« »
 
[]« Adalides » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 069a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ADALIDES
ADALIDES, Auditores, Mauris Hispanis ; apud Rodericum Tolet. lib. 3. de Reb. Hispan. cap. 24. alias Adalides dicuntur Itineris ductores. Leges Alphonsinæ part. 2. tit. 22. lege 1 :
E por esto los llaman Adalides, que quiere tanto decir coma guiadores, al. guardadores porque ellos deben haber en si todas estas cosas sobredichas, para saber bien guiar las huestes et las cabalgadas en tiempo de guerra.
De eorum munere sic Gregorius Lopez ex lege 4 :
Adalides potestatem habent judicandi circa ea quæ contingunt in hostium incursibus, seu cabalcatis, et super divisione prædæ cum perditorum restitutione ; jussa imponunt Amogaberibus et peditibus, ponunt etiam de die speculas seu atalayas, et noctu auscultatores, vulgo dictos Escuchas, ordinant Estalgaras, et insidias seu celatas ; creant etiam Almocadenos, qui sunt capitanei super pedites, etc.
Apud Lusitanos Adalidem, vulgo Adail, antiquitus nominatum fuisse Zagam monet Sa Rosa de Viterbo tom. 1. pag. 52. Charta ann. 1162 :
De preda de Fossado non detis nisi [] ad Zagam duas partes et vobis remaneant duæ ;
ubi versio vulgaris sec. 13 :
E de roubo, e de foçado non dedes senâo ao Adajl as duas partes et a vos fiquem as duas partes.