« »
 
[]« Cathedra » (par C. du Cange, 1678), dans du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 226a. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CATHEDRA
CATHEDRA, Proprie est sedes, seu sessio honestior et augustior Episcoporum in Ecclesia, cæteris aliorum Presbyterorum sedilibus excelsior :
Ut in mentem revocarent, inquit S. Augustinus in Psalm. 126. altiore se in loco, tanquam in specula constitutos, quo oculorum acie pervigili, atque indefessa, in tutelam gregis incumbant, tanto cæteris virtute et probitate clariores, quanto magis essent sedis honore ac sublimitate conspicui
. Idem Epistola 203 :
In futuro Christi judicio neque absidæ gradatæ, nec Cathedræ... velatæ adhibebuntur ad defensionem. Linteatas sedes
Episcoporum vocat Pacianus Ep. 2. ad Sempronium, quas Augustinus velatas. Ejusmodi porro celsiores Episcoporum quorumdam, sedes ac cathedras sic exagitat Greg. Nazianzenus Carm. 11 :
  ..... Θώϰοισι ἐνεδρίοντες ἀρίστοις,
ϓψηλοί, θεατροῖσι γεγενότες εὐπρεπέεσσι,
Σϰηνοϐάται ϰάλοισιν ἐφεσταότες ξυλίνοισιν.
De iis etiam agit Eusebius lib. 7. Hist. Eccles. cap. 30. Altarium Cathedræ, id est, præfecturæ Ecclesiasticæ, Episcopatus, apud Sidonium in Concione. Eustathius in Vita S. Eutychii Patriarch. Constantinop. num. 15 :
Ἁνάγεται εἰς τὴν τῶν πρεσϐυτέρων ϰαθέδραν.
Vide Savaron. ad eamdem Concion. Sidonii, et ad lib. 9. Epist. 16.
Cathedram Collocare, vetantur Episcopi in Monasteriis, vel ordinationes facere, nisi ab Abbatibus fuerint requisiti, in Constituto Gregor. Mag. pro Monachis, apud Baron. ann. 601. num. 15. et cap. 6. 18. q. 2. a quo profluxit eadem loquendi formula, quæ in plerisque Summorum Pontific. pro Cœnobiis privilegiis exarata legitur : ubi Glossa addit : Ut ibi exerceant judicia. Concilium Carthaginense sub Reparato ann. 535 :
Oportet enim in nullo Monasterio quemlibet Episcopum Cathedram collocare, aut qui forte habuerint, habere : nec aliquando ordinationem quamvis levissimam facere, nisi Clericorum, si voluerint habere. Esse enim debent Monachi in Abbatum suorum potestate.
Eadem habentur in Epistola Pontii Episcopi Arelatensis tom. 6. Spicilegii Acheriani pag. 430. Adde Bullam Paschalis II. PP. apud Herimannum de Restaurat. S. Martini Tornacensis cap. 8. Vide Missa publica, et Cardinal. Bona lib. 1. Rerum Liturg. cap. 13. § 3. S. Cypriani Epistol. 68. ad Stephan. I. PP. : Marcianus,
Cornelio in catholica Ecclesia de Dei judicio et cleri ac plebis suffragio ordinato, profanum altare erigere et adulteram Cathedram Collocare, et sacrilega contra verum sacerdotem sacrificia offerre tentaverit.
L. Henschel, 1840–1850.
S. Hieron. Epist. 14. ad Damasum PP. :
Ego nullum primum nisi Christum [] sequens, beatitudini tuæ, id est Cathedræ Petri, communione consocior.
Alia ejusd. ad eund. :
Si quis Cathedræ Petri jungitur meus est ;
ap. Constant. Epistol. Roman. Pontif. col. 546. B. 551. A. De Cathedris Apostolorum, quorum Tertullianus meminit egit Marca de Concord. lib. 5. cap. 20. sect. 2.
Cathedra, Sedes, Episcopatus, Diœcesis. In Notitia Episcopor. Africanor. apud Victorem Vitensem lib. 4. de Persecut. Vandal. Edit. Chiffletianæ, habentur non semel hæc verba :
Cathedræ, quæ Episcopos non habuerunt.
Vetus Martyrol. 15. Kl. Febr. :
Cathedra S. Petri, id est, Episcopatus.
Concil. Lemovicense ann. 1041. sess. 1 :
Hanc etiam diem statuimus habendam in recordatione omnibus annis, qua (S. Martialis) translatus est ; qua etiam die Cathedra ejus, hoc est, ordinatio, sive initium Episcopatus ejus est, non quod eadem die consecratus sit in Episcopum,.... sed sicut est Cathedra B. Petri Antiochiæ, itemque Cathedra Romæ, non quod tunc consecratus sit Episcopus, qui a Domino jam olim consecrationem susceperat Pontificalem, sed quia tunc primum in illa die apud easdem Ecclesias sedit, ad suscipiendum super populum Dei regimen pastorale.
Concilium Milevitan. II. can. 21 :
Item placuit, ut quicunque Episcopi quascunque Ecclesias vel plebes, quas ad suam Cathedram æstimant pertinere, etc.
Can. 24 :
Placuit ut quicunque negligunt loca ad suam Cathedram pertinentia, etc. Cathedræ viduatæ,
in Collat. Carthagin. I. cap. 185. 217. Vide præterea cap. 16. 18. Will. Brito lib. 3. Philipp. de Turonensi Metropoli :
Quæ cum sit Britonum caput et Metropolis, una
Bis senas sub se Cathedras lætatur habere.
Adde lib. 12. pag. 252. Cathedræ matrices, in Concilio Milevitano can. 25. et in Codice canonum Ecclesiæ Afric. can. 123. Calhedræ principales, in iisdem Canon. can. 38. Vide Glossar. med. Græcit. col. 534.
