ARBOR 1, Glossarium mediae et infimae latinitatis, Du Cange et al.

« 1 arbor finalis » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 355b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ARBOR1

1. ARBOR Finalis, Notata, Clavitata. Inter agrorum terminos recensentur passim Arbores a Gromaticis, a quibus ideo finales, a Papiano tit. 39. lib. Resp.

Terminales, arbores quæ fines dirimunt

, in § 6. Instit. de Offic. jud. dicuntur. Siculus Flaccus de Condition. agror. :

Si Arbores Finales observabuntur, videndum erit, quæ sint Arborum genera. Nam quidam in finibus naturales qualescunque Arbores intactas finales observant, alii diversas : quidam de cunctis ex ipsis Arborum generibus unum tantum genus in finibus relinquunt, quo manifestum jus appareat, finales loca munierunt, ut materiæ differentia argumento sit, etc.

Lex Bajuvar. tit. 11. cap. 5 :

Quotiens de commarchanis contentio nascitur, ubi evidentia signa non apparent in Arboribus, aut in montibus, etc.

Vide Fletam lib. 4. cap. 2. § 17. et Chartam 99. Allemannic. Goldasti, et Bracton. lib. 4. Tract. 1. cap. 8. § 1.

◊ Certis porro incisuris aut notis in trunci cortice incisis notabantur ; unde et Notatæ dicuntur eidem Flacco. Aggenus Urbicus :

Finis multis documentis servabitur, terminis, et Arboribus Notatis, et fossis, etc.

Et Incisæ. Tabularium Vindocin. Charta 470. ann. 1091 :

A parte silvæ quasdam Arborum Incisiones ad instar divisionum similiter fecerunt, quas Arbores Incisas ob divisionem silvæ suæ, et haiarum instituerunt, et in suo dominio retinuerunt.

Tabularium Abbatiæ de Rota fol. 9 :

Quibus congregatis, idem Albinus fines nostræ terræ cœpit perambulare, ac Incisuras Arborum, quæ easdem terras terminabant, eisdem demonstrare, ostensioni cujus præfatus Hugo noluit credere.

Et fol. 11 :

Qui cum illo peragrantes terram supradictam, ei indicaverunt, et Arbores in circuitu natas Inciderunt, easdemque Incisas ejusdem terræ metas esse dixerunt.

Vetus Charta in Chronico Laurishamensi ann. 764. ap. Eccard. Francia orient. vol. 1. pag. 610. :

De illo rubero (robore, quercu) qui est de Ecclesia S. Nazarii ad partem meridianam inter partem S. Petri per Agilolfum et suos consortes signo incisa :... et de ipso rubero ad partem aquilonis, sicut illa Incisio Arborum in ipsa die facta fuit, quæ vulgo lachus appellatur, sive divisio, etc.

Infra :

Sicut illa Incisio Arborum seu lachus in ipsa die facta fuit.

◊ Has autem notas et incisuras, Decurias appellant Papianus loco citato, quod in decussem effictæ essent, ut ex Lex Bajwar. tit. 11. cap. 3. § 2. Lex Wisigoth. lib. 8. tit. 6. § 1. lib. 10. tit. 3. § 3. Theclaturas, Lex Longob. lib. 1. tit. 26. § 1. Roth. 242. 243. 244. 245. Cujus vocabuli vim esse eandem puto, quæ apud nos Esclat, esclature, Fragmentum, astula. Charta Desiderii Regis Longob. in Bullario Casinensi tom. 2. pag. 14. :

Et deinde per ipsa via percurrentes per Arbores Teclatos habentes litteras Omega, etc.

Vide Teclatura.

◊ Interdum Clavitatæ arbores appellantur, quod in earum truncis clavi, notarum loco figerentur. Gromaticus Arcerianus :

Arbores notatas scire debemus in idioma regionis, quas Clavitatas vocant. Incisurarum

porro in terminis meminit præterea incertus Agrimensor pag. 272 :

Terminus si Incisuram habuerit, rivum aut fossatum significat, aut fluvium ostendit.

Infra :

Terminus si aliquam Scissuram, hoc est, Taliaturam habuerit, montem scissum, id est, taliatum ostendit.

◊ Vide Grimmii Antiquit. Jur. pag. 544. 545.

Arbor Signata. Lex Salica tit. 29. § 29 :

Si quis Arborem, post annum, quam fuerit Signata, capulare præsumpserit, nullam exinde habeat culpam.

Lindenbrogius de Arboribus finalibus, notatis, de quibus supra, hæc intelligenda putat : secus Bignonius, cum de finibus nullum hic verbum, quinimo quod de anno additur, contrarium evincat. Eccardo, qui hunc locum aliter refert tit. 27. n. 28.

Arbor signata

est arbor ad cædendum alicui assignata, vel designata quod notum sit arboribus cædendis signum a Forestariis apponi. Probabilitate non caret Scriptoris acutissimi conjectura. Neque certum etiam, an per

arborem signatam

finalem intellexerit Lex Longob. lib. 1. tit. 25. § 37. Rothar. 323. 324. 325. 326. :

Si quis de Arbore Signata in silva alterius apes tulerit, etc.

