad Fontes deducebantur :

Mitte sanctum nunc amborum

Spiritum paraclitum

In hanc plebem, quam recentem

Fons baptismi parturit.

Sacramentarium Gregorii M. olim datum Ecclesiæ Aretinæ a Joanne Episcopo Aretino, qui vixit sub Carolo Calvo, nunc Ecclesiæ Belvacensis :

Orationes de Pentecosten die sabbati ante Descensum Fontis.

Infra :

Oratio ad Missam in sabbato Pentecosten post Ascensum Fontis.

◊ Porro aquæ vivæ in baptisteriorum fontes influebant per fistulas, canales, et aquæ ductus, uti colligere est ex his, quæ habent Ennodius Carm. 149. Vita S. Aviti Viennensis Episcopi num. 5. Anastasius Bibl. in Hadriano PP. pag. 113. 117. etc. Eæ interdum per columnas, in medio fontium perforatas, effluebant. Idem Anastasius in S. Hilaro pag. 28. de Baptisterio Basilicæ Constantinianæ :

Cum columnis porphyreticis, ragiatis, foratis, aquam fundentes, etc.

Sæpe per figuras animalium verbi gratia cervorum. Idem Anastasius ead. pag. :

Item ad S. Joannem intra sanctum Fontem.... cervos argenteos tres, fundentes aquam.

Adde eumdem in S. Silvestro pag. 14. Breviarium Vivariense apud Columbum lib. 2. de Episcop. Vivariens. n. 11 :

Nihilominus et baptisterium in ista Ecclesia... sub terra vero aquam venientem in ipsam Ecclesiam... deduxit, quæ et per meatus plumbeos in altum respirans, per columnas marmoreas mirabiliter ascendebat, quam etiam æneus cervus in medio stans evomebat.

Interdum per figuram agni. Anastasius in S. Silvestro :

In labro fontis baptisterii agnum ex auro purissimo fundentem aquam, etc.

In Leone III. pag. 134 :

Isdem Præsul a fundamentis ipsum baptisterium in rotundum ampla largitate construens, in meliorem erexit statum, atque sacrum fontem in medio largiori spatio fundavit,..... et in medio fontis columnam posuit, et super columnam agnum ex argento purissimo, fundentem aquam, etc.

Vide Senator. lib. 8. Epist. 33.

« 2 fons » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 3, col. 543a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/FONS2

2. FONS, Vas, in quo aqua ad Missæ sacrificium ponitur. Ordo Romanus :

Subdiaconus accipit Fontem de manu Archiparaphonistæ, et defert Archidiacono, et ille ex amula infundit, faciens crucem in calicem.

Occurrunt hæc verba semel ac iterum. Vetus Scheda apud Browerum lib. 8. Annal. Trevir. n. 114 :

Offertorium aureum gemmatum cum patina, Fontem aureum cum gemmis, pavonem auro et margaritis distinctum.

les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.

Fons, Piscina, ubi Sacerdotes lavant manus antequam sacra faciant. Synodus Valent. ann. 1590 :

Præcipimus Fontem ad abluendas Sacerdotum manus, qui se ad Missam celebrandam accingunt, præparari, qui vel parieti infixus, vel pensilis aquam præbeat cum linostina palla.

Fontium Adoratio interdicta passim legitur in Conciliis, Autisiodor. can. 3. Nannetensi cap. 23. Arelat. II. can. 23. Toletano XII. can. 11. apud Burchard. lib. 1. can. 94. interrog. 42. in Legib. Longob. lib. 2. tit. 38. § 1. Liutpr. 83. (6, 30.) etc. Hinc Fonticolæ, apud Cyprianum in Vita S. Cæsarii Arelat. etc. Vide Cluverium lib. 1. Germ. antiq. cap. 34. et Grimm. Mythol. German. pag. 326. sqq.