« »
 
[]« 1 bandum » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 547c. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BANDUM1
1. BANDUM, Vexillum, signum militare. Gloss. Lat. Græc. Bandum, σίγνον. Ugutio : Bandum, parvum vexillum. Paulus Varnefr. de Gestis Langob. lib. 1. cap. 20 :
Vexillum, quod Bandum appellant.
Chron. Ademar. tom. 2. Bibl. MS. Labbei pag. 157 :
Pippinus contuli S. Martiali Bannum aureum, quod ceperat in prælio, etc.
Passim hac notione occurrit apud Scriptores, Bennonem de Gestis Gregorii VII. PP. in Chron. Casin. lib. 1. cap. 26. apud Radevicum in Frider. lib. 4. cap. 71. in Codice Carolino Epist. 88. apud Lucam Tudensem pag. 63. Anastasium in Sergio PP. pag. 60. in Leone III. pag. 125. etc.
Primores Bandorum
, in Anastasii Collectaneis pag. 188. Bandum inter insignia Papalia numeratur ab Ottone Morena in Hist. Rer. Laudensium apud Murator. tom. 6. col. 1057. ap. Pertz. vol. Leg. 2. pag. 121. lin. 28. ibid. pag. 125. lin. 19. :
Inde ad palatium cum Bandis et aliis Papalibus insigniis (Victor PP.) est deductus.
Vide Constit. Henric. V. Imp. ann. 1111. apud Pertzium vol. leg. 2. pag. 68. lin. 13. A Persico Band, fascia, accersit Salmasius, quod in modum fasciæ effictum sit Bekanus, l. 7. Hermath. Bant veteribus Cimbris idem sonare ait. Alii a Cambrobritannico Bamnar, i. vexillum, hauriunt, quod effictum volunt a Bann, i. elevatione : est enim Bann, altum, excelsum, apud Boxhornium. Ego vero malim a bannum, de qua voce infra, vocis originem arcessendam, quod qui bannum in rem aliquam mittebant, seu in prædium aut domum, velum eidem appendebant, eoque ipso rem superioris domini esse innuebant. Vide in Velum. Bandum a German. Band deducendum est. Gothis Bandvo est signum. Adel. Vide Graffium Thesauri vol. 3. col. 136. Est apud Ulphil. Evang. secund. Marc. cap- [] 14. vers. 44 :
Dedit autem traditor ejus signum eis, dicens, etc.
◊ A Latinis, βάνδον, eodem significatu mutuati sunt Cræci. Procop. lib. 2. Vandal. cap. 2 :
Τὸ σημεῖον, ὃ δὴ βάνδον ϰαλοῦσι Ῥωμαῖοι.
Scholiastes Gregorii Nazianz. 1. in Julian. :
Τά ϰαλούμενα παρὰ Ῥωμαίοις σίγνα ϰαὶ βάνδα, ταῦτα ὁ Ἀττιϰίζων συνθήματα ϰαὶ σημεῖα ϰαλεῖ.
Vide Rigaltium, Meursium Cangium col. 173. et Append. col. 34. in Gloss. et Fabrotum ad Cedrenum. Βάνδον Byzantini sæpe etiam pro turma usurpant, uti nos vocem Bande, ut Ducas cap. 5. pag. 35. Tactici Græci passim. Gloss. Basilic. : Κουστωδία, στρατιωτιϰὸν στίφος, ὃ βάνδον Ῥωμαῖοι ϰαλοῦσι.
Bannum, Eadem notione. Vetus Charta apud Mabillonium tom. 5. SS. Ord. S. Bened. pag. 88 :
Qui festinantes sumptum secum vexillum Crucis, et sancti Guillelmi glebam, cum conventu fidelium Monachorum, Clericorum, Militum-Laicorum cum crucibus, Bannis, thuribulis, candelabris, signis, vestimentis Ecclesiasticis, etc.
◊ Quod vero Latini Bandum, seu vexillum Poetæ nostrates interdum Ban appellant. Vetus Poeta MS :
Lors ralie ses gens, et refait son conrois,
Le Ban de Macedoine, qui fut listé d'orfrois,
Fait devant lui porter, ainsi comme il est drois ;
Là se ralioient Grieu et li Macedonois.
Alibi :
Le Ban de Macedoine contremont bauloiant,
Banieres et pignons contreval ventelant.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Banderia, Vexillum. Anonymus apud Murator. tom. 8. col. 111 :
Et in exitu sui regiminis fuerunt positæ Banderiæ in monte S. Martini super plateam Vicentiæ.
Regimina Paduæ ad ann. 1319. ibid col. 431 :
Hic dati fuerunt confalones et Banderiæ populi fratalearum.