§ 38 :

Si quis de Arbore Signata in silva alterius accipitrem de nido tulerit, etc.

Charta Mathildis Comitissæ ann. 1096. in Bullario Casinensi tom. 2. pag. 116 :

Antiqui homines, qui bene sciebant veritatem, monstraverunt finem terræ, et Signaverunt Arborem in circuitu, et ita firmiter juraverunt esse juris S. Benedicti, etc.

Sed hic Arbor signata pro termino est. Interdum arbores Cruce signabant. Vide Crux. Tabular. Absiense fol. 17 :

Quo monstrante, Cruces Arboribus impressæ sunt.

Vide Decuria. Vide Haltaus. Gloss. Germ. col. 1299. 1300. German. Malbaum, Arbor terminalis, signo aliquo, plerumque crucis, notata. Charta Ottonum, March. Brandenb. ann. 1285. ap. Ludew. Rel. Manuscr. tom. 9. pag. 502 :

De lacu Tribusch usque ad Arborem, qui ein Malbom dicitur.

Wicislai Rugian. Princip. Chart. ann. 1225. in Westphal. Monument. Ined. vol. 2. col. 2063 :

Villæ quoque terminos sic distinximus... in nemore vero terminus erit supra dicti amnis parva curvatura ubi manu nostra in Arbore quadam signum crucis secuimus, ab hac arbore terminus erit fagus quædam etiam manu nostra signata, etc.

Arbor Inserta, in Lege Salica tit. 29. § 16 :

Si quis in agro alieno Arborem Insertam exciderit, etc. Arbor Insita,

apud Servium 2. Georg.

Arborem Juxta Viam Evertere. Vetus placitum sub Guillelmo I. Rege Angliæ, apud Seldenum ad Eadmerum pag. 199 :

Demonstratum fuit, quod Rex Anglorum nullas Consuetudines habet in omnibus terris Cantuariensis Ecclesiæ, nisi solummodo tres. Una, etc... altera si quis Arborem incidit juxta regalem Viam et eam super ipsam viam Dejecerit.

Arbores Jacentivas et sine fructu, in cujuslibet silva ad usus suos incidendi libera potestas datur, in Lege Burgund. tit. 2. § 1. 3. Bois Chablis. Eadem videntur, quæ Vergisans appellantur in Charta Caroli Regis ann. 1447. apud Thomasserium in Consuet. Bituricens. pag. 411 :

Attendu, que le bois mort, et mort bois ne peut servir ausdits Supplians, sinon pour chauffer et ardoir, et que le Vergisant et assummetté, est gros bois vieil, qui ne peut servir en aucune partie des édifices, sinon seulement à faire poultres, pousteaux, et solleaux, etc.

Vide Grimmii Antiq. Jur. pag. 514.

Arbores Sacrivi, quas ut sacras colebant pagani. Concilium Autisiod. can. 3 :

Non licet.... inter sentes, aut ad Arbores Sacrivos, vel ad fontes vota exolvere.

S. Eligius Noviomensis Episc.

in Homil. et apud S. Audoënum in illius Vita :

Nulli creaturæ præter Deum et sanctos ejus, venerationem exhibeatis, vel Arbores, quos Sacrivos vocant, succidite.

Hinc emendant viri docti Legem Longob. lib. 2. tit. 38. § 1. Liutpr. 83. (6, 30). :

Qui ad Arborem, quam rustici Sanguinum vocant, atque ad fontanas adoraverit.

Ubi sacrivum legunt. Sed editio Heroldi pag. 232. habet, quam rustici Sanctivum vocant, Goldasti vero, quam rustici Sanctum vocant. Sanctivum in cod. Mutin. Sanctivam in cod. Estensi. Arbores Consecratæ in Concilio Nannetensi cap. 20 :

Ut Arbores dæmonibus Consecratæ, quas vulgus colit, et in tanta veneratione habet, ut nec ramum vel surculum inde audeat amputare, radicitus excindantur.

Sedulius Presbyter lib. 1. Paschalis operis cap. 20 :

Alius Arboreis radicibus aras instituens, dapes apponens, ramos ac robora flebiliter orare non cessat, ut natos, domos, rura, conjugium, famulos, censumque custodiant.

Paulinus Epist. 38. ad Jovium :

Unde enim putas tantam miseris mortalibus vel superbiæ vel ignaviæ perversitatem inolevisse, ut non colentes Deum, dæmoniis aut elementis subditis sibi serviant, aquas, ignem, sidera, Arbores, simulacra venerantes cum impiissima divinæ majestatis injura ? Votum in Arbore vovere,

in veteri Pœnitentiali MS. Ejusmodi arborum cultores ξυλολάτρας vocat Nicetas Paphlago in Encomio S. Hyacinthi pag. 8.

◊ Quanta vero religione observarint veteres Galli arbores, querceas præsertim, docent Plinius lib. 16. cap. 34. et alii, ubi de Druydibus. Sed et sub arboribus vota olim reddita evincunt quæ habentur Genes. cap. 18. Oseæ cap. 4. et lib. 4. Reg. cap. 16. et 18. Vide Cluverium in Germ. antiq. lib. 1. cap. 34.

