« »
 
[]« Bretachiæ » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 1, col. 742b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/BRETACHIAE
BRETACHIÆ, Castella lignea, quibus castra et oppida muniebantur, Gallis Bretesques, Breteques, Breteches, Ita in Consuetud. Artesiensi, art. 37. Insulana art. 155. 160. 169. 185. Valentianensi, Tornacensi, etc. in Chron. Flandr. cap. 79. 113. Bertesca, apud Joan. Villaneum lib. 9. cap. 46. lib. 10. cap. 10. Guill. Armoricus de Gestis Philippi Aug. ann. 1202 :
Fabricavit Brestachias duplices per 7. loca, castella videlicet lignea munitissima, a se proportionaliter distantia, circumdata fossis duplicibus quadrangulis, pontibus versatilibus interjectis, implevitque hominibus armatis non solum castella illa, immo interiorem omnem superficiem fossarum, et ita circumsepsit obsessos.
 :
La ville fit mult richement garnir,
Les fossés fere, et les murs enforcir,
Les Bretesches drecier, et esbaudir.
Philippus Mouskes :
Prisent galies et esnekes,
Bien bataillies à Breteskes.
[]  :
As Breteches monterent, et au mur quernelé.
Infra :
Les Breteches garnir, et les pertus garder.
Rursum :
Entour ont Bretesches levées,
Bien planchiées et quernelées.
Guillelmus Guiart ad ann. 1284. vers. 3475 :
Des haus creniaus, et des Breteches,
Retraient quarriaus, cours et lons.
Idem ann. 1304. vers. 8523 :
En l'estage ot une espringale,
Là ou la Bretesche est haucie,
Si joint au pont une chaucie.
apud Borellum :
Quand en haut en croix seriez,
Pour prescher dessus la Bretesche.
Joannes Abb. Laudun. in Speculo Historiali MS. lib. 11. cap. 55 :
Et avoient pardevant eux mis Breteches qui avoient grans broches de fer, et estoient couvertes de toiles, afin que on ne les peut appercevoir.
Brutesche. Matth. Paris ann. 1224 :
Cum a Regis Bellatoribus duæ testudines, quas Gallice Brutesches appellant, non sine multorum læsione subactæ essent, invaserunt castellum undique consequenter.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bertescha, in Breviario Hist. Pisanæ ad ann. 1156. apud Murator. tom. 6. col. 172 :
In subsequenti vero anno, mensibus Februario et Martio et Aprile, circumierunt civitatem castellis et turribus ligneis et Berteschiis pro timore Frederici Regis Romani venientis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bertresca, in Annal. Genuens. Jacobi Auriæ ad ann. 1287. apud Murator. tom. 6. col. 593 :
Atque portum intrans incendio concremavit omnia quæ ibidem erant, scilicet naves tres et taridas quatuor, de quibus una erat onerata caseo et lana. Combusserunt etiam Bertrescas ix.
Vide Jal. Antiq. naval. vol. 2. pag. 260. sqq.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Betrescha, in Annal. Genuens. Caffari ad ann. 1158. apud Murator. tom. 6. col. 270 :
Altissimis castris quæ fecerant de arboribus navium, et frequentibus Betreschis et spatiosis spaltis et robustissimis ita per triduum munierant.
Occurrit etiam in Chron. Parmensi ad ann. 1247. apud eumdem Murator. tom. 9. col. 773.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Bresteschia. Literæ Mathildis Comitissæ Nivern. ann. 1245 :
Super hoc quod idem Episcopus (Autissiodor.) dicebat dictum armigerum fecisse in domo sua quandam Bresteschiam ligneam et quædam alia ad fortensiam pertinentia.
Breteschia. Regestum Philippi Aug. fol. 10 :
Et Breteschiam quam Galtherus de Thoreta tenet de eodem Rege.
Briteschia. Charta Roberti Comitis fratris Regis Franciæ in Tabulario Campan. :
De domo quadam ... partem cujus firmaveram cum fossato duorum jactuum : hujus vero rei compositio tali pacto terminata est ita videlicet quatenus illud quod jam firmatum fuerat cum fossato duorum jactuum remaneret, reliquum vero cum uno jactu fossati tantum, et sepe sine Briteschia firmetur.
Baldreschæ, et Baltrescha. Eadem notione, ex Italico Baltresche. Charta Papiensis ann. 1179 :
Videlicet ad fossidandum et aspaldandum et faciendum Baldreschas.