Cathedra, ipsa Ædes seu Ecclesia Cathedralis. Capitulare Aquisgranense ann. 789. cap. 40. ex Concilio Africano can. 38 :
Ut non liceat Episcopo principalem Cathedram suæ parochiæ negligere, et aliquam Ecclesiam in sua diœcesi magis frequentare.
Vide mox Incathedrare.
P. Carpentier, 1766.
Eodem nomine designantur interdum ecclesiæ parochiales præcipuæ in urbe episcopali, quarum parochi Cardinales etiam nuncupabantur. Polypt. Matiscon. ann. 1513. fol. 12. r° :
In civitate (Matiscon.) et suburbiis ejusdem sunt sex ecclesiæ parochiales, quæ Cathedræ nuncupantur, quæ ad dictam procurationem minime tenentur, nec aliqua jura synodalia seu cathedratica debent.
Cathedræ Doctorum, apud Haymonem in Mathæi cap. 23. quæ Cathedræ litterarum dicuntur Sidonio in Concione. Cathedræ scholares Stephano Tornac. Epist. 79. Senator in Psalm. 1 :
Cathedra proprie Doctoribus datur.
Ebrardus Bethun. in Græcismo :
Rex solium, doctor Cathedram, judexque tribunal
Possidet, ac sedem Præsul, Prætorque curulem.
Cathedrarii Philosophi, apud Senecam lib. de Brevit. vitæ. Cathedrarii Oratores, apud Sidonium lib. 4. Epist. 3. qui de cathedra philosophantur, perorant. Vide Forcellinum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cathedrarii Servi, apud Sidonium lib. 1. Epist. 11. iidem qui apud Martialem Cathedralicii, Qui cathedras seu [] sellas ferunt gestatorias, Gall. Porteschaises.
Cathedra, pro arca videtur usurpari in Actis proconsularibus in causa Felicis Episcopi, apud Baron. ann. 314. n. 23. 24 :
Inde Cathedram tulimus, et epistolas salutatorias, et ostia omnia combusta sunt, secundum sacrum præceptum.
Infra :
Tolle clavem, et quos inveneris in Cathedra libros, et super lapide codices, tolle illos.
Cathedra Aurea. Joan. Bromptonus ann. 1190. pag. 1183 :
Rex autem Angliæ exigebat a Tancredo Rege Siciliæ Montem S. Angeli cum toto Comitatu, et aliis pertinentiis suis, ad opus Johannæ sororis suæ, quæ Willelmus Rex Siciliæ nuper maritus ejus in dotarium ei dedit : et Cathedram auream ad opus ejusdem Johannæ de consuetudine Reginarum terræ illius.
Cathedra, Nummus aureus Francicus, in quo Rex in cathedra sedens conspicitur. Vetus Regestum :
Anno 1346. 14. Julii fiebant Cathedræ ponderis auri 52. marcha auri empta 50. Cathedr. 6. Novemb. 1346. Cathedræ ut supra, marcha empta 48. Cathedr. 7. April. 1347. post Pascha : marcha empta 50. Cathedr. auri.
Vide Moneta.
Cathedrari, dicuntur Episcopi, cum ad cathedram Episcopalem promoventur, quod cum consecrarentur, in Ecclesiæ cathedra collocarentur, in eaque sedentes palam ab aliis Episcopis efferrentur : De quo maxime in Galliis more exstat locus insignis apud Stephanum Eddium in Vita S. Wilfridi Episcopi Eboracensis cap. 12 :
Ita ut valde honorifice ad Galliæ regionem perveniret ; ibique statim conventio magna facta est non minus quam duodecim Episcoporum Catholicorum, e quibus unus erat Ægelberctus Episcopus, qui eum propter fidem suam indicatam gratanter et honorifice coram omni populo publice ordinaverunt, et in sella aurea sedentem more eorum sursum elevarunt, portantes in manibus soli Episcopi intra oratoria, nullo alio attingente, hymnosque et cantica in Choro cantantes.
Joan. de Beka in Goswino Episc. Traject. :
Dominus Cardinalis... Henricum de Viana Cathedrari jussit.
In Florentio Episc. :
Joannes filius Adelberti Cathedratus est in Leodio post mortem Arnoldi Episcopi.
Nova Gall. Christ. tom. 3. col. 883. ubi de Hugone II. Episc. Leodiensi :
Francia me genuit, Cathedravit Legia.
Et col. 893 :
Qui vixit gratus anno minus hic Cathedratus.
Iterum tom. 4. in Charta anni 1106. Instrum. col. 85 :
Stephano Eduensi Cathedrante Pontifice,
Epitaphium Andreæ Episcopi Reatini, anno 1292 :
Urbem Reatinam pater Andreas Cathedrabat.
Incathedrare, Idem quod Cathedrare. Græcis ἐνθρονιάζειν. Vide Concilium Calchedonense Act. 10. pag. 288. 300. 303. etc. Edit. 1618. Incathedratio Morinensis Episcopi, apud Lambertum Ardensem pag. 141. Exstat apud Ughellum tom. 1. pag. 124. Bulla Benedicti IX. PP. ann. 1033. qua Episcopis Silvæ Candidæ privilegium confirmat inthronizandi et Incathedrandi Romanum Pontificem in Apostolica sede. Adde pag. 821. Epitaphium Martini Episcopi Vercellensis ann. 1248 :
Præsul Martinus Vercellensi Incathedratus,
Advocatorum generoso sanguine natus.
Utitur etiam Thomas Cantipratanus lib. 1. de Apibus cap. 1. n. 3. Matthæus Westmonaster. ann. 1098 :
Inventa est [] in civitate Ecclesia S. Petri, ubi Incathedratur lancea Salvatoris.