◊ Diu etiam post Christi inductam religionem arborum et lucorum cultum adeo invaluisse ac viguisse in Africa, Germania, Italia, Gallia aliisque Provinciis constat, ut in eo evellendo multum insudarint Pontifices Regesque ipsi : quod testantur Arnobius lib. 7. S. Augustinus Serm. 215. et 261. de Tempore, Serm. 241. de Divers. Gregorius M. lib. 7. Indict. 1. Epist. 5. et 20. Gregor. Turon. lib. 2. Hist. cap. 10. Concilium Arelat. II. can. 20. Carthaginense V. can. 15. Turonense II. can. 22. Autisiodor. can. 3. Toletan. XVI. can. 2. Braccarense can. 22. Francoford. can. 43. Halitgarius lib. 6. Pœnitent. cap. 6. l. 12. Cod. Theod. de Paganor. sacrif. Lex Longob. lib. 2. tit. 38. § 1. Capitul. Caroli Mag. lib. 1. cap. 64. 62. ex Capit. ann. 789. cap. 64. lib. 7. cap. 236. 316. ex Concil. II. Arelat. Capit. ejusdem de Partibus Saxoniæ cap. 20. 21. Pertzio ann. 785. pag. 49. Capitul. 1. incerti anni cap. 41. Pertzio ann. 802. pag. 99. Edgarus Rex Ang. in Canonib. Saxon. cap. 1. § 16. Ladislaus Rex Hungar. in Decret. cap. 22. Nicetas Paphlago in Vita S. Hyacinthi Amastriani pag. 7. Constantinus Porph. de Adm. Imp. cap. 29. quibus adjungenda, quæ habent de ejusmodi arborum cultu Procopius lib. 4. Goth. cap. 3. Helmodus lib. 1. cap. 84. Adam Bremensis cap. 86. 234. Baldricus lib. 2. Chron. Camerac. cap. 4. Vita S. Severi Episc. Abrincat. num. 2. Vita S. Juliani Episcop. Cenoman. Vita S. Amandi Fundatoris Monasterii Nantuensis apud Guichenonum, etc. Vide Grimmii Mythol. German. pag. 69. 373. sqq. et in Apend. pag. 33. sqq.

Arbores, Candelabra majora in Ecclesiis multis instructa luminibus, quæ a terra surgunt. S. Bernardus de Vita et morib. Relig. cap. 11 :

Cernimus et pro candelabris Arbores quasdam erectas, multo æris pondere, miro artificis opere fabricatas, nec magis coruscantes superpositis lucernis, quam gemmis.

Paulus Silentiarius in Descrip. S. Sophiæ part. 2. de ejusmodi candelabris vers. 458 :

Κεῖνα γὰρ ἢ ϰώνοισιν ὀριτρεφέεσσιν ὁμοῖα
Δένδρεά τις ϰαλέσειεν.

Et versu 473 :

Καί τις ἀνήρ στεφάνοιο χοροστασίης τε δοϰεύων
Δένδρεα φεγγήεντα, λυπαλγέα θυμόν ἰαίνει.

P. Carpentier, 1766.

Arbor Molendini. Reparat. factæ in senescal. Carcass. ann. 1435 :

Item pro uno graffono ferri posito in fine unius Arboris dictorum molendinorum.

P. Carpentier, 1766.

Arbor Ambulatoria, Machina bellica. Tract. MS. de Re milit. et mach. bell. cap. 22 :

Arbor ambulatoria cum verochio potest altius elevari ac declinari ad beneplacitum machinantis.

P. Carpentier, 1766.

Arbor quæ Chargans et non Chargans nuncupatur, in Lit. Bertr. Guesclini ex Reg. 109. Chartoph. reg. ch. 64 :

Donnons... terres, vignes, bois, haies, Arbres chargans et non chargans, comme quelconques autres choses ;

quænam illa sit, an fructifera, aliave, non satis scio.

« 2 arbor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 356b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ARBOR2

2. ARBOR, in duello. Speculum Saxon. lib. 1. art. 63. § 6. et Wichbild. Magdeb. art. 35. § 7. ubi duelli formam describunt :

Cuilibet eorum (duello contendentium) judex unum qui arborem sub Phalagam ejus (desunt hæc tria vocab. in Wichb.) ferat, ordinabit, qui ferentes neminem eorum ullatenus impedient. Sed si eorum quis ceciderit, vel vulneratus fuerit, Arborem petierit, et judex hoc licentiaverit, Arborem interponant. Postquam circulo pax est nuntiata, etc.

In Germ. § 4.

« 3 arbor » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 356b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/ARBOR3

3. ARBOR, Malus navis, vulgo l'arbre d'un navire, vox veteri Latio haud incognita ; quare potuisset omitti. Gloss. vet. Arbor navis, ιστὸν πλοίου. S. Gregorius M. lib. 3. Dial. cap. 36 :

Ex navi clavis perditis Arbor abscissa est, etc.

Vide Jal, Archéologie Navale, vol. 2. pag. 395.