« »
 
[]« Bausia » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 610a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BAUSIA
BAUSIA, Baucia, Baudia, Felonia, proditio, crimen capitale. Etymon vocis procul dubio est a voce Germ. Bæs, apud antiquos Gothos Baud, Anglis Bad, Quævis res mala, corrupta, improba. Vide Schilter. in Gloss. voce Bosa. Adel. Baud Gothis est Hebes, stupefactus. Origo vocis Bausia repetenda videtur a Goth. Balus, Malus. Vide Glossar. Goth. Massmanni ad Interpr. Ev. Joh. Schmelleri Saxon. et supra Ballomer. Tabularium Abbatiæ Conchensis in Ruthenis chart. 291 :
Excepto furto et Bauzia.
Curia Generalis Regia Aragon. in Catalania 19. Kal. Septemb. ann. 1321. MS. :
Item quod nullus reptatus de Bausia teneatur, etc. de Bausiatoribus et traditoribus qui fidem suam noluerunt [] escondire.
Infra :
Si aliquis fuerit reptatus in Curia de Bausia, sive de proditione aut traditione, vel de fractione treugarum, quod possit fidem suam escondire per batalliam.
Perperam Bansia, pro Bausia non semel editum apud Belugam Editionis Ascensianæ. Consuetudines Catalaniæ MSS. Petri Alberti Canon. Barcinon. in Constit. Catalaniæ vol. 1. pag. 350. lib. 4. tit. 27. cap. 1 :
Si a quest cas lo vassal no deu esser hoït en neguna manera : car en ço que requer fieltat, e per contradic se sequeys Bauzia, no es presa neguna defensio.
Cap. seq. :
En altra manera quant lo vassal seria remazut en lo terme del castel, no seria entes que aques donada postat, ans seria reput ad bauzador, ço es que auria feyra Bauzia, segons Costuma de Catalunya.
Adde cap. 27. pag. 360. inscriptum :
Si ans que haja fet homenatge, lo vassal pot esser tingut de crim de Bausia,
et Recogn. Procer. cap. 43. Omnis tit. 12. lib. 9. Constit. Catalan. et tit. 5. ejusdem libri in Superfl. agit de reptats de Bausia e traytio. Curiæ supra laudatæ sunt ibi cap. 4. et 5.
Baucia. Charta Adefonsi Regis Aragon. æræ 1172. apud Martinezium in Hist. Pinnatensi lib. 5. cap. 28 :
Et si aliquis eorum qui modo habet istos honores, vel habebit in futuro, voluerit se erigere in superbiam, et noluerit recognoscere istis Sanctis, sicut et mihi mei homines, et mei fideles ; appellant de traditione et de Baucia, sicut facerent, si ego essem vivus et præsens, et adjuvent eum per fidem sine fraude.
Baudia. Usatici Barcinonenses MSS. cap. 34 :
Quia maxima Baudia est.
Cap. 35 :
De aliis namque Baudiis et malefactis, etc.
Cap. 36 :
Quandiu contradixerit, Baudator suus erit. Boidie,
vel Boisdie, nostris Gallis, Dolus malus, fallacia. Statuta MSS. Caroli I. Reg. Siciliæ cap. 142 :
Barat ne Boidie ne doit aler avant en jugement, ne autre part.
Stephanotius Antiquit. Benedict. Pictav. MSS. tom. 3. pag. 973. ex Charta anni 1294 :
Renonciants à tote exception de deception, de fraude, de Boisdie, de tricherie, de paor, de machination, de circumvention, etc.
Charta S. Ludovici tom. 1. Ordinat. Reg. Franc. pag. 81 :
Sans nulle suspicion de fraude ne de Boidie.
Gualterus Metensis in Mappamundi MS. :
Qui semblant font de maladie,
Par fausse œuvre et par leur Boidie, etc.
MS :
Qui tos jours font traison et Boisdie.
MS :
Et sembla bien traison et Boisdie.
Philippus Mouskes MS. in Philippo I :
Ensi par guerre et par Boisdie,
Ot li Rois Henry Normandie.
Idem in Philippo Aug. :
Li Quens Renaus s'en fu grevez
De toutes pars, et accusez
De traison et de Boisdie.
Auctor des Instituts en Roman MS. diabolum vocat li pere de le felonie et de Boidie. Occurrit passim apud Poëtas nostrates. Adde veterem Consuetud. Campaniæ art. 38.
P. Carpentier, 1766.
Dolus, fallacia ; quod sicut per Boisdie reddiderunt nostri, ita et B mutato in V, Voisdie dixerunt, ut in Cons. Petri de Font. cap. 5. art. 4. qui et Bosdie usurpat cap. 16. art. 1.  :
Li rois Girar fu pleins de grant Voidie.
[] Boidie, pro Bordre, legendum in Lit. ann. 1269. tom. 4. Ordinat. reg. Franc. pag. 534.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Baudator, Proditor, malefactor, criminis capitalis reus. Spicil. Acher. tom. 8. pag. 386. ex Edicto pacis Jacobi Regis Aragoniæ :
Volumus præterea et mandamus, ut nullus violatores pacis manuteneat, nec raptores : nec aliquis qui sit Baudator appellatus, sit sub hac pace, nisi voluerit se purgare ad cognitionem curiæ nostræ.
