Pagus, Collegium, curia. Gloss. Isid. et Anonymus in Codice Regio. Vide Pagani.

Pagus, Ager, territorium, comitatus, districtus, quomodo Pays dicimus. Fortunatus in Vita S. Albini Episc. Andegav. n. 3 :

Cum adhuc puerulus per Pagum in Abbatis sui proficisceretur obsequium.

Lex Salica tit. 1 :

Nam si in jussione Regis fuerit occupatus, manniri non potest. Si vero infra Pagum in sua ratione fuerit, potest manniri.

Præceptum Childeberti apud Mabill. tom. 3. Analect. pag. 221 :

Ut in ipso Pago Cenomannico accipere non debeant Ducem aut Comitem, nisi per electionem ipsius Pagi pontificis, et pagensium.

Aliud Caroli Mag. ann. 771. apud Marten. tom. 1. Anecd. col. 10 :

Abbas de monasterio Vivario peregrinorum, qui ponitur in Pago Alsacensi super rivum Morbach.

Eadem habentur ibid. col. 18. in Charta Ludovici Pii ann. 816. ubi pro Pago, Ducatu legitur. Ermoldus Nigellus in Carmine pro Ludovico Imper. lib. 1. apud Murator. tom. 2. part. 2. col. 19 :

Nec facilis prohibere labor, quin agmine denso

  Infesti coeant, diripiantque dapes.

Haud aliter Franci, cum primo tempore frugum

  Adsunt, et Pagi munera diripiunt.

Occurrit passim in Histor. Glabri Rodulphi apud Duchesnium tom. 4. Hist. Franc.

Pagellus, Pagus minoris amplitudinis, vel tractus. Charta Ludovici II. Regis, apud Guillimannum lib. 1. de Rebus Helvet. cap. 2 :

Curtim nostram Turegum in pago Turgaugensi, et Pagellum Uraniæ, etc.

Charta Caroli Calvi ann. 861. in Appendice Capitular. num. 90 :

Simul etiam dixit nobis de quibusdam Pagellis, qui suæ sunt parochiæ, etc.

Pagenses, ejusdem pagi homines qui una eademque lege vivunt, in Lege Longob. lib. 2. tit. 18. § 7. tit. 34. § 12. Ludov. P. 14. 6. in Capit. Caroli Magni lib. 3. cap. 43. lib. 4. cap. 19. in Capitulari ejusdem Caroli ann. 797. cap. 4. et in Formulis non semel. Odo Cluniac. libro 1. de Vita S. Geraldi cap. 7 :

Satius esse temerarios vi bellica premi, quam Pagenses et inermes ab eisdem injuste opprimi.

Adde cap. 25. et lib. 3. cap. 5. Charta 77. inter Alamannicas Goldasti :

Ante Pagensis nostros omnem rem nostram et hæreditatem paternam communis manibus tradidimus ad ipsum Monasterium.

Infra :

In ea ratione quod superius scriptum est, et ipsum censum in silvaticas feras, quantum possumus consequi solvamus, et quantum non possumus, quod cæteri Pagenses nostri faciunt Regi aut Comiti, ita et nos ad ipsum Monasterium faciamus.

Pagensis, interdum dicuntur qui ex pago et districtu Comitis sunt ; non solum quod pagis præessent, sed et civitatibus : nam et Pagenses civitatis dicuntur in Form. 4. apud Lindenbrog. Ita porro in Lege Longob. lib. 1. tit. 14. § 17. lib. 2. tit. 51. § 7. tit. 52. § 14. Lothar. I. 56. Carol. M. 67. Pipin. 8. in Capitul. 3. ann. 811. cap. 1. 6. in Capit. Caroli Magni lib. 3. cap. 73. in Appendice 3. lib. 4. cap. 10. in Epist. Episcoporum Franc. ad Ludovicum Regem cap. 12. in Edicto Pistensi cap. 26. in Concilio Valentino III. ann. 855. cap. 23. in Formula 39. ex Lindenbrogianis. Gregorius Turon. lib. 8. cap. 18 :

Wintrio Dux a Pagensibus suis depulsus, Ducatu caruit, etc.

Tabularium Dervensis Monasterii :

Et quia Pagensis erat, et quomodo terra pergeret sciebat, etc.

Galli dicerent, parce qu'il estoit du pays. Vide Savin. Histor. Jur. Roman. med. temp. tom. 1. cap. 4. § 62. not. B.

Pagesii, Eadem notione, in Charta ann. 1434. ex Tabul. Archiep. Ausc. :

Item fuerunt capti plures per dictos inimicos ad causam dictorum patuorum, inter alios quidam Pagesius de Barta qui habuit finare centum scuta.

Pagenses dici videntur qui nec summi, nec infimi ordinis sunt, in Translat. S. Hilarii Episc. Carcasson. ann. 970. inter Instr. tom. 2. Hist. Occit. col. 120 :

Conglobati sunt pariter prædicti proceres, id est Rogerius Comes cum conjuge sua Adalais, et dom. Episcopus Franco, et Abbates Warinus et Benedictus, cæterorumque tam procerum quam etiam itlustrissimorum virorum et clericorum insignis turma, necnon et Pagensium utriusque sexus copiosa plebis in prædicto cœnobio.