Instrum. ann. 1365. ex Archivis S. Victoris Massil. :
Quod omnes Banderiæ artistarum et aliæ Massiliæ portentur et ponantur super mœnia.
Banderium, idem quod Bandum, vexillum. Thwroczius in Ludovico Rege Hung. cap. 6 :
Multa Banderia et captivos Tartaros Regi transmisit.
In Sigism. cap. 18 :
Banderia sive vexilla in signum victoriæ misit. Banderia,
eadem notione, in Hist. Cortusiorum lib. 1. cap. 20. lib. 2. cap. 16. et alibi non semel. Bandiera, apud Joan. Villaneum lib. 2. cap. 2. lib. 7. cap. 2. lib. 8. cap. 1. lib. 11. cap. 80. Bandera, Danti.
Bandora, Idem quod Bandum, terminatione Longobardica, ut in Arcora dictum est. Anastasius in Hadriano PP. pag. 107 :
Ubi eum cum Bandora susceperunt.
Radevicus lib. 4. cap. 70 :
Dominum Electum signis et Bandoris præcedentibus ad Palatium
deduxerunt. Sic enim legendum, non bandonis, uti liber editus præfert. Doctissimus Sirmondus in Gloss. ad calcem Supplementi Concil. antiquorum Galliæ : Bandora, id est, sodalitium, cohors præsertim militaris, a Banda seu Bando, quod significat, lingua Belgica vexillum. A Bandora
Bandorenses, vel Bandarenses, Italis Bandrese, appellati regionum Capitanei, Romæ, ut est in Vita Greg. XI. PP. apud Bosquetum, pag. 225 :
Romani seu eorum Officiales et Rectores suo vocabulo Bandarenses, et duodecim capita Regionum nuncupati, coadunatis sibi aliis quam plurimis tam in civibus, quam in foraneis natione Italicis, adhuc vivente Gregorio, tamen infirmante, deliberaverunt.
Nos Chefs de bannieres, vulgo [] appellamus. Banderesios vocat Platina in Greg. II. Vide mox Banderarius.
Banderarius, Bandarensis, Vexillifer, Banderaio, et Banderese, Italis ; Banderaro, Joanni Villaneo lib. 7. cap. 14. Itinerarium Gregorii XI. PP :
Currebant Banderarii Romani velut dementes tubis clangentibus.
Infra :
Romæ namque Bandarenses cum suis cuneis accesserunt. Βανδοφόροι,
Procopio lib. 2. Vandalic. cap. 10 :
Τὸ σημεῖον τοῦ στρατηγοῦ ἐν ταῖς παρατάξεσιν εἰωθὼς φέρειν, ὅν δὴ Βανδοφόρον ϰαλοῦσιν Ῥωμαῖοι.
Ita etiam Leo Imp. in Tacticis.
P. Carpentier, 1766.
Banderarius, Regionis capitaneus apud Romanos ; cujus appellationis rationem docet Bonincontrius in Annal. ad ann. 1370. apud Murator. tom. 21. Script. Ital. col. 18 :
Romani ea tempestate magistratus Urbis gubernationem habebant. Hi Banderarii patrio sermone a vexillis, quæ ante se gerebant, dicebantur, a quibus singulorum curiæ internoscebantur.
Vide supra Bandieriferi suo loco et mox Bandorenses.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bandonarius, in Ordine Romano pag. 228 :
Bandonarii cum xii. vexillis.
Bandezatus, Eadem notione. Chron. Cremonense apud Murator. tom. 7. col. 649 :
Jacobus Robba Bandezatus Communis Cremonæ.
Ibid. col. 651 :
Bernardinus della porta Capitaneus populi Cremonæ ; Jacopinus Ambroxii ejus judex, deputatus ad officium Bandezatorum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bannevelius, Idem in Statutis Monasterii S. Claudii pag. 56 :
Item oro Bannevelio, seu illo qui tenetur portare banneriam seu vexillum dicti Monasterii, etc.
Banderarii, Milites quos Banneretos alii vocant, in Historia Cortusiorum lib. 5. cap. 3. lib. 7. cap. 4. 15.
L. Henschel, 1840–1850.
Banniria, ut modo Banderia. Vexillum. Fœdus inter Episc. Mogunt. et Landgrav. Hassiæ ann. 1293. in Guden. Cod. Diplom. vol. 1. pag. 869 :
Capitaneos et illos qui Banniriis utuntur propriis, pro equali portione dividemus.
Vide Bannereti.
P. Carpentier, 1766.
◊ Bandolier vero pessime sonat, in Lit. remiss. ann. 1466. ex Reg. 201. Chartoph. reg. ch. 104 :
Lequel Vincent estoit Bandolier, larron, renyeur, et blafémeur de Dieu.
Vide mox Bandum 3.
© École des chartes.