Alterum exemplum vide in Baudia.
Bausiare, Bosiare, In dominum insurgere, forisfacere, fallere, decipere. Ratherius Veronensis Episcopus in Qualitatis conjectura, etc. :
Illum cui unam libram argenti pro trabibus emendandis commiseram anno præterito, immaniter mihi Bausiasse percepi.
Charta Fulconis Nerræ Comit. Andegav. in Tabulario Abbatiæ Vindocin. n. 63 :
Illo quoque mortuo habuit eam de Goffrido Comite filio ejus, donec ille in ostagium intravit pro Comite Cenomanico contra illum. Cum vero Comes Cenomanicus Bosiavit Comiti Goffrido, et forostagiavit obsides suos, perjuravit se Herbannus de ostagio, sicut alii ostagii contra Comitem Goffridum, et tenuit se in guerra cum Comite Cenomanico, similiter et duo nepotes ejus Guillielmus de Saliaco et Hubertus frater ejus in eadem guerra Cenomanorum perjuraverunt contra Gaufridum Comitem, et ei Bosiaverunt, pro qua re accepit Comes fevum suum, quod ille forisfecerat, etc.
Iterum Charta 197 :
Quo mortuo sine hærede legitimo, eo quod ipse Clericus fuisset, et frater illius Roscelinus qui ei supervixit Comiti Fulconi Bosians in guerra Plastulfi adversus eum fecit, unde et ab illo de tota terra sua exhæredatus et ejectus est.
Et Chart. 207. fol. 85 :
Comes Goffrido Comiti Bosiavit, bellumque intulit.
Boisiare, apud Rymer. tom. 1. pag. 2. n. 7. pag. 4. col. 2. n. 7. et pag. 24. n. 11 :
Et si aliquis Comes Angliæ, vel alii homines illius terræ, Regi, vel Henrico filio suo Boisiaverint,
alias Bosiaverint, non male. Ita Boiser, Poëtæ nostrates dicunt.  :
Del vieil Fromond le vieillart tretor,
Qui a Boisié son droiturier Seignor.
Alio loco :
Il li escrie, Torne à moi renoiez,
Par meinte fois as envers moi Boisié.
MS :
Par traison vuelent le Duc Boisier.
MS :
Con li cuivert otil lor Seignor Boisié.
MS :
Pilate son Prevost, qui tant jor l'a Boisé.
MS :
Ne li Boiserai-je de petit ne de grant.
Infra :
Més si li Rois m'aloit de queque soit Boisant, etc.
Theobaldus d'Argies, Can. 5 :
Qui n'a talent du trichier, ne du Boisier.
Guill. Guiart. ann. 1207 :
Chrestiens qui mie ne Boisent,
Cà et là par France se croisent.
Idem anno 1296 :
En celui termine meismes,
Où faus devise li aprandres,
Se Boisa si li Quens de Flandres,
Comme deceus et gabez,
Qu'à Paris tramist deus Abez,
[]
Et manda au Roy là endroit,
Que mais rien de lui ne tendroit ;
Et sans autrement suplier,
Le fist adonques deffier.
Chron. MS. Bertrandi du Guesclin :
Si se sont assentis à rendre au derrein jour,
A venir à mercy bellement par loy seur,
Chascun la hart au col, a loy de Boiseur.
Bausiator, Felo, qui in dominum insurgit, in Chartis supra laudatis. Ratherius Veron. de contemptu Canonum tom. 2. Spicil. Acher. pag. 180 :
Si grandi quidem, sed torto est naso, id est si discernendi subtilitate nullatenus pollet ut fraudulentus adeo sit, ut Bausiator vulgo dicatur.
Gasces Bruslez, Cant. 20 :
Et amerai celle que j'aim tant,
Et se sui tronmi cuer Boiseor,
Qui soit soudains pur faus lausengeor.
Perrinus d'Angecourt, Cant. 5 :
N'estra mes cuers Boissieres ne faintis.
MS :
Ne envers vous estre Boisierre.
Confer Raynouardi Gloss. Rom. radice Bauzar, vol. 1. pag. 202.
Bausitæ, Bona mobilia vel immobilia, quæ ex Bausia ac felonia reorum in fiscum cadunt, Escaëtas alii vocant. Charta Ottonis Episcopi Vapincensis ann. 1281. apud Sammarthanos :
Omnes proventus et Bausitæ, quæ ex prædictis jurisdictione et consolatu exiverint, pro medietate pertineant ad Regem, etc.
Butia, Idem quod Bausia. Charta Alfonsi Imp. Leonensis seu Hispaniæ æræ 1172. apud Michaëlem del Molino in Repertorio Fororum Aragon. pag. 226 :
Et non habet super illos aliam causam, nisi cum benefacto de Senyore, et habuerunt fueros et usaticos de suos honores quos habuerunt, et inantea accaptabat, quod non perdidissent illas, nisi per tres Butias comprobatas, videlicet unam pro morte de suo Senyore : aliam pro mulierem de suo Senyore adulterare : tertium, qui cum honore de suo Senyore ad alium Senyorem cum illa attenderit. Et si aliquis de illas tres butias de nulla de illis inde reptatus fuerit, etc.