Pagenses dicuntur Sacerdotum plebes, ejusdem Parochiæ, ut apud Odonem Cluniac. lib. 1. Collat. cap. 22. et in Lege Longobard. lib. 3. tit. 1. § 29. Pipin. 26.

Pagenses Franci, Liberæ conditionis, in Edicto Pistensi cap. 26. quibus opponuntur

Pagenses, nude interdum dicti, i. rustici, servi glebæ. Homi pagées, in Foris Beneharn. art. 4. Agobardus Lugdun. lib. de Privileg. et jure Sacerd. n. 11 :

Habeo unum Clericionem, quem mihi nutrivi de servis meis propriis, aut beneficialibus, aut Pagensibus.

Tabularium Lascurrense, apud Marcam lib. 4. Hist. Beneh. cap. 10 :

Dedit B. Petro in morte sua corpus suum in sepultura, et unum Pagensem in Bardinis, donec aliquis suæ generationis daret B. Petro 300. solidos pro Pagensi.

Tabular. S. Petri Generensis apud eumdem lib. 9. cap. 3 :

Dedit B. Petro totam tertiam partem mercati Lurdensis, et unum Pagensem in Ader, et unum casalem nominatum Susach, etc.

Instrum. ann. 984. apud Marten. tom. 1. Ampliss. Collect. col. 334 :

In præsentia Guillelmo Comite.... et aliis plus bonis hominibus tam satellites quam Pagenses, quicquid in præsentibus partibus fuerit hordinatum habebit plenissimam firmitatem.

Tabular. Rothon. tom. 2. Hist. Britan. pag. 56 :

Tunc respondit Ratfred se ibi non habere sumptum, quia non erant ibi sui Pagenses.

Pagensales, Iidem qui Pagenses, in Capitulari Pipini Regis Italiæ cap. 36.

Pagensalenses, ut Pagenses, Ejusdem pagi incolæ. Charta ann. 759. apud Pez. tom. 6. Anecd. part. 1. col. 16 :

Actum in pago Rotahgauuense in loco qui dicitur Ecclesia S. Martini, coram omnes Pagensalenses.

Pagesii, Pagenses, Villani, glebæ obnoxii : Pages, Occitanis rustici. Fori Bigorritani art. 33 :

Pagesius qui in consuetudine non habet somatas deferre, si inventus fuerit a Milite, etc.

Secunda Curia Generalis Catalaniæ ann. 1299 :

Exceptis Pagesibus et filiis Pagesiorum de terris ubi consueverunt redimi.

Quo loco pagesibus idem est ac pagesiis. Tabular. Brivatense ann. 1256 :

Investio et in possessionem quasi induco prædictum Bartholom. de Portal Pagesium prædicti campi, qui Pagesius de mandato meo promisit reddere deinceps dictum debitale, etc.

Charta alia :

Volumus quod ille qui Prior fuerit, habeat in dictis mansis decimas carnalagii, et primitiam a quolibet Pagesio dictorum locorum, qui nunc sunt. scilicet unum panem primitialem, etc.

Tabul. Piperac. :

Prior dictæ Ecclesiæ et dictus Comes assensaverunt et concesserunt quibusdam Pagesiis sub annuo censu xx. sol.

Tabular. S. Johannis Tolos. :

Recognovit et confessus fuit dicto procuratori et michi notario...... se tenere et tenere velle dictas res et possessiones in emphyteosim.... quo quibus omnibus et singulis promisit esse bonus Pagesius et fidelis.

Pagesia, Tenementum Pagensium, quod apud nos Villenagium dicitur. Constitutiones Catalaniæ MSS :

Ne quis per aliquem titulum adquirat honores alicujus personæ, neque honores rusticorum, sive Pagesias sine consensu dominorum suorum.

Charta ann. 1240. ex Tabul. Brivatensi :

Et 2. trossis palliæ quæ annuatim percipere consuevi apud Crespiacum in Pagesia sive tenemento quondam Petri de Conchas.

Alia ann. 1278. fol. 180 :

In emphyteosim sive Pagesiam.

Charta ann. 1279. in Tabulario S. Flori in Arvernis :

Conventus Monasterii S. Flori, et cum Pagesia, seu tenentia quam tenebat.

Alia ann. 1261 :

Dederunt et concesserunt in perpetuam emphytheosim, seu Pagesiam, eidem Austorgio.... mansum de Vedrinis.

Alia :

Unam gallinam, quam debet in dictis duabus Pagesiis quas tenet.

Alia ann. 1274 :

Dico tamen quod si illi qui habent ibi Pagesias, alienarent, quod ego deberem laudare, et vendas habere.

Charta ann. 1306. in Comitatu Ruthenensi exarata, ex 2. Regesto Philippi Pulcri Regis Franc. Tabularii Regii n. 7 :

Videlicet quasdam Pagesias seu emphiteosas in pratis et terris circa dictum molendinum ab emphiteotis mansi Del Maionil et quibusdam aliis ignobilibus, pro quibus dare debet certum censum consuetum et incartatum domino nostro Regi, etc.

Infra :

Et pro medietate dictarum Pagesiarum Dominus Rex vendas habere debet.