Occurrit etiam in Statutis Mediolan. part. 2. pag. 348. [] Memoriale Potestatum Regiens. ad. ann. 1218. apud Murator. tom. 8. col. 1096 :
Et plusquam v. millia usque ad temptoria eorum venerunt ; et quinque Baltreschas diruerunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Brisegæ. Willelmus Brito lib. 4. Philippidos vers. 186 :
Dein vallo munire student, fossisque profundis
Omnem circuitum castrorum, nec minus alte
Per loca Brisegæ Castellaque lignea surgunt.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Erant et aliæ apud nostros vocis Bretachiæ acceptiones ; Bretescham quippe, et eorum lingua Bretesque, Bretesche, etc. dixerunt, locum quemdam editum unde juridicæ promulgationes a præcone fiebant ; quo sensu interpretandæ Consuetudines supra a D. Cangio laudatæ : Bretecques etiam appellarunt, ædificiorum eminentias et projecturas sive ligneæ, sive lapideæ essent ; ita Consuetudo Scabinatus Atrebat. art. 15 :
Un possesseur d'un héritage, ou de plusieurs, ne peut faire Bretecques, boutures, saillies, ni autres choses sur la ruë à l'endroit desdits héritages, au préjudice de ses voisins.
Ab hac ultima notione non longe aberraverunt, cum eadem appellatione donarunt quod nos hodie Angar et Apentis vocamus, quo significatu occurrit in Gestis Abb. S. Germani Autissiod. tom. 1. Bibl. Labb. pag. 585 :
Juxta domos inferiores fecit logias, Bretanchiam (MS. Bretauchiam) et cameram juxta in augmentum curtis ejusdem loci.
Et in Literis Officialis Cenoman. pro Monast. S. Vincentii ann. 1209 :
Insuper ipse Galterius tenetur reddere annuatim sex denarios censuales de sua grangia et Bretescha.
P. Carpentier, 1766.
Bretagiæ, ut Bretachiæ, Castella lignea, quibus castra et oppida defendebantur aut oppugnabantur, Bretages etiam a nostris nuncupata. Reg. Phil. Aug. de feudis Norman. ex Cod. reg. 4653. A. fol. 157 :
Homines sui debent reparare unam perticatam de fossatis,... et facere hericiam supra illam perticatam, cum reparata fuerit, et auxiliari ad merennia Bretagiarum levanda, cum opus fuerit.
Robert. Avesbur. in vita Eduardi III. reg. Angl. pag. 126 :
Noz gentz del ost saunz assent et saunz arraie assaillerent le pount qe fust mult bien afforcé des Bretages et barrers, etc.
P. Carpentier, 1766.
Bretechiæ, Brethechiæ, Eadem notione. Pactum inter Margar. Tornod. comit. et monachos Pontin. ann. 1291. ex Chartul. ejusd. monast. pag. 164 :
Iterum Bretechiæ, vineæ S. Porchariæ ac exclusæ rippariæ de Senenna religiosis præfatis et eorum successoribus imperpetuum remanebunt.... Similes autem portas et Brethechias facere poterunt religiosi præfati in omnibus et singulis locis superius nominatis.
Bretheche, propugnaculum,in Glossar. Lat. Gall. ex Cod. reg. 7679. Bretescher, Pinnis instruere, munire, apud Froissart. vol. 1. cap. 144 :
Le roy d'Angleterre, qui ne pouvoit conquester la ville de Calais fors par famine, fit charpenter... un chastel grand et haut de longs mesriens, tant fort et si bien Bretesché, qu'on ne l'eust peu grever.
Eadem appellatione nuncupatum fuisse locum editum ; unde juridicæ promulgationes fiebant, jam observatum est supra, quod iterum probatur ex Lit. ann. 1390. in Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 195 :
Les criées furent continuées par quatre Mercredis à la Bretesque à Lille.
Sed et pro tribunali seu loco, ubi judices sedent, occurrit in Lit. remiss. ann. 1389. ex Reg. 138. ch. 100 :
Comme pour le souspeçon de l'omicide commis... eussions fait [] appeller icellui Jaqueme de Langle à la Bretesque de le maison de le pais ; ..... feust venu personelement par devant nous en ledite cambre lidis Jaquemes.
Vide Berthesca.